یکی از مواردی که در پیشرفت تحصیلی دانشجویان و رسیدن آن‌ها به درجات علمی بالا تأثیر می‌گذارد، ارائه پژوهش در مقاطع مختلف تحت عنوان پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری است.
پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری باهم تفاوت‌هایی دارند. پیش از آنکه به تفاوت پایان‌نامه و رساله پرداخته شود، ابتدا توضیح مختصری در مورد هر یک از آن‌ها ذکر می‌شود.
برای مطالعه مطالب مفید در مورد پایان‌نامه نویسی، به وبلاگ ترجمیک مراجعه کنید.
در این مطلب خواهید خواند:
پایان‌نامه ارشد
پایان‌نامه یک کار پژوهشی است که توسط دانشجوی مقطع ارشد برای دریافت مدرک تحصیلی در رشته تحصیلی خودش ارائه می‌شود. پایان‌نامه باید دربرگیرنده موضوع جدیدی باشد و نگارش آن بر مبنای اصول و قوانین مشخصی انجام بگیرد. دانشجو در پایان‌نامه خود، سؤالاتی را مطرح می‌کند و با تحلیل یا تجارب عملی و آزمایش به آن‌ها پاسخ می‌دهد.
پایان‌نامه جزء واحدهای درسی است و تا دانشجویان این واحد را نگذرانند، موفق به دریافت مدرک خود نمی‌شوند. نگارش پایان‌نامه برای دانشجوی این مقطع تمرین و آموزشی است برای اینکه کار پژوهشی و شیوه‌ها و اصول آن را یاد بگیرد و بتواند پژوهش‌های بهتری را در مراحل بالاتر تحصیلی خود ارائه دهد.
پایان‌نامه مشتمل بر انتخاب موضوع تا نتیجه‌گیری پژوهش است و نشان‌دهنده تمام مراحل پژوهش و تلاش دانشجو بوده و کیفیت کار ارائه‌شده، بار علمی پژوهشگر را مشخص می‌کند. پایان‌نامه دارای بخش‌ها و فصل‌های مختلفی است که عبارت‌اند از:
صفحات نخست: پایان‌نامه شامل صفحه عنوان، صفحه تقدیم، صفحه سپاسگزاری، چکیده، فهرست مطالب، شکل‌ها، جدول‌ها و … است.
فصل اول: شامل مقدمه‌ای است که کلیات طرح و دلیل انتخاب موضوع را بیان می‌کند.
فصل دوم: بیان پیشینه پژوهش و نتایج آن‌ها و تأثیرگذار بودن هر یک در تحلیل پژوهش است.
فصل سوم: روش پژوهش و داده‌های مورداستفاده دانشجو را بررسی و توضیح می‌دهد.
فصل چهارم: نتایج و یافته‌های پژوهش را بیان می‌کند.
فصل پنجم: جمع‌بندی پایان‌نامه و مقایسه پژوهش با پژوهش‌های دیگر است و مزایای پژوهش را مطرح می‌کند. در بخش نهایی پایان‌نامه هم منابع و پیوست‌ها بیان می‌شود.
رساله دکتری
رساله یا تز به کار پژوهشی گفته می‌شود که دانشجوی مقطع دکتری در مورد موضوعی مرتبط با گرایش تحصیلی خود ارائه می‌دهد. این کار پژوهشی قواعدی دارد که دانشجو باید آن‌ها را رعایت کند تا نمره موردقبول را دریافت کند.
نگارش رساله جزء واحدهای درسی است و اگر دانشجو نمره کافی را هنگام دفاع از رساله خود دریافت نکند، موفق به دریافت مدرک دکتری نمی‌شود. دانشجو در جلسه دفاعیه در برابر داوران، حاضر می‌شود و به سؤالات هر یک از آن‌ها پاسخ می‌دهد.
