چگونه ویراستاری حرفه‌ای شویم؟

۱۰ نکته در مورد ویراستاری و ویرایش متن

ویراستاری و ویرایش تخصصی امری ذاتی و طبیعی نیست و فراگیری آن نیازمند صرف وقت، مطالعه و دقت فراوان است. بنابراین توجه به نکات بیان شده توسط افراد حرفه‌ای در این زمینه، به روز کردن اطلاعات شخصی و مطالعه مداوم منابع مختلف به بهبود هرچه بیشتر شما در جایگاه یک ویراستار کمک بسیاری می‌کند.

ویراستار، خواننده‌ای ریزبین و نکته‌سنج است که با علاقه و دقت، به صیقل دادن کلمات، جملات و متون مختلف می‌پردازد. ویراستاران در صنایع مختلف و برای ویرایش انواع مختلفی از آثار مانند مجلات، روزنامه‌ها، وبلاگ‌ها و کتاب‌ها به کار گرفته می‌شوند.

شاید شما هم به ویراستاری علاقه داشته باشید ولی ندانید که از کجا باید شروع کنید. به همین علت ما برای شما تعدادی نکته آماده کرده‌ایم که به شما در قدم گذاشتن در این مسیر کمک می‌کند.

برای آشنایی با ۱۰ نکته از مهم‌ترین اصول ویراستاری و ویرایش، در ادامه این مقاله وبلاگ ترجمیک همراه ما باشید!

مطالب مرتبط:

روش‌های تایپ نیم فاصله در ورد Word و اکسل Excel

رعایت کامل علائم سجاوندی

استفاده از نشانه‌گذاری‌های درست و صحیح به هرچه بهتر خوانده شدن متن شما کمک کرده و آن را تمیز، روان و تاثیر‌گذار می‌کند. بخاطر داشته باشید، حتی در صورت وقت‌گیر بودن نشانه‌گذاری متن (در متن‌هایی با تاکیدات، مکث‌ها، نقل قول‌ها و جداسازی‌های فراوان) نیز از رعایت علائم نگارشی غافل نشوید.

آگاه باشید که یکی از مهم‌ترین عوامل در خوانش صحیح مطلب و درک مفهوم اصلی مورد نظر نویسنده یا مترجم، رعایت همین علائم سجاوندی است. از جمله مهم‌ترین علائم نگارشی در زبان فارسی می‌توان به نقطه، ویرگول، نقطه‌ویرگول، گیومه، پرانتز و … اشاره کرد.

مطالب مرتبط:

کاربرد علائم نگارشی (نشانه گذاری)

یکسان‌سازی رسم‌الخط کلمات

رسم‌الخط‌های متفاوتی برای نگارش متون وجود دارد. بعضی از این رسم‌الخط‌ها، از مقبولیت بیشتری برخوردارند و بعضی دیگر کمتر مورد قبول هستند. بحث درباره رسم‌الخط خود یک مبحث طولانی است که پرداختن به آن در این مقاله نمی‌گنجد. اما نکته مهمی که وجود دارد، این است که رسم‌الخط در تمام طول متن یک‌سان باشد.

رسم‌الخط در کل متن باید یک‌سان باشد
رسم‌الخط در کل متن باید یک‌سان باشد

ویراستار حرفه‌ای موظف است که با دانش به روز و کامل پیرامون نحوه نگارش کلمات، تمامی متن را یکسان‌سازی کند. هم‌چنین او وظیفه دارد تا از اشتباهات رایجی که در نوشتار افراد غیر حرفه‌ای و ناآشنا به ظرافت‌های زبان پیش می‌آید، جلوگیری کند.

از جمله نکات مهمی که در رسم‌الخط باید به آن توجه شود، رعایت نیم‌ فاصله، سرهم‌نویسی و جدانویسی، یکسانی املای وام‌واژه‌ها و … اشاره کرد.

اگر می‌خواهید از رسم‌الخط ثابتی پیروی کنید، از دستور خط فارسی و فرهنگ املایی منتشرشده توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی استفاده کنید:

دریافت دستور خط فارسی

دریافت فرهنگ املایی خط فارسی

ویرایش مشکلات دستور زبانی

این نکته بخصوص زمانی حائز اهمیت می‌شود که متن از زبانی دیگر به فارسی ترجمه شده باشد. در این حالت ساختارهای دستورزبانی متفاوت منجر به ایجاد جملاتی شود که در زبان مقصد جایگاهی ندارد. وظیفه ویراستار، این سات که این جملات را شناسایی کند و برای رفع مشکل آن‌ها بکوشد.

رفع مشکلات ویرایشی و نگارشی حاصل از ترجمه تا حدودی بر عهده ویراستار است.
رفع مشکلات ویرایشی و نگارشی حاصل از ترجمه تا حدودی بر عهده ویراستار است.

