ایمپکت فاکتور چیست؟

معمولا برای نگارش یک مقاله زمان زیادی صرف می‌شود. ابتدا باید یک ایده و موضوع خوب پیدا کنید و پیرامون آن به تحقیق بپردازید. پس از اتمام تحقیقات و ثبت اطلاعات باید برای تحلیل و بررسی آن اقدام کنید. سپس نوبت به مقاله‌نویسی می‌رسد. پس از اتمام نگارش مقاله هم نوبت به چاپ و انتشار می‌رسد. اما چگونه باید بهترین مجله را برای چاپ مقاله‌مان پیدا کنیم؟ اجازه دهید با یک مثال ساده به این سوال پاسخ بدهیم.

فرض کنید می‌خواهید به سینما بروید. از چند نفر از دوستانتان می‌پرسید که آیا فیلمی که هفته پیش دیده‌اند جذاب بوده است یا نه. بررسی می کنید تا ببینید چند نفر آن فیلم را دیده‌اند. در واقع از این طریق فیلم در نظر شما ارزش پیدا می‌کند. برای بررسی اعتبار یک مقاله و ژورنال نیز روشی مشابه وجود دارد. به این روش (در واقع بهتر است بگوییم که معیار) در دنیای آکادمیک، ایمپکت فاکتور یا ضریب تاثیر گفته می‌شود.

اگر شما هم درباره مفهوم ایمپکت فاکتور سوالات زیادی برایتان طرح شده است، در ادامه این مطلب سایت ترجمه مقاله تخصصی ترجمیک همراه ما باشید!

مطالب مرتبط:

معرفی ۵۰+ مجله برتر روانشناسی برای چاپ مقاله

آخرین به روزرسانی: ۱۴۰۴/۰۴/۱۸

بررسی مفهوم ایمپکت فاکتور یا ضریب تاثیر

ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر یکی از شناخته‌شده‌ترین شاخص‌ها برای سنجش میزان تأثیرگذاری و اعتبار علمی یک مجله پژوهشی است. این شاخص نشان می‌دهد که مقالات منتشرشده در یک مجله خاص، تا چه حد در سایر پژوهش‌ها مورد استناد قرار گرفته‌اند. به عبارتی دیگر، ایمپکت فاکتور معیاری است برای تخمین میزان دیده‌شدن و ارجاع به مقالات علمی یک نشریه در بازه زمانی مشخص.

این شاخص معمولاً به صورت سالانه توسط پایگاه‌هایی مانند Journal Citation Reports (JCR) وابسته به Clarivate منتشر می‌شود و مجلات معتبر در رشته‌های مختلف علمی را بر اساس آن رتبه‌بندی می‌کنند. هر چه مقدار ایمپکت فاکتور بالاتر باشد، معمولاً نشان‌دهنده این است که مجله در حوزه تخصصی خود تأثیرگذاری علمی بیشتری دارد.

نکته مهم این است که ایمپکت فاکتور عملکرد فردی یک مقاله و کیفیت علمی نویسنده را ارزیابی نمی‌کند. بلکه ضریب تاثیر تنها میانگین تعداد استنادات به کل مقالات یک مجله در یک بازه زمانی معین را محاسبه می‌نماید. بنابراین، ممکن است که در یک مجله با ایمپکت فاکتور بالا، مقالاتی وجود داشته باشند که استناد کمی دریافت کرده‌اند و بالعکس.

نکته مهم: ایمپکت فاکتور مقالات یک زمینه تخصصی با ایمپکت فاکتور مقاله‌ای دیگر در همان زمینه تخصصی مقایسه می‌شود. پس مثلا نمی‌توان که ایمپکت فاکتور مجله‌ای در زمینه پزشکی را با ایمپکت فاکتور مجله‌ای در زمینه مهندسی برق مقایسه کرد.

مطالب مرتبط:

راهنمای کامل استخراج مقاله از پایان‌نامه

ضریب تاثیر و ایمپکت فاکتور چه اهمیتی دارد؟

برای بعضی از اساتید، ضریب تاثیر بالای یک مقاله اهمیت بیشتری دارد تا این که تعداد مقالات بیشتری داشته باشید. اگر به درستی تحقیق کرده باشید، متوجه خواهید شد که کدام یک برای استاد مد نظرتان اهمیت بیشتری دارد.

در یک ژورنال ممکن است که تعداد مقالاتی که به آن ها ارجاع داده می شود یک چهارم یا مثلا یک دوم مقالات باشد و بقیه مقالات پذیرفته شده خیلی مورد توجه قرار نگیرد. پس اگر می خواهید ارزش یک مجله را تعیین کنیم، بررسی ضریب تاثیر تک تک مقالات کار درستی نیست. چون ممکن است که برخی مقالات تعداد ارجاعات بالا و بعضی بسیار پایین داشته باشند. در این حالت، هیچ کدامشان بیان‌کننده ارزش واقعی مجله نیستند.

