از آخرین روزی که همه ما در سراسر کشور و دنیا زندگی عادی و معمولی خود را تجربه می‌کردیم، نزدیک دو سال گذشته است. روزهای ابتدایی، همه امید داشتیم که این مشکل هم مانند بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، اما مسئله کرونا حل نشد و بیش از پیش هم اوج گرفت.
یکی از تاثیرات منفی و شاید مثبت این ویروس، روی تحصیلات پایه، عالی و یادگیری مهارت بود. شیوع ویروس کرونا، مدرسه‌ها، دانشگاه، آموزشگاه‌ها را مختل کرد و آموزش رسماً از کار افتاد. اما بشر همیشه راهی برای مقابله با بلایای طبیعی و انسانی پیدا می‌کند و به دنبال هدف ثابتی، به نتیجه‌ای مشخص دست پیدا می‌کند.
در این مطلب از وبلاگ به تأثیر آموزش مجازی و دور شدن افراد از کلاس‌های حضوری، مزیت‌ها و معایب آن می‌پردازیم. برای مطالعه مطالب مرتبط، به وبلاگ ترجمیک مراجعه کنید.
با شرکت در جشنواره یاردبستانی دبستان ترجمیک، از تخفیف های ویژه این جشنواره تا ۷ مهر استفاده کنید.
در این مطلب خواهید خواند:
شرح مختصری از شروع دوران کرونا
در پی همه گیری ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان، همه گیری ویروس کرونا در ایران رسماً در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ تأیید شد. روز چهارشنبه ۱۴ اسفند حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران گفت: «شیوع ویروس جدید کرونا تقریباً همه استان‌های کشور را دربرگرفته است».
به گفته روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران تا ظهر دوشنبه ۱ شهریور ۱۴۰۰، شمار ۴٫۷۱۵٫۷۷۱ بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شده که از این شمار ۱۰۲٫۶۴۸ نفر جان باخته‌اند و همچنین ۳۹۶۱۰۲۴ نفر از مبتلایان به این ویروس تاکنون بهبود یافته‌اند.
همین اعداد نشان می‌دهد که تأثیر ویروس کرونا روی زندگی انسان‌ها بسیار بزرگ‌تر از چیزی است که همه تصور می‌کنیم و بسیاری از تاثیرات و نتایج آن ممکن است سال‌های آینده و در پی انجام تحقیقات علمی متعدد یافته شود.
ضربه کرونا به آموزش و یادگیری
یکی از بخش‌هایی که کرونا تأثیر بزرگی روی آن داشت، آموزش و یادگیری در جهان بود. در ۶ مارس حدود ۲۹۱ میلیون کودک و جوان به دلیل تعطیلی گسترده آموزشگاه‌ها و مراکز تحصیلی توسط دولت‌ها به اجبار از حضور در مدرسه محروم شدند. نوزده کشور همه مدرسه‌ها و دانشگاه‌های خود را تعطیل کردند.
روز سه‌شنبه، ۱۴ مرداد ۱۳۹۹، سازمان ملل متحد در گزارشی گفت همه‌گیری جهانی ویروس کرونا باعث بزرگ‌ترین اختلال تاریخ در آموزش شده‌است. این سازمان می‌گوید ویروس کووید-۱۹ باعث شده که از میانه ماه ژوئیه مدارس در حدود ۱۶۰ کشور بسته بماند و این بر آموزش و پرورش بیش از یک میلیارد دانش‌آموز و دانشجو تأثیر منفی داشته‌است.
رئیس سازمان ملل متحد: «ما اکنون با یک فاجعه نسلی مواجهیم که می‌تواند توانمندی‌های انسانی را هدر دهد، به دهه‌ها پیشرفت آسیب بزند و نابرابری‌های مزمن را وخیم‌تر کند».
او افزود اکنون در برهه‌ای سرنوشت‌ساز برای دانشجوها و دانش آموزان به سر می‌بریم و تصمیماتی که امروز دولت‌ها و متحدان آنان می‌گیرند، تأثیری دائمی بر زندگی صدها میلیون انسان خواهد گذاشت و چشم‌انداز پیشرفت کشورها در دهه‌های آینده را تعیین خواهد کرد.
سازمان ملل گفت که تعطیلی مدارس بر ۹۴ درصد از جمعیت آموزشی جهان تأثیر گذاشته و این آمار در کشورهای کم‌درآمد تا ۹۹ درصد است. برای کاهش این تأثیرات، بسیاری از کشورها به آموزش مجازی روی آورده‌اند.
