بررسی ۶+ معیار مهم رتبه‌بندی مجلات علمی

اگر مرتباً می‌شنوید که همکلاسی‌ها و استادان شما درباره مواردی مانند Impact Factor، SJR، SNIP، CiteScore یا Google Scholar Metrics صحبت می‌کنند ولی شما به طور کامل با این موارد آشنا نیستید، پس این مقاله برای شماست.

وقتی مقاله‌ای را جهت چاپ در مجلات علمی می‌نویسید، دیر یا زود باید مجله‌ای که قصد چاپ مقاله‌تان در آن را دارید، مشخص کنید! با توجه به تعداد بالای مجلات موجود، این انتخاب، کار آسانی نیست. شما باید معیارهای زیادی را در انتخاب خود در نظر بگیرید: اهداف و دامنه موضوعات مجله، مخاطبان مجله، ارتباط مقاله شما با مجله موردنظر، محبوبیت، رتبه و تأثیر آن، هزینه چاپ مقاله در مجله و …

وقتی هم نوبت به بررسی مواردی چون اعداد مجلات، امتیازها و معیارهایی سنجش می‌شود، ماجرا کمی گیج‌کننده می‌شود. برای انتخاب مجله، چه شاخص‌ها و معیارهایی وجود دارد؟ کدام یک از این شاخص‌ها را باید در نظر بگیرید؟ هر کدام از این شاخص‌ها و معیارها چگونه سنجیده می‌شوند؟

برای آشنایی با مهم‌ترین معیارهای رتبه‌بندی مجلات علمی در ادامه این مقاله سایت ترجمه تخصصی ترجمیک همراه ما باشید!

مطالب مرتبط:

راهنمای گام به گام نصب اندنوت در ویندوز

مجلات و ژورنال‌های علمی با چه معیارهایی سنجیده می‌شوند؟

شاخص‌های سنجش اعتبار مجلات، بر اساس معیارهای مختلفی به مقایسه و رتبه‌بندی مجلات مختلف می‌پردازند. هدف آن‌ها اندازه گیری تأثیر و رتبه یک مجله در یک زمینه تحقیقاتی و همچنین میزان استفاده و سرعت انتشار آنها است.

قدیمی‌ترین معیار سنجش مجلات، ضریب تأثیر مجله (Impact Factor) است که از اواسط دهه ۱۹۷۰ مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان، بسیاری از معیارهای جایگزین توسط ناشران و شرکت‌های مرتبط ایجاد شده است. بیشتر آنها از تعداد استنادات مقالات منتشر شده در مجله برای ساختن معیار خود بهره برده‌اند.

علاوه بر معیارهای مجلات، شما همچنین می‌توانید معیارهای خاصی را برای نویسندگان، برای مقالات، داده‌ها یا برای استفاده و توزیع آثار علمی در رسانه‌های اجتماعی پیدا کنید. در این مقاله ما صرفا بر معیارهایی که خود مجلات را می‌سنجند، استفاده می‌کنیم.

چرا از معیارهای سنجش ژورنال (journal metrics) استفاده می‌کنیم؟

همه مجلات یکسان نیستند. آنها از نظر کیفیت مشارکت، دیده شدن و اعتبارشان در زمینه پژوهشی خود، تعداد مخاطبان و تعداد و موضوعات مقالاتی که منتشر می‌کنند، متفاوت هستند. اگر تحقیقات خوبی انجام داده‌اید و زمان و دقت زیادی را صرف نوشتن و ترجمه مقاله خود کرده‌اید، احتمالا می‌خواهید که مقاله‌تان در مجله‌ای معتبر چاپ شود. اما چگونه می‌توان یک مجله خوب را تشخیص داد؟

هدف از تعیین معیارهای سنجش مجلات، کمک به شما برای انتخاب بهترین مجله با توجه به شرایط‌تان است. هر معیاری، چیزهای کمی متفاوتی را بر اساس روش‌شناسی و منابع مختلفی که استفاده می‌کنند، اندازه‌گیری می‌کنند. بنابراین، هنگام تصمیم‌گیری برای انتخاب یک مجله، لزوماً تنها به نتیجه یک معیار یا متریک تکیه نکنید.

معیارهای سنجش مجلات همچنین می‌توانند نقش مهمی در ارزیابی و مدیریت تحقیق ایفا کنند، جایی که از شاخص‌ها برای قضاوت در مورد دانش پژوهشگران و کیفیت خروجی تحقیقات آنها استفاده می‌شود. آنها همچنین می‌توانند در پیشرفت شغلی دانشگاهی یا زمانی که شما برای یک شغل آکادمیک درخواست می‌دهید، نقش داشته باشند.