چه گزینه ای برای دانستن ارزش یک مجله پیشنهاد می شود؟ چند سایت معتبر برای اعتبارسنجی مقالات وجود دارد؟ شما با رجوع کردن به برخی سایت های معتبر می توانید ضریب تاثیر ژورنال ها را متوجه شوید. سایت هایی از قبیل www.bioxbio.com و www.scimagojr.com  و www.citefactor.com به شما کمک می‌کند. این سایت‌ها اطلاعات اضافی دیگری راجع به مقاله نیز در اختیار شما می گذارند.

البته هر معیاری مزایا و معایب خاص خود را دارد. ایمپکت فاکتور نیز با داشتن مزیت های فراوان، محدودیت هایی نیز دارد. به همین خاطر برای ارزیابی مجلات علمی، تنها نباید به ایمپکت فاکتور توجه کرد، بلکه باید سایر معیارها را هم در نظر بگیرید. که بسیاری از اساتید را بر این داشته است علاوه بر تاثیر دادن شاخص ایمپکت فاکتور، به معیار های دیگری نیز توجه کنند.

نحوه محاسبه ایمپکت فاکتور

فرمول محاسبه ایمپکت فاکتور ساده اما دقیق است. برای مثال، اگر بخواهیم ایمپکت فاکتور یک مجله در سال ۲۰۲۵ را محاسبه کنیم، باید ابتدا مجموع تعداد استنادهایی را که در سال ۲۰۲۵ به مقالات منتشرشده در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ آن مجله شده‌اند، مشخص کنیم. سپس این عدد را بر تعداد کل مقالات منتشرشده در همان دو سال (۲۰۲۳ و ۲۰۲۴) در آن مجله تقسیم می‌کنیم. به‌صورت خلاصه:

Impact Factor (2025) = تعداد استنادها در ۲۰۲۵ به مقالات ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ / تعداد کل مقالات منتشرشده در ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴

مثلا مجله‌ای را در نظر بگیرید که در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ مجموعاً ۱۰۰ مقاله منتشر کرده است. هم‌چنین این مقالات در سال ۲۰۲۵ به تعداد ۲۵۰ بار مورد استناد قرار گرفته باشند. در این حالت، ایمپکت فاکتور آن مجله برای سال ۲۰۲۵ برابر با ۲٫۵ خواهد بود. این عدد به‌طور میانگین نشان می‌دهد که هر مقاله منتشرشده در آن بازه زمانی، ۲٫۵ بار مورد ارجاع قرار گرفته است.

نکته مهم در تفسیر ایمپکت فاکتور این است که مقدار بالا لزوماً به معنای کیفیت بالاتر همه مقالات مجله نیست. بعضی از مقالات پرارجاع ممکن است که میانگین را بالا ببرند، درحالی‌که سایر مقالات کمتر دیده شوند. همچنین، این شاخص در رشته‌های مختلف تفاوت دارد، در ادامه این موضوع را بیشتر توضیح می‌دهیم.

چه ایمپکت فاکتوری خوب محسوب می‌شود؟

پاسخ کوتاه این است: بستگی دارد. در واقع، نمی‌توان یک عدد مشخص را برای تمام رشته‌ها به عنوان «ایمپکت فاکتور خوب» تعیین کرد، چون میانگین ارجاعات در هر حوزه علمی متفاوت است. برای مثال، مجلات حوزه پزشکی یا علوم زیستی ممکن است که ایمپکت فاکتورهای بالای ۱۰ یا حتی ۲۰ داشته باشند. در حالی که در رشته‌هایی مانند علوم انسانی یا برخی شاخه‌های مهندسی، ایمپکت فاکتور ۲ یا ۳ گاهی بسیار بالا و قابل‌توجه تلقی شود.

در یک نگاه کلی:

• ایمپکت فاکتور زیر ۱: معمولاً متعلق به مجلات کمتر شناخته‌شده یا تازه‌تأسیس است.
• بین ۱ تا ۳: در بسیاری از رشته‌ها، این بازه برای مجلات معتبر و میان‌رده قابل قبول است.
• بین ۳ تا ۷: نشانه‌ای از یک مجله با تأثیرگذاری بالا در رشته خود است.
• بیش از ۷: معمولاً متعلق به نشریات برجسته، شناخته‌شده و بسیار معتبر است.