تاثیرات مثبت یا مزیت‌های کرونا برای سیستم آموزش و ویادگیری
به دلیل شرایطی که همه گیری این ویروس برای ما رقم زده است و مهم‌تر از همه، از دست دادن عزیزانمان، شاید اصلاً نتوانیم جنبه‌های مثبت آن را ببینیم؛ اما در این بخش، به تعدادی از جنبه‌های مثبت و منفی این همه گیری روی سیستم آموزش پرداخته‌ایم:
افزایش همکاری‌های آموزشی میان بخش‌های خصوصی و دولتی
در کشورهای در حال توسعه، مسئول اصلی آموزش برای دانش آموزان و دانشجویان، دولت است و بخش مهمی از تأمین زیر ساخت‌ها و همکاری‌ها بر عهده دولت است. با شیوع ویروس کرونا، همکاری‌های گسترده‌ای با حضور دولت‌ها، ناشران، متخصصان آموزش، و اپراتورهای شبکه‌های مخابراتی بوده‌ایم که همگی سعی داشته‌اند زمینه را برای ایجادِ یک زیرساخت دیجیتالی با هدف مقابله با اختلال در روند آموزش فراهم کنند.
شرکت‌های خصوصی هم از «مایکروسافت» و «گوگل» در آمریکا گرفته تا «سامسونگ» در کره جنوبی و «تنسنت»، «پینگ آن»، و «علی بابا» در چین، همگی برای مقابله با اخلال در روند آموزشیِ خیلی عظیمی از دانش آموزان و دانشجویان به تکاپو افتاده‌اند.
تغییر و بازنگری سیاست‌ها و استراتژی‌های آموزشی
شیوع بیماری کرونا تأثیر بزرگی بر روی طراحی‌های آموزشی داشته است. مشکلات ناشی از این بیماری در حوزه آموزش فرصتی را برای سیاستگذاران آموزشی فراهم کرد تا علی‌رغم همه تبعات و مشکلات، استراتژی‌ها و راهبردهای جدیدی را برای ارائه مطالب آموزشی جستجو کنند.
تجربه شیوع این بیماری به عنوان یک فرصت نادر، کمک کرد تا بهترین استراتژی‌ها برای ارائه یک یادگیری و آموزش آنلاین مؤثر و قابل اجرا، با همه تهدیدها و فرصت‌ها بر آن مورد بررسی قرار گیرد.
آموزش آنلاین، اهمیت تدریس سنتی و کلاس محور و مبتنی بر یک بازه زمانی تثبیت شده و غیر منعطف را زیر سؤال برد و نشان داد که دانش‌آموزان دوست دارند که در هر ساعتی که برای آنها مناسب باشد، به طور منعطف به مطالب درسی دسترسی داشته باشند.
تغیییر در تعامل کلاسی در آموزش آنلاین
کلاس‌های آنلاین طولانی الزاماً، با قواعد روانشناسی و اصول علمی مبتنی بر نحوه یادگیری انسان مطابقت ندارند. از سوی دیگر بر اهمیت تعامل کلاسی نیز تاکید شد. در حالی که برای دهه‌ها متخصصان در مورد مرز میان یادگیری سنتی و یادگیری آنلاین بحث می‌کردند و این مرز و هم پوشانی برای آنها شناخته شده بود، شیوع بیماری کرونا به سرعت این مرزها را از بین برد.
شیوع این بیماری، متخصصان و سیاستگذاران حوزه آموزش را متوجه این نکته کرد که به جای راهکارهای تک بعدی باید به فرایندهای آموزش مرکب و ترکیبی تاکید کنند و حق انتخاب بیشتری به معلمان و دانش‌آموزان دهند. بر این اساس حتی پس از پایان این بیماری نیز این راهبردهای مرکب و ترکیبی در آینده و برای دانش‌آموزان همه مقاطع تحصیلی و همه سنین مورد استفاده قرار خواهند گرفت و این یعنی یک تحول در نحوه ارائه آموزش که در آینده نیز پایدار خواهد ماند.
همه این موارد به این معنی است که بحث یادگیری و فرایند آموزش در آینده، دیگر به شکل سنتی و تک بعدی نخواهد بود و معلمان می‌توانند، راهکارهای آموزشی متنوعی را از میان گزینه‌های مختلف آموزشی، برای ارائه فرآیند تدریس و یادگیری انتخاب کنند.