چگونه معیارهای سنجش مجلات را پیدا کنیم؟

دو موتور جست و جوی مقالات علمی مهم یعنی Web of Science و SCOPUS بیشتر معیارهای سنجش مجلات را به شما نشان می‌دهند. هر دوی آنها معیارها را از مجموعه مجلات نمایه شده در پایگاه داده خود محاسبه می‌کنند. البته وب‌سایت‌های دیگری هم هستند که این اطلاعات را به شما نشان می‌دهند.

مطالب مرتبط:

هشدار؛ برای چاپ مقاله مواظب مجلات غارتگر باشید!

آیا حتما باید به معیارهای سنجش مجلات در انتخاب ژورنال توجه کنیم؟

معیارهای سنجش مجلات یا به طور کلی رتبه‌بندی مجلات باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند! معیارهای سنجش ژورنال برای همه رشته‌ها جهانی نیستند و بر اساس بازه‌های زمانی متفاوتی ساخته شده‌اند که مقایسه آنها را دشوار می‌کند. آنها همچنین فقط برای مقایسه مجلات با یکدیگر ایجاد شده‌اند نه مقالات، نویسندگان یا موسسات با هم.

بنابراین، نباید از آنها با این فرض استفاده کرد که صرفا رتبه مجله، نشان‌دهنده اعتبار مقالاتی است که در آن منتشر شده یا دانش نویسندگان را منعکس می‌کند. شما می‌توانید مقالات عالی با تاثیر زیادی را در مجلات با رتبه پایین بیابید و هر مقاله‌ای که در یک مجله با رتبه بالا منتشر شده، لزوما مقاله‌ای تاثیرگذار یا خاص نیست.

بحث زیادی در مورد استفاده و سوء استفاده از معیارهای سنجش مجلات در ارزیابی تحقیق و توسعه شغلی وجود دارد. اعلامیه ارزیابی تحقیقات سانفرانسیسکو، که به عنوان بیانیه DORA شناخته می‌شود، توصیه می‌کند که معیارهای مبتنی بر سنجش مجلات نباید به‌عنوان عاملی برای ارزیابی کیفیت تحقیق مقالات یا محققین استفاده شود یا در استخدام یا ارتقای شغلی نقشی ایفا کند.

کدام معیارهای سنجش مجلات علمی از ارزش بیشتری برخوردارند؟

در ادامه به انواعی از معیارهای سنجش مجلات علمی اشاره می‌کنیم که نسبت به سایر معیارها اهمیت بیشتری دارند.

ضریب تاثیر (Impact factor)

ضریب تأثیر مجله یا Impact factor که اغلب به اختصار IF نامیده می‌شود، یکی از متداول‌ترین معیارهای سنجش مجلات علمی و آکادمیک است. این معیار بر اساس تعداد استنادهای رخ‌داده به مقالات منتشر شده در یک مجله محاسبه می‌شود. در واقع ضریب تاثیر، میانگین تعداد دفعاتی را که مقالات منتشرشده در یک مجله در دو سال گذشته در یک سال خاص مورد استناد قرار گرفته‌اند، نشان می‌دهد.

با تقسیم تعداد استنادها در یک سال بر تعداد کل مقالات منتشر شده در سال‌های گذشته مجله می‌توانید ضریب تاثیر را محاسبه کنید. بنابراین به آن IF ۲ساله یاIF ۵ساله هم می‌گویند که در آن بازه زمانی استناد بر ۲ یا ۵ سال تقسیم می‌شود. برای مجلات کوچکتر یا زمینه‌های تحقیقاتی که در آن استناد به کار، کمی بیشتر طول می‌کشد،IF ۵ساله ترجیح داده می‌شود.

IF برای هر مجله تحت پوشش، سالانه در Journal Citation Report منتشر می‌شود. این یک پایگاه داده فرعی Web of Science است که توسط Clarivate ایجاد شده است. مقادیر بالاتر IF نشان می‌دهد که مجله‌ سزاوار اعتبار بالاتری نسبت به مقادیر IF پایین‌تر است. با بازتاب میانگین سالانه تعداد استناد به مقالات در یک مجله، IF 2.0 به این معنی است که به طور متوسط، مقاله منتشر شده در این مجله دو بار در سال مورد استناد قرار می‌گیرد.

ضریب تاثیر برای مقایسه عملکرد مجلات مختلف در رشته‌های دانشگاهی گوناگون مناسب نیست ولی رتبه‌بندی‌ مجلات را در یک زمینه ارائه می‌دهد.

شاخص آنی یا فوریت (Immediacy Index)

Immediacy Index از Web of Science میانگین تعداد دفعاتی که یک مقاله منتشرشده در سال الف در همان سال الف مورد استناد قرار گرفته است، محاسبه می‌کند. این نشان می‌دهد که مقالات یک مجله با چه سرعتی مورد استناد قرار گرفته می‌شوند.

