رمان، ادبیات گمانه‌زن، جستار، شعر، جنایی و …، اگر اهل کتاب خواندن باشید، حتما با این اسامی آشنا هستید. اما می‌دانید که هر کدام از این سبک‌ها به چه مواردی می‌پردازند؟ مهم‌ترین سبک‌های (ژانرها) ادبیات چیستند؟ اگر این‌ها سوال شما هم هستند، این مقاله برای شما است.
هر روزه کتاب‌های بسیاری نوشته یا ترجمه می‌شوند و روانه بازار نشر می‌شوند. آمار نشر کتاب فقط برای تیر ۱۴۰۳ برای کتاب‌های تالیفی برابر است با ۷۸۱۵ عدد و این رقم برای کتاب‌های ترجمه‌ای برابر است با ۵۵۷۲. اعدادی که چشمگیر هستند و با گسترش انتشار کتاب‌های دیجیتال می‌توانند از این هم بسیار بیشتر شوند.
اما این کتاب‌ها در چه سبکی جای می‌گیرند؟ بعضی از سبک‌های ادبی برای ما بیشتر شناخته شده‌اند و بعضی کمتر. گاهی هم این سبک‌ها با هم ترکیب می‌شوند. برای آشنایی با ۲۰+ سبک ادبی به همراه مثال‌هایی از آنها در ادامه این مقاله سایت ترجمه کتاب ترجمیک همراه ما باشید!
مطالب مرتبط:
۴+ کتاب درباره داستان موفقیت شرکت‌های بزرگ
در این مطلب خواهید خواند:
ژانرهای ادبی به چه مواردی گفته می‌شوند؟
ژانر(سبک) دسته‌ای از ادبیات است که در آن آثار مختلف دارای ویژگی‌های خاصی هستند. ما اغلب نوشتن را به چهار ژانر اصلی تقسیم می‌کنیم: داستانی، غیرداستانی، شعر (نظم) و درام. (بعضی از مردم داستان و غیرداستانی را مقوله ای به نام نثر می‌دانند.)
هر کدام از ژانرهای ادبی مجموعه‌ای از زیرژانرهای خاص خود را دارند. فهرستی قطعی از زیرسبک‌های ادبی وجود ندارد و نویسندگان مرتباً سبک‌های جدیدی را ابداع می‌کنند. هم‌چنین بسیار پیش می‌آيد که یک کتاب در بیش از یک سبک ادبی قرار بگیرد. در این مقاله به معرفی معروف‌ترین سبک‌های ادبی می‌پردازیم.
سبک داستانی
قصه‌ها، شعرها و نمایشنامه‌هایی که روایت‌های داستانی را روایت می‌کنند، داستان نامیده می‌شوند. افراد و رویدادها در این سبک ممکن است که کاملاً تخیلی یا بر اساس افراد و رویدادهای واقعی اما با تغییراتی به کار گرفته شوند.
وقتی داستان به گونه‌ای که گفته می شود، نوشته شود، به عنوان نثر شناخته می‌شود. اگر ساختار ادبی متمرکز بر قافیه و ریتم باشد، آن را شعر می‌نامیم. بسیاری از ادبیات کهن ایران بر پایه شعر هستند. از جمله معروف‌ترین داستان‌های ایرانی که به زبان شعر در آمده‌اند، می‌توان به شاهنامه فردوسی، لیلی و مجنون نظامی، بوستان سعدی و … اشاره کرد.
داستان‌های منثور را می‌توان بر اساس طول آن به دسته‌های متفاوتی تقسیم کرد.
رمان
ما از اصطلاح رمان یا Novel برای توصیف یک اثر داستانی طولانی استفاده می‌کنیم. رمان‌های گرافیکی از تصاویر برای کمک به بیان داستان استفاده می‌کنند. در حالی که رمان‌های منظوم شعرهای بسیار طولانی هستند که یک داستان را روایت می‌کنند.
مثال: موبی دیک اثر هرمان ملویل، هاکلبری فین اثر مارک تواین
رمان کوتاه
رمان‌های کوتاه یا Novella کوتاه‌تر از رمان‌های کامل هستند اما طولانی‌تر از داستان‌های کوتاه به شمار می‌آیند. هیچ تعریف قابل قبولی از طول رمان کوتاه وجود ندارد. آنها معمولاً بین ۱۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ کلمه هستند. بعضی نیز بین آنها و رمان‌های بلند تفاوتی قائل نمی‌شوند و هر دو را رمان می‌نامند.