احساس راحتی و آرامش بیشتر در کلاس آنلاین
یکی از مهم‌ترین مزیت‌ها و فرصت‌های نهفته در یادگیری و آموزش آنلاین احساس راحتی و آرامش بیشتری است که یادگیری در خانه و محل زندگی به ارمغان می‌آورد. با توجه به گستردگی شبکه‌های اتصال اینترنت در بسیاری از کشورهای جهان و مخصوصاً شهرهای بزرگ، دانش‌آموزان تقریباً می‌توانند از هر نقطه‌ای در جهان به دروس آنلاین دسترسی پیدا کنند.
با آموزش آنلاین می‌توان بر روی برخی از موضوعات که زمان و تمرکز بیشتری را می‌طلبد بیشتر وقت گذاشت و بر آنها متمرکز شد.
هرچقدر که دانش آموزان در محیط‌های شهری و محل زندگی دسترسی بیشتری به اتصال اینترنتی سریع‌تر و بهتر داشته باشند، می‌توانند به کلاس‌های درسی و آموزش‌های آنلاین هم دسترسی مناسب‌تری داشته باشند و با بهبود سرعت و کیفیت اتصال اینترنت این روند بهتر نیز خواهد بود.
در دسترس بودن و فراهم بودن منابع آموزشی
در قالب کلاس‌ها و دروس آنلاین، فرصت‌های پیش روی دانش‌آموزان مخصوصاً دانش آموزان مقاطع بالاتر و دانشگاهی بسیار گسترده خواهد بود. بسیاری از دوره‌های درسی و کلاس‌های آنلاین برای دانش‌آموزان دبیرستانی و یا کنکوری در حجم و قالب‌های متفاوت در چارچوب وب‌سایت‌های مختلف و معتبر در دسترس و فراهم هستند.
سایت‌هایی نظیر edX که توسط دانشگاه هاروارد و ام آی تی به وجود آمده‌اند و بیش از ۲۵۰۰ دوره درسی و آموزشی آنلاین را از بیش از ۱۴۰ دانشگاه معتبر در سطح جهان در دسترس دانش آموزان دبیرستانی، برای آماده کردن آنها برای ورود به کالج‌ها و دانشگاه‌های معتبر فراهم می‌کند.
کاهش هزینه‌ها با شروع یادگیری آنلاین
اگر در نظر بگیریم که کلاس‌های معمول و برنامه‌های آموزشی برای یک سال هزینه‌ای در حدود ۲۲ هزار دلار تا ۵۰ هزار دلار را در بر می‌گیرد، آن وقت می‌توان به فرصت‌ها و امکانات نهفته در این کلاس‌ها و دوره‌های درسی آنلاین پی برد.
وقتی شما این گزینه را داشته باشید که از اتاق خود در این دوره‌ها و کارگاه‌های و یا کلاس‌های دبیرستان خود شرکت کنید در بسیاری از هزینه‌های دیگر مثل هزینه رفت و آمد یا خوابگاه و زندگی در یک شهر دیگر نیز صرفه‌جویی می‌شود.
تهدیدها و نقاط ضعف موجود در یادگیری آنلاین
به طبع، یادگیری آنلاین و کلاس‌های مجازی که با شیوع کرونا افزایش پیدا کرد، مضرات و مشکلاتی را با خود به همراه داشته است که برخی از این مشکلات قابل حل است و برخی دیگر در ذات یادگیری آنلاین وجود دارد. در ادامه، بررسی این موارد را می‌خوانید:
تأمین فناوری و زمان دردسرساز است
بر اساس داده‌های مرکز ملی آمار آموزشی (NCES) چهارده درصد کودکان و دانش‌آموزان سنین ۳ تا ۱۸ سال در آمریکا در خانه‌های خود به اینترنت و سایر ابزارهای فناوری مانند کامپیوتر، تبلت و تلفن‌های هوشمند برای شرکت در کلاس‌های آنلاین دسترسی ندارند. این یعنی حدود ۹ میلیون دانش‌آموز در سرتاسر آمریکا.
یکی دیگر از اولین و مهم‌ترین نقاط ضعف و تکیه بر آموزش‌های آنلاین، بحث مدیریت زمان توسط دانش آموزانی است که چندان منضبط نیستند و نمی‌توانند یک برنامه زمانی منظم برای درس خواندن در خانه برای خود طراحی کنند و به آن عمل کنند و دیگری بحث‌های مربوط به پوشش سراسری اینترنت و دسترسی به ابزارهای هوشمند است و در این زمینه نیز محدودیت‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود بخشی از جامعه دانش آموزی در شرایط شیوع این بیماری به آموزش دسترسی نداشته باشند.