رعایت نکات مربوط به تایپ

نیم‌فاصله، به معنای ایجاد فاصله بین کلمات دو بخشی بدون ایجاد فضای خالی در میان آن‌ها است. برای مثال با ایجاد نیم فاصله کلمه دو بخشی «می گذاریم» به شکل درست آن یعنی «می‌گذاریم» نوشته می‌شود.

اصول مربوط به تایپ از جمله نکاتی است که رعایت آن نیاز به تجربه فراوان ویراستار در استفاده از نرم‌افزارهای مربوطه و همچنین دانش به روز در زمینه ویرایش آنلاین دارد.

شکسته‌نویسی ممنوع

شکسته‌نویسی از مواردی است که در صورت مشاهده توسط ویراستار می‌بایست اصلاح شده و متن عاری از وجود آن شود. برای مثال «می‌رم» اشتباه و «می‌روم» صحیح است. در متون علمی، رسمی و مقالات تخصصی از شکسته‌نویسی نباید استفاده شود. با این حال استفاده از شکسته‌نویسی در بعضی سبک‌های ادبی و در مواردی مانند گفت و گوی شخصیت‌ها اشکالی ندارد.

مطالب مرتبط:

ویرایش نهایی؛ آخرین گام تولید محتوا

استفاده از علائم جمع صحیح

واژگان عربی در زبان فارسی آنچنان دخیل شده که اغلب تمایز آن‌ها و جایگزین کردنشان با کلمات فارسی هم معنی غیرممکن است، بنابراین باید از علامت‌های جمع مناسب هر کلمه استفاده کرد. برای مثال «آزمایشات» غلط و «آزمایش‌ها» صحیح است.

کلمات فارسی با عربی جمع بسته نمی‌شوند، برای مثال استفاده از کلمه فرامین اشتباه است و باید از کلمه فرمان‌ها استفاده کرد.

هم‌چنین کلمات جمع مکسر عربی با استفاده از علائم جمع فارسی، دوباره جمع بسته نمی‌شوند. برای مثال کلمه اسلحه خود جمع کلمه سلاح است و بنابراین کلمه اسلحه‌ها اشتباه است.

توجه به پاورقی‌ها

مطالبی که در پاورقی یک کتاب عنوان می‌شوند، بیشتر شامل مواردی است که از نظر نویسنده نیاز به توضیح، ارجاع به منبعی دیگر، بیان نقل قولی مستقیم از فرد یا مرجع مرتبط، نوشتن نام علمی یک مکان، فرد و… به زبان اصلی را دارند. توجه به صحت بیان مطالب عنوان شده در پاورقی‌ها و اصلاح اشتباهات پیش آمده و همچنین دقت در اعداد ارجاعی هر مورد، از وظایف ویراستار است.

یکی از وظایف ویراستاران، بررسی پانویس‌ها است
یکی از وظایف ویراستاران، بررسی پانویس‌ها است

نقل قول‌ها

نقل قول به معنی بیان مستقیم جمله و عبارت از یک فرد، کتاب و یا مقاله دیگر است. در هنگام بیان نقل قول لازم است از علامت «» برای قرار دادن مطلب مورد نظر درون آن استفاده کنیم. لازم است که ویراستار درستی و اعتبار عبارت مورد نظر را بطور کامل بررسی کرده تا اشتباهی در نقل مطلب صورت نگیرد.

فهرست‌نویسی و پاراگرف‌بندی

با توجه به مطلبی که مورد ویراستاری قرار می‌گیرد، لازم است فهرست‌نویسی و پاراگراف بندی بصورت اصولی به انجام برسد. در مورد پایان نامه و مقالات مروری، فهرست‌نویسی کاملا تخصصی بوده و ویراستار باید دانش و تجربه کافی در این زمینه را داشته باشد.

اشکالات تایپی و املایی

یکی از آفات بزرگ پس از تالیف و ترجمه کتاب در هنگام انتشار، غلط‌های املایی و تایپی است که بطور طبیعی در هنگام نوشتن در متن ایجاد می‌شود. ویراستار با دقت این اشکالات را بطور کامل رفع کرده تا خللی به نظام کلی متن وارد نیاید. البته وظایف ویراستار مشخص است و ویراستار نباید تغییرات فراوانی در متن ایجاد کند. گاهی این تغییرات باعث می‌شود که در سبک متن اختلال ایجاد شود. بنابراین تغییرات اساسی باید با مشورت نویسنده یا مترجم انجام شود.

اگر مترجم، ویراستار و نویسنده محتوا هستید، به خانواده ۲۰هزار نفری ترجمیک بپیوندید. برای همکاری با سایت ترجمه ترجمیک، به صفحه استخدام مترجم مراجعه و رزومه خود را در آن‌جا آپلود کنید.

