Un یا Dis؟ بررسی کاربرد این پیشوندها در ترجمه انگلیسی

ناتوان، ناشایست، نابینا، بی‌گناه، نَترس، همنشین و …، همگی تنها معدودی از واژگانی هستند که از ترکیب یک واژه با یک پیشوند ساخته شده‌اند. پیشوندهایی که معنای واژه را به کلی تغییر داده‌اند. اما چرا به جای واژه بی‌گناه از واژه ناگناه استفاده نمی‌کنیم؟ یا چرا برای نشان دادن شجاعت افراد، واژه نترس را به کار می‌بریم و واژه بی‌‌ترس را استفاده نمی‌کنیم؟

چگونگی و معنی پیشوندها ریشه در دلایل زبان‌شناختی دارد و در این مقاله فرصتی برای پرداختن به آن‌ها نیست. با این‌حال اگر امروزه ببینیم که فردی در گفتار یا نوشتن از واژگانی چون ناگناه و بی‌ترس استفاده می‌کند، متوجه می‌شویم که آشنایی او با زبان فارسی به شدت سطحی است. در واقع، همه ما به خوبی متوجه ترکیب‌های نادرست در زبان فارسی می‌شویم اما در زبان انگلیسی چه‌طور؟

اگر در زمینه ترجمه چه ترجمه متون کتبی مانند ترجمه مقالات و کتاب‌ها و چه ترجمه‌ همزمان و شفاهی فعالیت می‌کنید، باید دانشی عمیق از واژگان هر دو زبان مبدا و مقصد و ترکیب‌های آن‌ها داشته باشید. بسیاری از پیشوندها با وجود معنای ظاهری مشابه، هنگام افزوده شدن به کلمات بار و معنایی کاملا متفاوت ایجاد می‌کنند.

در این مقاله می‌خواهیم که به دو پیشوند منفی‌ساز انگلیسی یعنی Un و Dis بپردازیم. برای آشنایی با کاربردهای Un و Dis و معنای آن‌ها در ادامه این مقاله وبلاگ ترجمیک همراه ما باشید.

مطالب مرتبط:

انتخاب املای صحیح کلمات در ترجمه و ویرایش

پیشوندهای Un و Dis در زبان انگلیسی

در زبان انگلیسی، بسیاری از واژگان رایج با پیشوندهای Unو Dis آغاز می‌شوند؛ واژگانی مانند Disappointed (ناامید)، Uncomfortable (ناراحت) یا Unconvinced (قانع‌نشده). اما افزون این پیشوندها در ابتدای کلمات چه تغییری در معنای آن‌ها ایجاد می‌کنند؟

برای این‌که بدانیم که این پسوندها باعث ایجاد چه معنایی می‌شوند ابتدا باید کاربردهای آن‌ها را بدانیم. برای مشاهده کاربردهای پیشوندهای Un و Dis به همراه تغییرات معنایی حاصل از افزودن آن‌ها، ادامه این مقاله را با دقت بخوانید.

چه زمانی باید از پیشوند Dis استفاده کرد؟

پیشوند Dis در ابتدای کلمات پایه‌ای قرار می‌گیرد و معمولاً معنای «نفی» یا «مخالف» را دارد. همچنین می‌توان از آن در ابتدای افعال استفاده کرد تا «معکوس کردن» عمل را نشان دهد. به‌عنوان مثال، کلمه Disappear از دو بخش تشکیل شده: Dis (پیشوند) وAppear (فعل). بنابراین معنای تحت‌اللفظی آن برابر است با «ظاهر نشدن» یا «ناپدید شدن».

کلماتی را که با Dis ساخته می‌شوند، کلمات منفی (Negatives) می‌نامند. در واقع، Negatives به کلماتی اشاره دارد که نشان می‌دهند: چیزی حقیقت ندارد، باطل شده یا رخ نداده است.

با این حال، همیشه هم نمی‌توان با اطمینان گفت که Dis تنها پیشوند برای استفاده در این مواقع است. به عنوان نمونه، دو واژه Disorganized و Unorganized را در نظر بگیرید: هر دو این واژگان به این معنا هستند که چیزی سازمان‌یافته نیست اما بار معنایی آن‌ها با هم فرق دارد.

کسی که Disorganized توصیف می‌شود، نه‌تنها سازمان‌یافته نیست بلکه ممکن است که به‌هم‌ریخته یا شلخته هم باشد. اما واژه‌ Unorganized فقط به «نبود نظم و سازمان» اشاره دارد، بدون بار منفی اضافی.