کاهش تعاملات اجتماعی و انزوای برخی دانش آموزان
یادگیری آنلاین برای بسیاری از دانش آموزان مخصوصاً دانش آموزان دبیرستانی که در فضای سنتی کلاس‌های درس روابط اجتماعی خود را پایه گذاری و گسترش می‌دهند چندان جذابیتی ندارد.
بر اساس یک تحقیق که توسط دانشگاه ایندیانا در ایالات پنسیلوانیا صورت گرفته است، احساس انزوای اجتماعی مهم‌ترین دلیل ترک تحصیل دانش آموزان در مدارس شناخته شده است. ضربه‌ای که به خاطر شیوع بیماری کرونا به سطح تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان وارد شده است تجربه تحصیلی آنها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است و باعث شده که یادگیری و آموزش‌های آنلاین برای آنها چندان مطلوب نباشد.
پیش بینی نحوه آموزش در آینده
کرونا زنگ خطری را برای دولت‌ها، مدیران مسئول سیستم‌های آموزشی و استراتژیست ها به صدا در آورد و آنها تا حد زیادی پی بردند که یادگیری سنتی و حضوری پاسخگوی ظرفیت آموزش نیست و باید برای تصمیم‌های دیگری بگیرند تا بازدهی یادگیری را تا حد زیادی افزایش دهند.
با توجه به ایجاد برخی از تغییرها در سطح دولت‌ها و سازمان‌های خصوصی پس از همه گیری کرونا، پیش بینی می‌شود که آینده آموزش در دنیا تاثیرات بسیاری روی آموزش بگذارد.
بعضی از این پیش بینی‌ها را بررسی کنید:
ورود نمایشگرهای هوشمند
رایانه‌ها، تبلت ها و تلفن‌های هوشمند اکنون بیش از گذشته فراگیر هستند. استفاده از شبیه سازها، مدل‌ها، ماشین حساب‌های گرافیکی، انیمیشن، تصاویر سه بعدی و کلیپ‌های ویدیویی در نمایشگرهای هوشمند، تجربه کلاس درس مجازی زنده کرده و آن را تعاملی‌تر و هیجان انگیز می‌کند. در آینده نزدیک، درصد زیادی از دانش آموزان در دنیا به این امکانات دسترسی خواهند داشت.
دیجیتالی شدن آموزش
دانش آموزان گاهی یک ایده کامل از یک موضوع خاص می‌گیرند تا برداشتشان تقویت شود. این امر می‌تواند به زودی مایه نگرانی معلمان نیز باشد زیرا آنها باید به طور مداوم سطح معلوماتشان را ارتقا دهند و در جریان موضوعات درسی‌شان بمانند و این یعنی پیشرفت مستمر و روز افزون معلمان و دانش آموزان و دانشجویان.
معلم هم پا به پای دانشجو یاد می‌گیرد
یادگیری بیشتر روی یادگیری تجربی متمرکز خواهد بود. در این سناریو، جهان در دستان دانش آموز قرار دارد و معلم ممکن است دیگر تنها مسئول حفظ دانش نماند. معلم و استاد دانشگاه باید برای وفق یافتن با فناوری، مدیریت کارآمد کلاس درس، کمک به برنامه ریزی برای کلاس، جریان کار، آماده سازی محتوا برای کلاس و ارزیابی‌های اداره کلاس و تکنیک‌های ارزیابی آموزش ببینند. طبیعتاً روش آموزش اصلاح شده به یادگیری واقعی کمک خواهد کرد و از یادگیری حفظی دروس فاصله می‌گیرد.
یادگیری ترکیبی در یادگیری آنلاین
استراتژی یادگیری ترکیبی ترجیحی شامل یادگیری حضوری و کلاس‌های آنلاین است و استفاده از یادگیری ترکیبی به طور هم‌زمان باعث می‌شود تفکر انتقادی برانگیخته شده در ذهن دانش آموز کنجکاو را شعله ور نگه داشته شود.
بقیه اجزای این نوع از یادگیری مجموعه‌ای از عناصر شامل ارتباطات داخلی و فنون بازاریابی دیجیتالی، یادگیری مجازی زیر نظر کارشناس، محتوای درخواستی دیجیتالی و اطلاعات پشتیبانی فنی را به شکل مناسبی با هم ترکیب می‌کنند.