آخرین به‌روزرسانی: ۱۴۰۲/۰۲/۲۰

14 دیدگاه در «۱۰ نکته در مورد ویراستاری و ویرایش متن»

  1. سلام وقت بخیر، من به تازگی یک رمان نوشتم که سعی کردم به جای یک زبان ادبی از زبان روانتری استفاده کنم. من در ادامه یک پارت از این داستان رو میذارم به امید اینکه شما ایرادهای این پارت رو برای من مشخص کنید تا بتونم بهتر ویرایشش کنم.. مچکرم.

    تا حالا شده یهو به خودت بیای ببینی چند ساعت گذشته و حتی یادت نمیاد تو تمام این مدت داشتی به چی فکر می‌کردی؟! نگاه پلی لیستت کنی ببینی رو آهنگ آخر استپ شده و می‌مونی کی این همه آهنگ رو گوش دادی! و فقط یه حجم خالی توی ذهنت می‌مونه که….. چی؟!
    خیلی اتفاقای خوب و بد باید پشت هم ردیف بشه تا دست آخر آدم به جایی برسه که از زمین و زمان ببره؛ فارغ از زمان و مکان ساعتها به چیزی فکر کنه که تهش حتی یادش نیاد کی یا چی بوده.
    بهش میگن خلسه!
    گنگ و مبهم خالی از همه چیز در حالی که پستوی ذهنت پر از فکرهای ریز و درشته و کلی درد روی دلت؛ ولی دیگه سِر شدی و نمی‌فهمی چی داره سرت میاد..!

    …………………………….

    کلافه از تستی که نیم ساعت از وقتم رو گرفته و همچنان راهی واسه حلش پیدا نکردم دستی پشت گردنم می‌کشم و نگاهی به ساعت می‌ندازم ، ۱۷:۳۷ دقیقه! قرار باشه اینجوری پیش برم عمرا بتونم درصد خوبی توی کنکور بزنم، من موندم اون دبیر فیزیکمون رو چه حسابی پیش همه می‌گفت “من به آینده این دختر خیلی خوشبینم”! ای بمیره این دختر که زبونش فقط جلوی تو درازه و مثل بلبل راه حل ارائه میده اونوقت الان مثل بز زل زده به جوابی که هیچجوره بهش نمی‌رسه. البته اینکه الان دارم تست ریاضی می‌زنم و اون بنده خدا خبر از وضعیت درخشان مثلثاتی من نداشت هم به گمونم بی تاثیر نیست! پلکامو از خستگی روی هم می‌ذارم که گوشیم می‌لرزه؛ ای خدا! فقط همین رو کم داشتم. خیره به اسم فتانه می‌مونم تا تماس قطع می‌شه، طبق یه قرار نامعلوم همیشه اسم مزاحم تلفنی‌هامو فتانه سیو می‌کنم چون بنظرم خود مزاحمت از فتنه و فکر بد سرچشمه می‌گیره. دوباره همه حواسمو میدم به کتاب پیش روم که صدای جر و بحث پدر و مادرم بالا می‌گیره! نه انگار قرار نیست من یک روز با فکر باز حواسمو به درس بدم، همین که تصمیم می‌گیرم بیخیال باشم و اهمیت ندم صدای جیغ مامان تو عربده‌های بابا گم می‌شه! نفسم بند میره و دقیقا نمی‌دونم باید چکار کنم، تو یه لحظه به خودم میام و با عجله سمت در میدوئم که ای کاش پیش از این مرده بودم و نمی‌دیدم دستی رو که توی صورت مامان کوبیده شد.
    نفهمیدم کی خودمو انداختم بینشون و با تمام توانم بابا رو از مامان جدا کردم،یا کی پیرهنش رو محکم چسبیدم و نگهش داشتم تا به سمت مامان هجوم نبره. نمیدونم لرزشم از خشمه یا از ترس! فقط می‌دونم دارم مثل بید میلرزم و حواس هیچکدومشون به قلبی نیست که یه خط در میون میتپه! دردامو با بغضم فرو می‌برم و به زور صدامو بالا میارم: تو رو خدا بس کنید زهره ترک شدم، چتونه خب؟؟
    بابا: دهنت رو ببند و دخالت نکن سونا
    مامان: چمونه مامان؟ نمیدونی مگه؟ بابات خیلی وقت عادت کرده صداشو بندازه تو سرشو زور بازوشو به رخ بکشه!
    نمی‌دونم به خاطر حرف باباس یا نفس بند رفته از دردم که رسما خفه شدم. دهنش رو می‌بینم که مدام باز و بسته می‌شه و داد می‌زنه اما متوجه نمی‌شم چی میگه، انگار کر شدم! فقط با آخرین توانم در برابر فشاری که میاره تا رو به جلو بره مقاومت می‌کنم و به عقب هلش میدم،واقعا این همه زور از من بعیده!!
    – مگه کری؟ می‌گم ولم کن
    نمی‌تونم ولش کنم نمی‌تونم بذارم مامان رو بزنه، نه وقت آبقوره گرفتنه نه وقت خفه شدن. گره ابروهامو تنگ می‌کنم و با صدایی که انگار از ته چاه در اومده می‌گم: ولت کنم که باز بری بزنیش؟ مشکلت چیه بابا ؟ چرا اینجوری می‌کنی؟ چی باعث شده تا چپ و راست دستت رو بکوبی تو سر و صورت مامان؟
    بابا پوزخند میزنه و رو به مامان میگه: آفرین خیلی خوبه! دیگه چیا یادش دادی؟
    مامان خون کنار لبش رو دست می‌کشه و می‌گه: لازم نیست من یادش بدم، خودش داره می‌بینه چه خبره! چند وقت معلوم نیست چته! خدا می‌دونه دلت از کجا پر که همش سر من خالیش می‌کنی.
    دستشو رو به آسمون می‌گیره و در حالی که مثل ابر بهاری می‌باره می‌گه: خدایا! نمی‌دونم به تاوان کدوم گناه حال زندگیمون این شده،اما من دیگه خسته شدم، خودت یه فرجی در حقمون کن!
    همینجوری که زیر لب با خدا راز و نیاز می‌کنه به اتاق مشترکشون میره و در رو پشت سرش به هم می‌کوبه، نگاهم روی در بسته میمونه و فراموش می‌کنم بابا رو رها کنم، ناگهان دست سنگینش روی صورتم فرود میاد و به عقب هلم میده، مات می‌شم و دستام کنارم می‌افته، بابا منو زد؟! برای چی؟