هنگام انتخاب بین Dis و De نیز باید دقت کرد. پیشوند منفی De مانند Dis در ابتدای افعال قرار می‌گیرد و نشان‌دهنده‌ی واگرد یا معکوس شدن یک عمل است. اما بسته به کلمه‌ی پایه، معنای متفاوتی هم ایجاد می‌کند.

برای مثال، واژه Compose را در نظر بگیرید. وقتی می‌گوییم چیزی Decomposed شده، یعنی تجزیه شده، پوسیده یا به اجزای کوچک‌تر تقسیم شده است. در مقابل، واژه Discomposed به معنای «برهم خوردن آرامش»، «آشفته شدن» یا «از بین رفتن نظم» است.

مثال‌هایی از کاربرد Dis

بهترین راه برای درک معنی Dis در ترجمه انگلیسی به فارسی مشاهده مثال‌های مربوط به آن است. پس ما هم تعدادی مثال برای درک بهتر معنی این پیشوند انگلیسی برای شما قرار داده‌ایم.

مثال	ترجمه انگلیسی به فارسی	واژه
My brother’s room was so disorganized it was hard to find the floor	اتاق برادرم آن‌قدر بی‌نظم بود که پیدا کردن کف زمین سخت شده بود.	بی‌نظم: Disorganized
My research partner took a disinterested approach to the experiment	همکار تحقیقاتی من با رویکردی بی‌طرفانه در آزمایش شرکت کرد.	بی‌طرفانه: Disinterested
The surgery left him in some discomfort, which lasted for two days	عمل جراحی باعث شد کمی ناراحتی داشته باشد که دو روز ادامه داشت.	ناراحتی: Discomfort
Antonio leaves negative restaurant reviews when he’s dissatisfied with the service	آنتونیو وقتی از خدمات رستوران ناراضی باشد، نقد منفی می‌نویسد.	ناراضی: Dissatisfied

مطالب مرتبط:

تفاوت Example و Sample در ترجمه فارسی به انگلیسی

۲۵+ واژه پرکاربرد یا پیشوند Dis

در ادامه فهرستی از واژگان پرکاربردی که با پیشوند Dis شروع می‌شوند، برای شما تهیه کرده‌ایم.

واژه	معنی	مثال
Disable	ناتوان کردن	If an injury or illness disables someone, it affects them so badly that it restricts the way that they can live their life
Disagree	مخالفت کردن	You must continue to see them no matter how much you may disagree with them
Disappoint	ناامید کردن	If things or people disappoint you, they are not as good as you had hoped, or do not do what you hoped they would do
Disappear	ناپدید شدن	If you say that someone or something disappears, you mean that you can no longer see them, usually because you or they have changed position
Disarm	خلع سلاح کردن	We will agree to disarming troops and leaving their weapons at military positions
Disassemble	باز کردن (قطعات)، جدا کردن اجزا	You’ll have to disassemble the drill
Disavow	انکار کردن، رد کردن مسئولیت	Dr. Samuels immediately disavowed the newspaper story
Discard	دور انداختن	Read the manufacturer’s guidelines before discarding the box
Discomfort	ناراحتی	He felt discomfort after sitting for too long
Discourage	دلسرد کردن	It may be difficult to do at first. Don’t let this discourage you
Disregard	نادیده گرفتن	It also demonstrates the agency’s apparent disregard for the disruption caused to the motorist by such closures
Discover	کشف کردن	It was difficult for the inspectors to discover which documents were important
Discredit	بی‌اعتبار کردن	a secret unit within the company that had been set up to discredit its major rival
Disgrace	رسوایی، بی‌آبرویی	I just wanted to say that what they have done to your club is an absolute disgrace
Disguise	تغییر ظاهر دادن، پنهان کردن	Many of the contributions were raw slices of life, barely disguised as fiction
Dishonest	نادرست، غیرصادق	t would be dishonest not to present the data as fairly as possible
Disinfect	ضدعفونی کردن	Chlorine is used to disinfect water
Disinterest	بی‌تفاوتی، عدم علاقه	We have had to contend with the disinterest of much of the medical profession about this topic
Dislike	دوست نداشتن	We don’t serve liver often because so many people dislike it
Disobey	نافرمانی کردن	They were threatened with punishment if they disobeyed
Disorder	بی‌نظمی، اختلال	An allergic disorder can be inherited or acquired from factors such as pollution or even diet
Disown	انکار رابطه، طرد کردن	His family disowned him after the crime
Disparity	تفاوت، نابرابری	We hope the government will move to address this disparity in connectivity, and ensure that rural areas are not left behind
Displace	جابه‌جا کردن، آواره کردن	Coal is to be displaced by natural gas and nuclear power
Displease	ناراحت یا ناراضی کردن	Not wishing to displease her, he avoided answering the question
Disprove	رد کردن، اثبات نادرستی	The statistics to prove or disprove his hypothesis will take years to collect
Disrespect	بی‌احترامی	He embarked on numerous storyline feuds with legendary wrestlers and gained infamy for his blatant disrespect of many older, well-respected names in wrestling history
Dissolve	حل کردن، منحل کردن	Heat gently until the sugar dissolves
Distasteful	ناخوشایند، زننده	He found it distasteful to talk about money
Distrust	بی‌اعتمادی	I don’t have any particular reason to distrust them

