همین‌که شروع به خواندن این مقاله کرده‌اید نشان می‌دهد که موضوع تشخیص یک ترجمه خوب و کیفیت ترجمه کتاب جزو دغدغه‌های ذهنی شما بوده است؛ اما باید توجه داشته باشید که تشخیص ترجمه باکیفیت کار ساده‌ای نیست.
درصورتی‌که علاقه‌مند به مطالعه نکاتی در مورد ترجمه هستید، به بخش ترجمه وبلاگ ترجمیک مراجعه کنید.
سؤال درباره سنجش کیفیت ترجمه کتاب هم‌تراز با سؤال درباره سنجش کیفیت متن است و تفاوت چندانی بین این دو نیست. اگر کسی بپرسد یک متن خوب چه متنی است، چه پاسخی می‌توان داد؟
اولین و مهم‌ترین نکته در اینجا این است که مخاطب شما چه کسی است؟ یک متن و یا یک ترجمه ممکن است برای گروهی از مخاطبین مناسب و برای گروه دیگر نامناسب باشد. درنهایت، این مخاطبین اصلی هستند که درباره کیفیت ترجمه کتاب قضاوت خواهند کرد.
در ادامه، به بررسی برخی نکاتی که باید در هنگام ترجمه خوب رعایت شود می‌پردازیم.
در این مطلب خواهید خواند:
سنجش کیفیت ترجمه کتاب
به‌طورکلی اگر هنگام مطالعه متن ترجمه، مجبور شدید چندین بار یک خط را تکرار کنید تا معنی آن را بفهمید و یا پس از خواندن چند صفحه شور و اشتیاقی برای ادامه مطلب در شما ایجاد نشد، یعنی برآیند محتوای کتاب و ترجمه آن متناسب با شما نیست.
این بی‌تناسب بودن می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد ازجمله ۱) جذاب نبودن متن اصلی، ۲) نامتناسب بودن محتوای تولیدشده باشخصیت یا نیاز شما و ۳) سطح پایین کیفیت ترجمه کتاب. پرداختن به موضوع ۱ و ۲ خارج از بحث گفتار است و ما فقط به دلایل و نکات مربوط به سطح کیفی ترجمه اشاره می‌کنیم.
کتابی خوب ترجمه‌شده است که مترجم در حین ترجمه کتاب به این نکات توجه کرده باشد:
روان بودن متن، ساده‌ترین نشانه کیفیت ترجمه است نه مهم‌ترین آن
برخی از مخاطبین، برای اینکه کیفیت متن ترجمه‌شده را بررسی کنند، چندجمله‌ای از متن را می‌خوانند و همین‌که فعل و فاعل و مفعول سر جای خودش بود، (که در بسیاری اوقات همین‌ها هم سرهای خودشان نیستند!) تصور می‌کنند که کیفیت ترجمه بالاست.
دوست مترجمی داشتم که مترجم یکی از دستگاه‌های دولتی بود و متن بیانیه سازمان ملل علیه یکی از کشورهای آفریقایی را ترجمه کرده بود. ظاهراً متن سنگینی بود و نتوانسته بود از پس ترجمه بربیاید؛ اما خودش می‌گفت ترجمه‌ای که تحویل دادم بیانیه سازمان ملل نبود، بیانیه شخصی خودم بود؛ اما به‌هرحال کارفرما متوجه این مشکل نشده بود. بنابراین گرچه روان بودن متن یکی از شروط لازم و بدیهی برای اطمینان از کیفیت ترجمه کتاب است؛ اما هرگز کافی نیست.
در یک ترجمه خوب، نکات دستوری و نگارشی رعایت شده است
یکی از شروط لازم برای سنجش کیفیت ترجمه کتاب، رعایت اصول نگارشی و گرامری زبان مقصد است. حتی اگر یک فارسی‌زبان مقیم لندن باشید و به هر دو زبان تسلط داشته باشید، تا زمانی که نتوانید یک متن را بر اساس قواعد نگارش و دستور زبان مقصد پیاده‌سازی کنید، مترجم خوبی نخواهید بود.
شرط اول یک ترجمه خوب، رعایت این اصول است که البته اصلاً کافی نیست. یعنی یک متن کاملاً منطبق با اصول نگارشی، ممکن ازلحاظ محتوا بسیار ضعیف باشد!
پس به این نکته حتماً توجه داشته باشید. نرم‌افزارهای متعددی چه در فارسی و چه در انگلیسی برای تشخیص اشتباهات گرامی و دستور زبانی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید. گرامرلی، یکی از نرم‌افزارهای معتبر برای زبان انگلیسی است.
در ترجمه باکیفیت، لحن نویسنده و راوی متن اصلی حفظ می‌شود
تشخیص متن نویسنده اصلاً کار ساده‌ای نیست و نیازمند دو مهارت است، اول مهارت درک کنایی زبان مبدأ و دوم تسلط بر پیاده‌سازی همان مفهوم در زبان مقصد.