پاسخ‌های قانع‌کننده نشان می‌دهد که دانشجو برای تهیه رساله، مطالعه و تحقیقات بسیاری را انجام داده است. موضوع رساله دکتری همانند پایان‌نامه ارشد باید جدید و هدفمند باشد. اگر موضوع تکراری و بی‌محتوا باشد موجب تأیید نشدن آن می‌شود.
به‌طورکلی می‌توان بیان کرد پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری نوشته‌ای است که دانشجوها در رشته تحصیلی خود، موضوعی را انتخاب می‌کنند و با مطالعاتی که انجام می‌گیرد، مطالب جدیدی را ارائه می‌دهند. هر دانشجو در مقطع ارشد و دکتری برای خاتمه کار خود و دریافت مدرک تحصیلی باید یک اثر پژوهشی را تهیه کند. درواقع این اثر چکیده‌ای از فعالیت‌های آموزشی، یافته‌ها و دانسته‌های دانشجو است.
پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری چه تفاوت‌هایی دارند؟
کارهای پژوهشی در مراحل بسیاری با یکدیگر شباهت دارند. نگارش پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری هم مشابه هستند. پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری کار پژوهشی هستند که توسط دانشجو و با کمک اساتید دانشگاه انجام می‌شود.
ازآنجایی‌که پایان‌نامه و رساله در مقاطع مختلف تحصیلی نوشته می‌شود، تفاوت‌های عمده‌ای دارد. تفاوت پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری عبارت‌اند از:
نحوه نگارش و طول نوشته: رساله دکتری مفصل‌تر از پایان‌نامه ارشد نوشته می‌شود و حجم آن بیشتر است. رساله دارای اطلاعات و پیشینه‌های وسیع و زیادی است و مرحله تحقیقات آن نیز بسیار گسترده انجام می‌شود.
حجم رساله دکتری ممکن است چندین برابر بیشتر از پایان‌نامه ارشد باشد. در برخی گرایش‌ها حجم یک رساله به ۴۰۰ صفحه و یا بیشتر از آن‌هم می‌رسد. در رساله به ایده‌های جدیدی پرداخته می‌شود و دانشجو نظریه‌ای جدید ارائه می‌دهد.
همین امر موجب می‌شود که بخش‌های رساله طولانی شود و شامل توضیحات بیشتری باشد. در رشته‌های مختلف دکتری گاهی نیاز به ارائه مدل است که این کار نیز حجم رساله را مفصل‌تر می‌کند. ولی پایان‌نامه ارشد حجم کمتری دارد و معمولاً در ۱۰۰ صفحه یا کمتر از این صفحات نوشته می‌شود.
نوع موضوعات: پایان‌نامه ارشد می‌تواند شامل پژوهشی باشد که مطالعات و پژوهش‌های از قبل انجام‌شده را تکمیل کند، ولی رساله دکتری حتماً باید بر روی موضوعی جدید کار شود و نتایج حاصل از این پژوهش را بیان کند.
به همین دلیل است که نوشتن رساله کاری دشوار و پیچیده‌تر از پایان‌نامه ارشد است و باید دانشجو مهارت و تخصص لازم را در این زمینه داشته باشد تا بتواند پژوهشی جدید ارائه دهد.
دامنه موضوعات: دامنه مطالب رساله بسیار گسترده است و فرضیه‌ها و نظریه‌های بیشتری ارائه و تحلیل می‌شود، ولی پایان‌نامه ارشد فرضیه‌ها و نظریه‌های کمتری دارد و نیاز نیست مطالب زیادی ذکر شود. لازم است دانشجو در رساله دکتری از استنادات علمی معتبر استفاده کند تا بتواند مطالب خود را ارائه دهد.
زمان نگارش: مرحله تحقیقات و مدت‌زمان مطالعه بر روی رساله دکتری طولانی‌تر از تحقیقات دوره ارشد است. رساله دکتری در طول این دوره انجام می‌شود ولی پایان‌نامه ارشد در انتهای دوره ارشد تهیه می‌شود.