چه زمانی باید از پیشوند Un استفاده کرد؟

پیشوند منفی Un نیز در ابتدای کلمه قرار می‌گیرد تا معنی آن را به «نبود»، «بی‌بهره بودن از …» یا «رهایی از …» تغییر دهد.

همانند کلماتی که پیشوند Dis شروع می‌شوند، واژه‌هایی که با Un نیز ترکیب می‌شوند، در دسته‌ی کلمات منفی قرار می‌گیرند. همان‌گونه که قبلا هم گفتیم، این کلمات بیانگر نادرست بودن یا رخ ندادن چیزی هستند.

از آنجا که هر دو پیشوند Un و Dis به معنای «نفی» هستند، شاید تصور شود که می‌توان آن‌ها را به‌جای یکدیگر به کار برد. اما در بسیاری از موارد، تفاوت معنایی مهمی وجود دارد. مثلا فرض کنید که در هنگام ترجمه کتابی داستانی با دو واژهUninterested و Disinterested برخورد می‌کنید، آن‌ها را چگونه ترجمه می‌کنید؟

Uninterested به کسی گفته می‌شود که علاقه‌ای به چیزی ندارد و تمایلی به دانستن یا دنبال کردن آن ندارد. اماDisinterested به معنای «بی‌طرف» یا «آنکه جانب‌داری نکند» است.

کسی که در ورزش، Uninterested است، احتمالاً هرگز مسابقات ورزشی را تماشا نمی‌کند. اما کسی که در زمینه‌های ورزشی، Disinterested نامیده می‌شود، ممکن است که مسابقه‌ها را ببیند اما طرفدار هیچ تیمی نباشد. اگر یک مترجم کتاب با تفاوت‌های این دو واژه در زبان انگلیسی آشنا نباشد، این احتمال وجود دارد که به خوبی نتواند منظور نویسنده را به خوانندگان منتقل کند.

البته برخی افراد این دو را به‌جای یکدیگر هم به کار می‌برند که از نظر فنی کاملاً هم اشتباه نیست.

پیشوند Un همچنین می‌توانند همراه با کلمات دارای پسوند (Suffixes) نیز بیاید. پسوند، حرف یا گروهی از حروف است که به انتهای کلمه‌ی پایه افزوده می‌شود و معمولاً نقش دستوری آن را تغییر می‌دهد. در این حالت، واژه‌ی حاصل معمولاً یک صفت است.

برای مثال، کلمه Unstabilized از سه بخش تشکیل شده: پیشوند Un به معنای «نفی»، فعل stabilize به معنای «پایدار کردن» و پسوند ed. واژه‌ نهایی یک صفت است و به معنای «ناپایدار» یا «بی‌ثبات» به کار می‌رود.

مثال‌هایی از پیشوند Un

برای درک بهتر مطالبی که در سطور پیشین برای شما بیان کردیم، چند مثال برای شما تهیه کرده‌ایم.

مثال	ترجمه انگلیسی به فارسی	واژه
Kate didn’t realize how unhappy she was until she left her partner	کیت تا زمانی که از شریکش جدا نشد، متوجه نشد که چقدر ناراضی بوده است.	ناراضی: unhappy
The crack left the merry-go-round very unstable	ترک روی چرخ‌وفلک باعث شد که بسیار ناپایدار شود.	ناپایدار: unstable
It took the barber ten minutes to untangle her client’s hair	آرایشگر ده دقیقه وقت گذاشت تا موهای مشتری‌اش را باز کند.	باز کردن (گیسو، طناب و …): untangle
These shoes are so tight that I can’t wait to untie the laces	این کفش‌ها آن‌قدر تنگ هستند که نمی‌توانم صبر کنم تا بندهایشان را باز کنم.	باز کردن گره: untie

مطالب مرتبط:

Effect یا Affect؟

۳۰+ واژه ساخته‌شده با پیشوند Un

اگر به دنبال فهرستی از واژگانی هستید که با پیشوند Un ساخته می‌شوند، حتما این فهرست را برای خودتان ذخیره کنید.