مثال‌ها: سرود کریسمس اثر چارلز دیکنز، موش‌ها و انسان‌ها نوشته جان استاین‌بک
مطالب مرتبط:
معرفی و خلاصه کتاب پیرمرد و دریا
داستان کوتاه
داستان کوتاه یا Short Story، یک داستان کامل با موضوعی کاملاً توسعه یافته را روایت می‌کند اما از یک رمان کوتاه‌تر هستند. آنها معمولاً حدود ۱۰۰۰۰ کلمه یا کمتر هستند.
مثال: هدیه‌های کریسمس اثر اُ هنری، فارسی شکر است اثر محمد علی جمال‌زاده
معرفی معروف‌ترین ژانرهای داستانی
در حالی که داستان یکی از ژانرهای اصلی ادبی است، می‌توان آن را به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد که به عنوان زیرژانر شناخته می‌شوند. این زیرژانرها سبک یا موضوعات اثر ادبی را توصیف می‌کنند. توجه به این نکته مهم است که بسیاری از آثار داستانی می‌توانند در زیرسبک‌های متعددی جای بگیرند.
سبک تربیتی
Bildungsroman (به آلمانی به معنای کتاب آموزشی) که به عنوان کتاب‌های تربیتی توصیف می‌شود، داستان یک قهرمان داستان را از کودکی تا بزرگسالی روایت می‌کند. رشد اخلاقی و روانی آنها را بررسی می‌کند و اغلب (اما نه همیشه) به صورت اول شخص نوشته می شود.
مثال‌ها: آرزوهای بزرگ نوشته چارلز دیکنز، شکارچی در چاودار اثر جی دی سالینجر، داستان بچه آدم (حی‌بن‌یقظان) اثر مهدی آذریزدی
سبک حماسه (حماسی)
در اصل، اصطلاح Epic برای توصیف اشعار طولانی که داستان سفر و ماجراهای یک قهرمان را بیان می‌کند، استفاده می‌شد. در طول سال‌ها، این اصطلاح تکامل یافته و شامل رمان‌ها و نمایشنامه‌هایی می‌شود که تاریخچه یک فرد یا خانواده را در یک دوره زمانی طولانی ردیابی می‌کنند. داستان‌هایی که غرور، افتخار و شجاعت جزئی جداناشدنی از آنها محسوب می‌شوند.
مثال: ادیسه اثر هومر، جنگ و صلح اثر لئو تولستوی، ارباب حلقه‌ها اثر جی. آر. آر تالکین
تمثیل
تمثیل‌ها (Fable) داستان‌های کوتاهی هستند که اصول اخلاقی خاصی را آموزش می‌دهند. در واقع بر طبق برخی منابع، تمثیل‌ها با بیان یک ماجرای ظاهری می‌خواهند به یک هدف اخلاقی دست یابند. ازوپ مشهورترین نویسنده افسانه است. داستان‌های او اغلب از حیوانات برای بیان داستان و بیان اخلاقیات در پایان استفاده می‌کند.
یکی از مشهورترین داستان‌های تمثیلی که احتمالا شما هم انیمیشن آن را تماشا کرده‌اید، کلیه و دمنه است. در این داستان که اصالتی هندی دارد، با دو شغال طرفیم که ماجراهای مختلفی را رقم می‌زنند. از جمله تمثیل‌های معروف دیگر ایرانی می‌توان به منطق‌الطیر عطار اشاره کرد که در آن سی مرغ باید به سیمرغ تبدیل شوند.
مثال‌ها: لاک‌پشت و خرگوش اثر ازوپ، کلیله و دمنه
مطالب مرتبط:
چگونه کلیله و دمنه از شرق تا غرب را طی کرد؟
افسانه (Fairy Tale)
افسانه‌ها داستان‌های کوتاه بسیار تخیلی هستند که عموماً شامل شخصیت‌های جادویی و خارق‌العاده هستند. آنها معمولاً برای کودکان در نظر گرفته شده‌اند. در گذشته این داستان‌ها اغلب دارای قهرمانی بودند که در پایان، خوشبخت می‌شدند و شخصیت‌های شروری که در پایان مجازات می‌شدند.