شاخص آنی برای مجلاتی در زمینه‌های موضوعی با فوریت بالا یا تحقیقات پیشرفته بسیار مهم است. در واقع این شاخص در مواردی به کار می‌رود که انتشار تحقیق در سریع‌ترین زمان ممکن از اهمیت زیادی برخوردار است. شاخص آنی با تقسیم تعداد استناد به مقالات منتشر شده در یک سال معین بر تعداد مقالات منتشر شده در آن سال محاسبه می‌شود.

مطالب مرتبط:

برای چاپ و انتشار مقاله باید هزینه پرداخت؟

شاخص Eigenfactor

امتیاز یا شاخصEigenfactor ، قابل دسترسی از طریق Web of Science، اهمیت کلی یک مجله را نه تنها با شمارش تعداد استنادهای دریافتی به مقالات منتشرشده در یک مجله، بلکه با در نظر گرفتن اهمیت این استنادها ارزیابی می‌کند. استنادهایی که از مجلاتی با رتبه بالاتر می‌آیند، سهم بیشتری در محاسبه Eigenfactor نسبت به استنادهایی که از مجلات با رتبه پایین‌تر می‌آیند، دارند.

Eigenfactor با اندازه و اهمیت مجله مقیاس می‌شود. مجلات با Eigenfactor بالاتر تاثیر بیشتری در زمینه خود دارند.

شاخص SNIP

Source Normalized Impact per Paper (SNIP) یک ارزیابی نرمال‌شده میدانی از تأثیر مجله است، به این معنی که می‌توان از آن برای مقایسه متقابل بین زمینه‌‌‌های تحقیقاتی با شیوه‌های مختلف انتشار و استناد استفاده کرد. این شاخص که توسط دانشگاه لایدن پیشنهاد شده است، به استنادها وزن می‌دهد. SNIP در یک بازه زمانی ۳ ساله محاسبه می‌شود.

در محاسبه این شاخص، تاثیر استناد در یک حوزه موضوعی می‌تواند که از یک حوزه موضوعی دیگر بیشتر باشد. استنادها بر اساس پتانسیل استناد دسته موضوعی مجله وزن می‌شوند. در واقع بر طبق این معیار، ارزش یک استناد در زمینه‌ای که احتمال نقل قول در آن کمتر است، بیشتر از زمینه‌هایی است که نقل قول‌ها بسیار رایج هستند.

شاخص SJR

Scimago Journal & Country Rank (SJR) بر اساس استنادهای وزنی در یک سال خاص به مقالات منتشرشده در ۳ سال قبل محاسبه می‌شود. استنادها با اعتبار مجله استناد دهنده، وزن می‌شوند، به طوری که استناد از یک مجله برتر تاثیر بیشتری نسبت به استناد از یک مجله با رتبه پایین دارد.

SJR از پایگاه داده SCOPUS استفاده می‌کند و سالانه با توجه به تعداد و ارتباط استنادهای دریافتی محاسبه می شود.

شاخص CiteScore

معیار CiteScore توسط Elsevier بسیار شبیه به Impact Factor است. این شاخص میانگین تعداد استنادهای دریافت شده توسط مقالات منتشر شده در یک مجله در طول یک پنجره چهار ساله را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص برای مجلات نمایه شده در پایگاه داده SCOPUS در دسترس است. در محاسبه CiteScore فقط محتوایی را در نظر گرفته می‌شود که شامل یکی از مواردی چون مقالات، بررسی‌ها، مقالات کنفرانسی، فصل های کتاب و … باشد.

مطالب مرتبط:

راهنمای گام به گام دریافت شناسه ارکید (ORCID)

شاخص Usage

Usage یک معیار ساده اما موثر است که به تعداد دفعاتی که مقالات مجلات مشاهده و بارگیری می‌شود، نگاه می‌کند. قاعدتا این شاخص برای مجلات بزرگتر بیشتر هم خواهند بود. از آنجایی که اعداد را فقط می‌توان در وب سایت ناشر ثبت کرد، همه بازدیدها و دانلودها با این معیار تجزیه و تحلیل نمی‌شوند. هم‌چنین طبیعتاً دانلود یا مشاهده مقاله به معنای خوانده شدن آن نیست.

سخن پایانی

هنگام انتخاب یک مجله برای چاپ مقاله، به سختی می‌توان معیارهای ارزیابی و سنجش مجله را نادیده گرفت. برای به دست آوردن تصویری خوب از عملکرد یک مجله و رتبه‌بندی آن در رشته خود، فقط به یک شاخص اکتفا نکنید و چندین شاخص را با هم مقایسه کنید. فراموش نکنید که مقاله شما حاصل مدت‌ها تلاش و تحقیق شما است، پس در انتخاب مجله هم دقت کافی را به خرج دهید.

سایت ترجمه تخصصی ترجمیک، دستیار پژوهشی دانشجویان، پژوهشگران و استادان دانشگاه است. از ترجمه مقاله و ترجمه کتاب تا ویرایش و پارافریز، همه را از این سایت ترجمه بخواهید. برای مشاهده هزینه ترجمه کلیک کنید.