واژه	ترجمه فارسی	مثال
Unable	ناتوان، قادر نبودن	She felt unable to concentrate on anything but the pain
Unafraid	نترس، شجاع	He is a man with a reputation for being tough and unafraid of unpopular decisions
Unappealing	غیرجذاب، ناپسند	He’s wearing a deeply unappealing baseball hat
Unaware	بی‌اطلاع، ناآگاه	She was unaware that she was being filmed
Uncomfortable	ناراحت، ناخوشایند	I feel uncomfortable lying
Uncommon	غیرمعمول، نادر	Other forms of heart disease are relatively uncommon
Unconvinced	قانع نشده، مردد	Most consumers seem unconvinced that the recession is over
Undo	باز کردن، لغو کردن	Some clamps that had held the device together came undone
Unemployed	بیکار	The problem is millions of people are unemployed
Unfair	ناعادلانه، غیرمنصفانه	The union said it was unfair to ask workers to adopt a policy of wage restraint
Unfollow	دنبال نکردن (در شبکه‌های اجتماعی)	I decided to unfollow the account after the controversial posts
Unfortunately	متأسفانه	Unfortunately, we arrived too late to see the beginning of the show
Unhurt	آسیب‌ندیده، سالم	She was shaken but unhurt after the accident
Unimpressed	تحت تأثیر قرار نگرفته	He was unimpressed by the movie’s special effects
Uninterested	بی‌علاقه	She seemed uninterested in the conversation
Unknown	ناشناخته	The cause of the disease remains unknown
Unlawful	غیرقانونی	The company was fined for unlawful trading practices
Unlikely	بعید	It’s unlikely that he’ll change his mind
Unlimited	نامحدود	Subscribers have unlimited access to the archive
Unpack	باز کردن بسته یا چمدان	She began to unpack her suitcase
Unpaid	پرداخت‌نشده	The unpaid volunteers do the work because they love it
Unsaid	ناگفته	Some things are better left unsaid
Unselfish	ایثارگر، نوع‌دوست	Her unselfish actions inspired everyone
Unspoken	ناگفته، تلویحی	There was an unspoken agreement between them
Unstoppable	توقف‌ناپذیر	The team’s momentum was unstoppable
Untested	آزمایش‌نشده	The new drug is still untested on humans
Untie	باز کردن گره یا بند	He bent down to untie his shoelaces
Untimely	نابهنگام	His untimely death shocked everyone
Untrue	نادرست، غلط	The allegations were completely untrue
Unwanted	ناخواسته	He felt like an unwanted guest

سخن پایانی

با وجودی که هر دو پیشوندهای Dis و Un معنی واژگان را به صورت منفی تغییر می‌دهند اما هر دو به یک معنا نیستند. به صورت خلاصه می‌توان گفت که از Dis به‌عنوان پیشوندی منفی استفاده می‌شود تا معنای کلمه را به «نبود چیزی» یا «مخالف چیزی» تغییر دهد. همچنین می‌توان آن را به ابتدای افعال اضافه کرد تا نشان‌دهنده‌ی واگرد یا خنثی شدن یک عمل باشد.

پیشوند Un نیز معنای «نبود»، «رهایی از» یا «محروم بودن از» را منتقل می‌کند. وقتی با پسوندهایی مانند -ed یا -able ترکیب می‌شود، کلمه‌ی حاصل معمولاً یک صفت خواهد بود (مثلا unstabilized). در واقع، هرچند هر دو پیشوند نقش منفی‌کننده دارند، «Dis» بیشتر به تضاد یا مخالفت اشاره دارد، در حالی که «Un» نبود یا فقدان را برجسته می‌کند.

پس هنگام ترجمه متون مختلف اگر با این پیشوندها مواجه شدید، به ترجمه تحت‌اللفظی آن‌ها اکتفا نکنید و حتما معنی عمیق‌تر و بار معنایی آن‌ها را هم بررسی کنید.

در سایت ترجمه تخصصی ترجمیک، همواره از همکاری با مترجمان متعهد و متخصص استقبال می‌کنیم. پس اگر مترجم هستید و از پس ترجمه متون مختلف مانند مقالات علمی، کتاب‌های تخصصی، متون عمومی و … بر می‌آيید، به صفحه استخدام مترجم مراجعه کنید تا آغازی بر این همکاری باشد.