مثال: «سیندرلا» اثر برادران گریم، «پری دریایی کوچک» اثر هانس کریستین اندرسن
فانتزی
آثار فانتزی (Fantasy) در جهان‌های جادویی خیالی اتفاق می‌افتد و شامل موجودات افسانه‌ای مانند اژدها، جادوگران، خون آشام‌ها و … می‌شود. توجه داشته باشید که این ژانر را با داستان‌های علمی تخیلی اشتباه نگیرید. به یاد داشته باشید که فانتزی با غیرممکن‌ها سروکار دارد، در حالی که علمی تخیلی ممکن‌ها را بررسی می‌کند. (هر چند این دو اغلب با هم ترکیب می‌شوند و بسیاری از آثار ویژگی‌های هر دو را دارند.)
مثال: هابیت اثر J.R.R. تالکین، هری پاتر و سنگ جادو اثر جی.کی. رولینگ، پارسیان و من اثر آرمان آرین
افسانه عامیانه
افسانه‌های عامیانه یا فولکور (Folktale) شبیه افسانه‌ها هستند اما در اصل به‌جای نوشتن به صورت شفاهی منتقل شده‌اند. بنابراین، اغلب نویسندگان منتسبی ندارند. بسیاری از داستان‌های فعلی، تغییریافته این افسانه‌های عامیانه هستند.
مثال‌ها: هزار و یک شب، داستان ماه‌پیشونی و …
گوتیک یا ترسناک
داستان‌هایی که شامل ارواح، موجودات ماورایی و اتفاقات عرفانی است که نمی‌توان آنها را منطقی توضیح داد، در دسته گوتیک یا وحشت قرار می‌گیرند. این رمان‌ها به دنبال ایجاد حس ترس در خوانندگان خود هستند. رمان‌های گوتیک در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ بسیار محبوب بودند و باعث پیدایش نویسندگان معروفی مانند استیون کینگ شدند.
مثال: فرانکنشتاین اثر مری شلی، زوال خاندان آشر از ادگار آلن پو،
داستان‌های تاریخی
هر داستانی که وقایع آن در گذشته، در مکان و زمانی واقعی اتفاق می‌افتد، با تعریف داستان تاریخی (Historical Fiction) مطابقت دارد. شخصیت‌های این داستان‌ها می‌توانند افراد واقعی یا تخیلی باشند که در وقایع آن زمان زندگی می‌کنند.
مثال: آتش بدون دود اثر نادر ابراهیمی، پیرمرد صدساله‌ای که از پنجره فرار کرد اثر یوناس یوناسون، کتاب دزد اثر مارکوس زوساک
ادبیات اسطوره‌ای (Legend/Myth)
افسانه‌ها و اسطوره‌ها داستان‌های باستانی هستند که تاریخ اولیه یا رویدادهای طبیعی را به نوعی توضیح می‌دهند و اغلب از شخصیت‌های ماوراء طبیعی در آنها استفاده شده است. اسطوره‌های یونانی، رومی و مصری امروزه محبوب هستند، اگرچه همه فرهنگ‌ها اسطوره‌ها و افسانه‌های خاص خود را دارند که برای صدها یا هزاران سال منتقل شده است. از آنجایی که اکثر آنها به صورت شفاهی نقل شده‌اند، به ندرت نویسندگانی را می‌توان به آنها نسبت داد.
مثال‌ها: رابین هود، هفت خان رستم، هفت خان اسفندیار
مطالب مرتبط:
معرفی و خلاصه کتاب کوری (Blindness)
داستان‌های معمایی
در داستان‌های معمایی (Mystery)، شخصیت ها باید یک معما را حل کنند که معمولاً نوعی جنایت است. به طور کلی، راه حل تا پایان داستان فاش نمی‌شود. خواننده می‌تواند از سرنخ‌هایی که در طول داستان بیان می‌شود، برای حل کردن معما استفاده کند.
مثال‌ها: قتل در قطار سریع‌السیر شرق توسط آگاتا کریستی، اتود در قرمز لاکی اثر آرتور کانن دویل
داستان‌های عاشقانه
هر نوشته‌ای که اساساً بر داستان عشق بین دو (یا چند نفر) متمرکز باشد، عاشقانه (Romance) است. این داستان‌ها اغلب دارای پایان‌های شاد یا از نظر احساسی رضایت‌بخش هستند، اگرچه برخی نیز غم‌انگیز به پایان می‌رسند.