نگارش رساله برای دانشجوی دکتری فرصتی است تا اطلاعات بیشتری را کسب کند و ایده‌ها و نظریه‌های جدیدی را مطرح کند و با در اختیار داشتن زمان کافی بتواند از ایده جدید خود دفاع کند.
نوع پروپوزال: نوع پروپوزالی که برای پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری نوشته می‌شود با یکدیگر متفاوت است. در رساله دکتری ازاین‌جهت که موضوع پژوهش طولانی‌تر و جزئیات آن بیشتر است، پروپوزال این دوره نیز طولانی‌تر از پروپوزال دوره ارشد است.
در پروپوزال ارشد فقط مطالب ضروری توضیح داده می‌شود، ولی در پروپوزال دکتری شرح کامل مطالب، ضروری است و جزئیات باید دقیق ذکر شود.
هدف: هدف از نوشتن پایان‌نامه در دوره ارشد، آشنایی و یادگیری روش کار پژوهشی است. دانشجو با انجام پژوهش می‌تواند میزان آگاهی، توانمندی و تسلط خود بر موضوع انتخاب‌شده را نشان دهد و اساتید و داوران نیز نظرات خود را در رابطه با پژوهش انجام‌شده، اعلام می‌کنند.
ولی دانشجوی دوره دکتری قبلاً با انجام پژوهش و مراحل مختلف آن آشنا شده و در این زمینه تسلط بیشتری دارد؛ بنابراین انتظار می‌رود با ارائه رساله، قدرت خود را در کارهای پژوهشی به‌طور مستقل به دیگران نشان دهد.
روش پژوهش: دانشجو در پایان‌نامه ارشد برای نخستین بار به کار پژوهشی می‌پردازد و لازم است در این زمینه با قواعد روش تحقیق آشنا شود تا بتواند در پژوهش خود نوآوری داشته باشد. درصورتی‌که رساله دکتری نه‌تنها باید از نوآوری برخوردار باشد، بلکه از دانشجو انتظار می‌رود تفسیر و تحلیل خود را در رابطه با مطالب گردآوری‌شده، به‌طور دقیق بیان کند. دانشجو در رساله دکتری با مطالب جمع‌آوری کرده، نظریه‌ای جدید ارائه می‌دهد.
در رساله دکتری، اندیشه‌های خود پژوهشگر بیشتر نمایان است، ولی در پایان‌نامه ارشد این‌چنین نیست. دانشجوی دکتری باید اندیشه‌ها و تفسیرهای خود را کامل بیان کند تا بتواند ایده یا نظریه‌ای جدید ارائه دهد و یا نظریه‌های قبل از آن را تأیید یا رد کند.
نحوه نوشتن پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری نیاز به مطالعه و برنامه‌ریزی دقیق دارد. ازآنجایی‌که رساله دکتری بسیار وسیع است و زمان زیادی برای تهیه آن لازم است، دانشجو باید وقت بیشتری را به جمع‌آوری مطالب و بررسی هر یک از آن‌ها اختصاص دهد.
دانشجوی دکتری منابع زیادی را مرتبط با موضوع رساله خود جمع‌آوری کرده و اطلاعات موردنیاز را در رساله بیان می‌کند، ولی در پایان‌نامه ارشد از منابع محدودی استفاده می‌شود.
معمولاً دانشجویان برای نوشتن پایان‌نامه، به ترجمه مقاله‌های پیشین نیاز دارند. ترجمیک با استفاده از بهترین مترجم‌های ایران، چکیده‌های پیشین را ترجمه می‌کند. پس از نگارش پایان‌نامه نیز، ویراستاران ترجمیک شروع به کار می‌کنند و پایان‌نامه یا رساله شما را با بهترین کیفیت، ازنظر ساختاری و فنی ویرایش می‌کنند.
برای ثبت سفارش ترجمه مقاله و ویرایش پایان‌نامه و رساله دکتری، کافی است از طریق لینک ثبت سفارش، پروژه خود را برای ترجمیک ارسال کنید.
یک دیدگاه در «تفاوت پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری»;