    1. سلام.اول برای اینکه راه نوشتن رو انتخاب کردین تبریک.اما نه از اینکه کسی بگه متن بده ناراحت بشید و نه از اینکه کسی از متن شما تعریف کنه دلخوش.شما راه دور و درازی در پی دارین.باید مرتبا کتاب ادبی مطالعه کنید.رمان،داستان و زندگی نامه.
      این که شما نوشتید پر از اشتباهات ویرایشی هست.اهسته و پیوسته ب راهت ادامه بده.کی میدونه شاید تو در ایند یک نویسنده ی خوب باشی.یا حق.

    2. به عنوان خواننده از متنی که با مضارع اخباری نوشته شده باشه لذت کافی نمی برم. روان تره که با افعال ماضی بنویسید

  2. سلام وقت شما بخیر. من نویسنده هستم و یک سوالی داشتم ممنون می شم جواب بدین. اگه دیالوگ ها رو عامیانه بنویسیم اشکالی نداره؟ مثلا بجای ندارد، نداره یا بجای می روی، می ری استفاده کنم؟

    1. سلام وقت شما هم به‌خیر
      نه مشکلی نداره البته شکسته‌نویسی قوانینی هم داره که باید از اون پیروی کنید.
      عبارت «شکسته نویسی ترجمیک» را در گوگل جست‌و‌جو کنید؛ در این مطلب، برخی نکات مفید رو خدمتتون ارائه کرده‌یم.

      1. سلام وقتتون بخیر من ی سوال داشتم
        هر کی میدونه میشه جواب بده؟
        این متنی که الان میفرستم سه تا ایراد داره چه از لحاظ نگارشی یا املایی یا معنایی و هر کی میدونه ممنون میشگ جوابشو بگه بهم پاسخ صحیحش.
        من امروز در کجای جهان ایستاده ام؟ قلب من چه میگوید مدام و بی وقفه؟ در کنج جهان تنها نشسته ام. کارهای روزمره ام را تا حدی میتوانم انجام دهم. گاهی میتوانم تمرکز کنم و از زنده بودن و زندگی لذت ببرم. کاهی هذیان های مندرس جامه ی تن من میشوند. حافظه ام چون مرکز خریدیست که به تعطیلات رفته است. چشمانم خسته توان شده اند هزار یک دلیل و علت و توجه و بهانه. ای دل من میخواستم بدانی وظیفه ی ما عاشقیست. ما جز قلب و دل چه داریم مگر؟ کجا بایستیم با کل عشق برابر؟ ای من دیوانه از گذشته ات بگذر. بگذر از من دلداده بگذر. بمان با من ای برترین معنا. ای همه تابانی و درخشانی. و هم میگویم ای همه شکوه من در توانایی و ناتوانی.

  3. خیلی مقاله کاربردی و جالبی بود. من هم مانند دوست عزیزم تولید محتوا انجام می دهم و کارفرما از من خواستند مقاله را ویراستاری کنم این مقاله باعث شد پروژه را بتوانم نگه دارم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.