در کنار عدد ایمپکت فاکتور، بهتر است پژوهشگر موارد زیر را نیز بررسی کند:

• مجله در چه پایگاه‌هایی نمایه شده است (مثل Scopus، Web of Science)؟
• مجله داوری تخصصی (peer review) دارد؟
• آیا مجله در فهرست مجلات معتبر وزارت علوم یا وزارت بهداشت قرار دارد؟
• نسبت به رشته و موضوع مقاله، چقدر تناسب دارد؟

در نتیجه، ایمپکت فاکتور خوب، عددی است که با شرایط رشته، هدف پژوهشی و سطح مقاله شما همخوانی داشته باشد. به جای تمرکز صرف بر عدد، باید مجموعه‌ای از معیارها را در نظر گرفت تا تصمیمی آگاهانه برای انتخاب مجله گرفته شود.

مطالب مرتبط:

ریوایز مقاله | راهنمای صفر تا صد نگارش ایمیل ریوایز مقاله

تفاوت اچ ایندکس و ایمپکت فاکتور

حتما شما هم نام H-index (اچ ایندکس) و Impact Factor (ایمپکت فاکتور) را شنیده‌اید. با اینکه هر دو معیار به‌نوعی به ارزیابی اعتبار علمی کمک می‌کنند اما کاربرد، ماهیت و دامنه اثرگذاری آن‌ها کاملاً متفاوت است.

اچ ایندکس شاخصی است که عملکرد یک پژوهشگر را از نظر تعداد مقالات منتشرشده و میزان استناد به آن‌ها ارزیابی می‌کند. برای مثال، اگر فردی دارای اچ‌ایندکس ۱۰ باشد، یعنی او ۱۰ مقاله منتشر کرده که هر کدام دست‌کم ۱۰ بار مورد استناد قرار گرفته‌اند. این شاخص تلاشی برای ایجاد توازن میان کمیت و کیفیت خروجی علمی یک پژوهشگر است و معمولاً برای مقایسه محققان در یک زمینه خاص به‌کار می‌رود. هرچه اچ‌ایندکس بالاتر باشد، نشان‌دهنده تأثیرگذاری علمی بیشتر فرد است.

همان‌گونه که در سطور پیشین هم گفته‌ بودیم، ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر، شاخصی برای ارزیابی اعتبار علمی یک ژورنال یا مجله پژوهشی است. این ضریب نشان می‌دهد که به‌طور میانگین، مقالات منتشر شده در آن مجله در طی دو سال گذشته چند بار مورد استناد قرار گرفته‌اند. برای مثال، ایمپکت فاکتور ۵ به این معناست که هر مقاله در آن ژورنال، به‌طور میانگین ۵ بار در طول دو سال مورد ارجاع قرار گرفته است. این معیار معمولاً توسط پایگاه‌هایی مانند Clarivate گزارش می‌شود و برای سنجش اعتبار ژورنال‌ها و انتخاب محل انتشار مقاله توسط پژوهشگران کاربرد دارد.

در واقع به صورت خلاصه می‌توان گفت که H-index شاخصی فردمحور است که تمرکز آن بر عملکرد پژوهشگر است، در حالی که Impact Factor شاخصی مجله‌محور است و به ارزیابی مجلات علمی می‌پردازد. اچ‌ایندکس معمولا با گذر زمان و استمرار پژوهش افزایش می‌یابد، ولی ایمپکت فاکتور ممکن است که سالانه تغییر کند.

سخن پایانی

ایمپکت فاکتور (Impact Factor) یکی از شاخص‌های شناخته‌شده برای سنجش اعتبار و میزان تأثیرگذاری یک نشریه علمی در جامعه پژوهشی است. این شاخص با محاسبه میانگین تعداد ارجاعات به مقالات منتشرشده در یک ژورنال در یک بازه زمانی مشخص، تصویری کلی از نفوذ علمی آن نشریه ارائه می‌دهد.

هرچند ایمپکت فاکتور می‌تواند معیار مفیدی برای انتخاب مجله جهت انتشار مقاله باشد، اما نباید تنها ملاک ارزیابی کیفیت علمی یا اعتبار پژوهش‌ها قرار گیرد. عوامل دیگری مانند داوری تخصصی، شاخص‌های مکمل (مانند CiteScore، H-index و SJR) و تناسب موضوعی نیز در ارزیابی یک مجله باید در نظر گرفته شوند. به‌طور کلی، درک صحیح از ایمپکت فاکتور به پژوهشگران کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری در مسیر انتشار علمی خود اتخاذ کنند.

اگر نگارش مقاله خود را به پایان رسانده‌اید و اکنون به دنبال موسسه‌ای معتبر برای ترجمه مقاله و ویرایش نیتیو می‌گردید، به صفحه درستی مراجعه کرده‌اید. بهترین کیفیت خدمات ترجمه و ویرایش را با مناسب‌ترین هزینه در سایت ترجمه تخصصی ترجمیک به شما ارائه می‌دهیم.