مثال‌ها: غرور و تعصب نوشته جین آستن، خطای ستاره بخت ما اثر جان گرین
سبک طنز
طنز (Satire) یک موضوع یا شخص را به سخره می‌گیرد تا خواننده را به تجدید نظر درباره نظرات خود در مورد موضوعی خاص تحریک کند. آنها ممکن است از کنایه، کاریکاتور، تقلید و سایر ابزارهای ادبی استفاده کنند و شخصیت‌ها و طرح‌ها اغلب اغراق آمیز یا افراطی برای بیان نظر نویسنده هستند.
مثال: سفرهای گالیور اثر جاناتان سویفت، فارسی شکر است اثر محمد علی جمال‌زاده
علمی تخیلی
این شکل از داستان‌های تخیلی که علمی تخیلی (Science Fiction) نیز نامیده می‌شود، بر اساس اصول علمی در مورد تغییرات بالقوه در دنیای واقعی گمانه‌زنی می‌کند. بسیاری از آثار علمی تخیلی بر سفرهای فضایی، جهان‌های موازی و سفر در زمان تمرکز دارند. آنها اغلب در آینده، در سیارات یا جهان‌های دور اتفاق می‌افتند.
عموماً ادبیات علمی تخیلی به داستان‌هایی گفته می‌شود که بر اساس درک ما از علم، وقوع آنها امکان‌پذیر است. در حالی که آثار فانتزی شامل جادو یا سایر عناصر ماوراء طبیعی است. این دو اغلب با هم ترکیب می‌شوند و بسیاری از آثار در هر دو دسته قرار می‌گیرند.
مثال‌ها: ماشین زمان اثر اچ‌جی ولز، سفر به مرکز زمین اثر ژول ورن، بسیاری از آثار آیزاک آسیموف
اتوپیایی و دیستوپیایی (آرمان‌شهری و ویران‌شهری)
در ادبیات آرمان‌شهری (Utopian)، نویسنده دنیایی «کامل» را تصور می‌کند، در حالی که نوشته‌های ویران‌شهری (Dystopian) آینده‌ای تاریک و فاجعه‌آمیز یا حال جایگزین را به تصویر می‌کشند. در بسیاری از موارد، دنیای خیالی در ابتدا به صورت آرمان‌شهری معرفی می‌شود اما با آشکار شدن جزئیات بیشتر، عناصر ویران‌شهری هم آشکار می‌شوند. بنابراین، این گونه‌های ادبی اغلب در کنار هم قرار می‌گیرند.
مثال‌ها: بخشنده اثر لوئیس لوری، بازی‌های گرسنگی اثر سوزان کالینز، مجموعه کتاب‌های دونده هزارتو اثر جیمز دشنر
سبک غیرداستانی
نقطه مقابل داستان، ادبیات غیرداستانی (Non-fiction) یا ناداستان است که بر اطلاعات و حقایق در مورد افراد واقعی، رویدادها و موضوعات دیگر تمرکز دارد. ادبیات غیرداستانی می‌تواند کتاب‌های کامل یا ترکیب‌های کوتاه‌تر مانند مقاله یا جستار را در برگیرد. هم‌چنین کتاب‌هایی که به چگونگی یک موضوع می‌پردازند، مانند کتاب‌های آشپزی و خودیاری هم در این دسته قرار می‌گیرند.
در ادامه به تعدادی از رایج‌ترین سبک‌های ادبیات غیرداستانی می‌پردازیم.
زندگی‌نامه و زندگی‌نامه خودنوشت
زندگی‌نامه (Biography) داستان زندگی یک فرد را، معمولاً از تولد تا مرگ، روایت می‌کند. وقتی شخصی خود به نوشتن شرح زندگی خود می‌پردازد، در این حالت به آن حسب حال یا زندگی‌نامه خودنوشت (Auto Biography) می‌گوییم.