تصور کنید که زبان انگلیسی شما عالی است و مثلاً حتی آزمون آیلتس را پشت سر گذاشته‌اید. آیا می‌توانید این عبارات را به انگلیسی ترجمه کنید؟،، «مأخوذبه‌حیا»، «ما رو نپیچان»، «اظهر من الشمس» و … همین نوع کنایه‌های عامیانه و همچنین ادبی هستند که لحن نویسنده را شکل می‌دهند؛ اما برای برگردان این کنایه‌ها به زبان مقصد باید دانش کافی در این زمینه داشته باشید.
البته لحن نویسنده در متون علمی چندان مشکل‌ساز نیست چراکه متون علمی متونی فاقد بار احساسی هستند و بیشتر حامل مفاهیم و گزاره‌های منطقی‌اند؛ اما در متون محاوره‌ای و عمومی این خصیصه بیشتر به چشم می‌خورد.
به همین دلیل ترجمه کتاب داستان و متن‌های تبلیغاتی نیازمند شناخت کامل لطایف و ظرایف زبان‌های مبدأ و مقصد است. مترجمی که بار معنایی کنایات متن را نتواند منتقل کند، کیفیت ترجمه سطح بالایی نخواهد داشت.
به‌طورکلی ترجمه خوب ترجمه‌ای است که شما متوجه نشوید نویسنده‌اش هم‌زبان شما بوده یا نه. متأسفانه در بسیاری موارد ردپای ناشیگری مترجم در ترجمه کتاب به‌وضوح قابل‌تشخیص است.
ترجمه کتاب تخصصی
برخی از مترجمین تصور می‌کنند همین‌که به اصول اولیه ترجمه و دستور زبان و گرامر تسلط دارند، مهارت لازم برای ترجمه یک کتاب تخصصی رادارند.
ما فارسی‌زبانان، بدون تخصص، در درک مفاهیم فارسی بسیاری از کتب فارسی تخصصی مشکل‌داریم، چگونه می‌توانیم ادعا کنیم که ترجمه تخصصی رشته‌های متنوع به تخصص فنی نیاز ندارد؟
این اشتباه بزرگی است که بسیاری از مترجمان مرتکب می‌شوند. ترجمه معنوی اصطلاحات تخصصی پایه و اساس کیفیت ترجمه کتاب تخصصی است. اگر زمینه تخصصی مترجم و متن ترجمه‌شده با یکدیگر همخوانی نداشته باشد، باید تا حدودی در کیفیت ترجمه تردید کنید.
ترجمه خوب یعنی ترجمه معنوی
بالاترین سطح کیفیت ترجمه، ترجمه معنایی است، یعنی مترجم باید بتواند کل موضوع و ذهنیت نویسنده اثر را درک کند و آن را با همان لحن نویسنده در زبان مقصد بازآفرینی کند. در مرحله بازآفرینی این مترجم است که اثری دیگر را خلق می‌کند. این معضل در کتب تخصصی علوم انسانی بسیار مهم است.
در کتب فنی مهندسی به دلیل اینکه مفاهیم بیشتر از جنس گزاره‌های منطقی و ارقام هستند، مشکل چندانی ایجاد نمی‌شود؛ اما در کتب علوم انسانی که پیوند عمیقی با گزاره‌ها و مفاهیم زبانی دارند مشکل نمایان می‌شود.
برخی از کتب علوم انسانی توسط کسانی ترجمه‌شده‌اند که نه درک عمیقی از مبحث کتاب و سخن نویسنده داشته‌اند و نه دانش عمیقی از زبان مبدأ و مقصد؛ نتیجه هم تولید سطحی از کیفیت ترجمه است که نه مترجم می‌داند چه می‌گوید و نه خواننده!
هستند افراد بسیاری که به زبان‌های متعددی تسلط دارند؛ اما نمی‌توان نام مترجم روی آنها گذاشت. به همان علت که هرکسی که فارسی صحبت می‌کند، نویسنده نیست. در کل، تشخیص کیفیت ترجمه و وفاداری مترجم به متن اصلی، از توان یک مخاطب معمولی خارج است لذا دلیل توصیه می‌کنیم برای اطمینان از کیفیت ترجمه کتاب حتماً به موسسه‌های معتبر و دارای تضمین کیفیت ترجمه مراجعه کنید.
سایت ترجمه ترجمیک یکی از معتبرترین شرکت‌های ترجمه در ایران است که بهره‌گیری از ۲۵۰۰۰مترجم متخصص، بهترین سطح کیفی موردنیاز شمارا به شما ارائه می‌دهد.
برای ثبت سفارش در سایت ترجمیک، کافی است بر روی لینک سفارش ترجمه کلیک کنید.
عالی بود