مدرسه‌های خوشه‌ای با آموزش آنلاین
مرکز خوشه با داشتن چهار تا پنج مدرسه در پیرامون خود، برای این مدارس نقش محوری و دسترس پذیر ایفا می‌کند و باید تاسیسات مناسب برای تبدیل شدن به یک مرکز توسعه و تحول را داشته باشد.
یعنی یک مدرسه بزرگ‌تر و با امکانات بیشتر، چندین مدرسه کوچک‌تر در اطراف خود را تحت نظارت می‌گیرد و این مدرسه‌ها در راستای هم و با هماهنگی کار می‌کنند و مزیت این نوع از مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها این است که مراکز علمی کوچک‌تر می‌توانند از امکانات مراکز سر خوشه استفاده کنند.
مشکلات و بلایا همیشه هم بد نیست
جنگ جهانی دوم، یکی از فجایع تاریخ بشری و یکی از دلایل سرافکندگی برخی کشورها در سال‌های اخیر بوده است؛ اما جالب که بدانید که همین جنگ فاجعه بار، دنیای فناوری و تحولات قرن اخیر را چندین برابر سریع‌تر کرده است.
یعنی به دلیل تحت فشار بودن همه کشوره های دخیل در این جنگ، برای رقابت و شکست دادن دشمن از نظر امکانات، بسیاری از شگفتی‌های فناوری در همین بازه چند ساله جنگ جهانی دوم پدید آمد.
به عنوان مثال، اولین نسخه از رایانه (چیزی که اصلاً شبیه به رایانه امروزی نیست) در این زمان برای رمزگشایی تعاملات جنگی کشورهای متحد و نیروهای ارتشی دشمن اختراع شد.
همین اختراع، بعد پایه و سنگ بنای رایانه امروزی شد.
آموزش آنلاین در مدارس و دانشگاه‌های آینده نقشی خواهد دارد؟
تحقیق اخیری که توسط انجمن ملی متخصصان و معلمان دبیرستانی آمریکا صورت گرفته است، نشان می‌دهد که دانش آموزان در مورد تأثیر آموزش‌های آنلاین هنوز هم مردد هستند.
بر اساس این تحقیق ۵۳ درصد دانش‌آموزان در برابر این سؤال که «اگر آموزش‌های آنلاین برای سال تحصیلی آینده نیز ادامه داشته باشد، چه احساسی خواهند داشت؟» پاسخ دادند که آنها قطعاً آموزش کلاس محور در مدارس را ترجیح می‌دهند؛ اما با این حال می‌توانند با یادگیری الکترونیک نیز کنار بیایند.
بیش از ۹۴ درصد آنها گفتند که به توانایی‌های خود برای رسیدن به مدارج بالای آموزشی و قبول شدن در دانشگاه مطمئن هستند و بیش از ۸۳ درصد از آنها گفته‌اند که مطمئن هستند که در آینده می‌توانند کار مناسبی برای خود پیدا کنند.
تحقیقات اخیر هم نشان داده که از نظر ۶۱ درصد مدیران منابع انسانی در کل آمریکا، کیفیت آموزش‌های آنلاین به سطح قابل قبولی در مقایسه با آموزش‌های سنتی و حضوری قبل از شیوع بیماری کرونا رسیده است و این یعنی که یادگیری آنلاین حتی پس از پایان این بیماری جای پای محکمی را در روند آموزش دانش آموزان و منابع انسانی کشور خواهد داشت.
مثل اختراع رایانه در زمان جنگ جهانی دوم، کرونا هم باعث شد تا ضعف‌های سیستم آموزشی سنتی بیشتر نمایان شود و مدیران و مسئولان به فکر ایجاد تحول در این سیستم شوند. بر همین اساس، در آینده هیچ سیستم آموزشی از تدریس و آموزش مهارت آنلاین جدا نخواهد شد.
ترجمیک هم به عنوان عضو کوچکی از خانواده فرهنگی کشور، دبستان ترجمیک را افتتاح کرده است تا با بهره گیری از بهترین مدرسان با سابقه و روش‌های به روز آموزش مهارت، شما را به بازار کار پیوند دهد و آموخته‌های دانشگاهی شما را به مهارت عملی تبدیل کند. دبستان ترجمیک، علاوه و مهارت‌آموز، مدرس نیز جذب می‌کند. برای پر کردن فرم استخدام به بخش جذب مدرس مراجعه کنید.
یک دیدگاه در «آخرین سنگر یادگیری در دوران کرونا»;