مثال: زندگی جاودانه هنریتا لکس نوشته ربکا اسکلوت، شرح زندگی من اثر عبدالله مستوفی، کتاب آنچه پرنده کوچک به من آموخت اثر بیز استون
مطالب مرتبط:
اتوبیوگرافی با بیوگرافی چه تفاوتی دارد؟
جستار
جستار یا مقاله (Essay) یک اثر غیرداستانی کوتاه با موضوعی خاص است. این سبک از ادبیات معمولاً بازتابی از نظرات شخصی در مورد یک موضوع است که در آن نویسنده تجربیات و افکار خود را به اشتراک می‌گذارد. گاهی نویسندگان مقالات خود را با هم به صورت کتاب منتشر می‌کنند. این مجموعه‌ها می‌توانند شامل مقالاتی در مورد موضوعات مرتبط باشند یا صرفاً مجموعه‌ای از آثار یک نویسنده باشند.
ادبیات تاریخی
هر کتاب غیرداستانی که بر افراد واقعی یا رویدادهای گذشته تمرکز دارد، یک کتاب تاریخی است. زندگی‌نامه‌ها و زندگی‌نامه‌های خودنوشت می‌توانند در این دسته قرار گیرند اما ادبیات تاریخی معمولاً به داستان گروه بزرگ‌تری از مردم و تأثیر آنها بر رویدادهای معاصر می‌پردازند.
مثال‌ها: مجموعه ۲۱ جلدی تاریخ تمدن یا داستان زندگی انسان اثر محمود حکیمی، کتاب تاریخ سیاسی جهان اثر جاناتان هولسلگ
کتاب‌های خاطرات
در حالی که کتاب‌های خاطرات (Memoirs) شبیه به زندگی‌نامه‌ها هستند، از چند جنبه کوچک با هم تفاوت دارند. خاطرات معمولا سعی نمی‌کنند که کل داستان زندگی یک فرد را بیان کنند. در عوض، آنها تجربیات یک فرد را در بخش‌های مهم زندگی خود منعکس می‌کنند. آنها تقریباً همیشه اول شخص نوشته می‌شوند.
مثال: من ملاله هستم اثر ملاله یوسف‌زی، کتاب چراغ سبزها اثر متیو مک‌کانهی، شما که غریبه نیستید اثر هوشنگ مرادی کرمانی
سفرنامه‌ها
وقتی نویسنده‌ای در مورد تجربیات سفر خود می‌نویسد، آن را سفرنامه یا Travelogue می‌نامیم. معمولاً نویسنده روایت یک سفر خاص یا مجموعه‌ای از سفرهای مرتبط را بازگو می‌کند. آنها افراد و مکان‌هایی را که در طول مسیر می‌بینند، توصیف می‌کنند و افکار و نظرات خود را در مورد این برخوردها ارائه می‌دهند.
مثال‌ها: جانستان کابلستان اثر رضا امیرخانی، کتاب مارک و پلو اثر منصور ضابطیان، سفرنامه ناصرخسرو
شعر (ادبیات منظوم)
همه ما با ادبیات شعر آشنا هستیم. در شعر به کاربرد کلمات، تصویرسازی، استفاده از آرایه‌های ادبی و ریتم اهمیت خاصی داده می‌شود. در ایران، شعر معمولا به شعر کلاسیک و شعر نو تقسیم می‌شود که هر کدام از این دسته‌ها خود با انواع زیردسته‌ها از هم تفکیک می‌شوند. مثلا شعر کلاسیک ایرانی به انواع قصیده، غزل، مسمط، رباعی، مثنوی و … تقسیم می‌شوند. هم‌چنین شعرها بر اساس موضوعشان هم می‌توانند به دسته‌های مختلفی تقسیم شوند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم که به مشهورترین و پرکاربرد‌ترین گونه‌ها و سبک‌های ادبیات بپردازیم. البته ژانرهای ادبیات به این دسته‌ها محدود نمی‌شوند. هم‌چنین در بعضی از کتاب‌ها دو یا چند ژانر با هم ترکیب می‌شوند. به نظر شما جای چه ژانرها و سبک‌هایی در این مقاله خالی است؟ آنها را با ما در میان بگذارید تا به این مقاله اضافه کنیم.
اگر به انواع خدمات ترجمه مقاله، ترجمه کتاب، ویرایش تخصصی و … نیاز دارید، با خیالی مطمئن از خدمات سایت ترجمه ترجمیک استفاده کنید. برای مشاهده هزینه و قیمت ترجمه کلیک کنید.
