حادثه تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان دانشگاه شریف، تهران، دانشگاه ملی (شهید بهشتی) و امیرکبیر در آبان ۱۳۵۸، یکی از حوادث مهم و با دامنه تاثیر فراوان در تاریخ معاصر ایران است. بی راه نیست که از میان تمام حوادث چند سال ابتدای انقلاب اسلامی، در شمار معدود وقایعی است که هر ساله اذهان را به خود جلب می‌کند و در مورد آن صحبت می‌شود.
برخی این اقدام را برخلاف قوانین مطرح در دنیا می‌دانند و برخی معتقدند که فعالیت سفارت آمریکا در آن زمان، می‌توانست منجر به کودتایی شبیه واقعه ۲۸ مرداد شود.
بحث در مورد واقعه تسخیر سفارت ادامه داشته و خواهد داشت؛ اما نکته جالب توجه این است که در این ماجرا نیز، نقش ترجمه و مترجمان به طور برجسته به چشم می‌خورد.
یافتن مترجم شفاهی در نخستین روزهای تسخیر سفارت
چند ساعتی از تسخیر سفارت آمریکا (یا به تعبیر دانشجویان تسخیرکننده، لانه جاسوسی) نگذشته بود که اهمیت یک روابط عمومی جدی احساس شد. دانشجویان تسخیر کننده، در قلب یک واقعه بین‌المللی قرار داشتند و چشم و گوش‌های زیادی از سراسر دنیا به آنها دوخته شده بود.
بنابراین نیاز جدی به یک فرد مسلط به زبان انگلیسی و همچنین ترجمه همزمان احساس می‌شد. طولی نکشید که بنابر آشنایی‌های قبلی، معصومه ابتکار برای این کار انتخاب شد و به مدت ۴۴۴ روز، نقش سخنگویی و مترجمی همزمان را از جانب دانشجویان تسخیرکننده بر عهده گرفت.
[شاید اگر در آن روزها، ترجمیک ساخته شده بود، اولین گزینه دانشجویان برای یافتن یک مترجم همزمان، یک تماس تلفنی ساده با ترجمیک بود!]
بخوانید: ترجمیک برای یونیسف مترجم همزمان می‌فرستد!
کلیپ زیر، بخشی از سخنرانی آتشین ابتکار در نخستین روز ماجرا و همچنین یک مصاحبه با رسانه‌های خارجی در این رابطه را نشان می‌دهد.
پس از ماجرا تسخیر سفارت نیز معصومه ابتکار از نوشتن و سخن گفتن درباره این ماجرا باز نایستاد. او که در ماجرای سفارت به خواهر مری یا Sister Mary معروف شده بود، خاطرات و نظرات خود از این ماجرا را با انتشار کتابی در خارج از کشور به نام Takeover in Tehran منتشر شد. این کتاب بعدها به فارسی و عربی نیز ترجمه شد.
معصومه ابتکار، بعدها مشاغل دولتی و حکومتی مهمی از قبیل عضویت در شورای شهر تهران و معاونت رئیس جمهور پیدا کرد. او در مصاحبه‌ای اعلام کرد که هیچ دانشجویی از تسخیر سفارت پشیمان نیست و در آن زمان این گزینه، بسیار مناسب و عقلانی بوده است.
نیاز به مترجم برای ترجمه اسناد سری
معصومه ابتکار تنها مترجم ماجرا سفارت نبود؛ پس از طی روزهای اول دانشجویان به اسناد مهمی دست یافتند و در یک اقدام قابل توجه، تصمیم به ترجمه و انتشار این اسناد گرفتند! بنابراین نیاز به جمع پرتعدادی از مترجمان به وجود می‌آید. از میان کسانی که در این کار کمک کردند، حسین شیخ‌الاسلام و شیبا ملک از دانشجویان دانشگاه امیرکبیر بودند.
(برای این کار هم اگر یه تماس با ترجمیک می‌گرفتن، چند مترجم خوب و سریع دیگه هم بهشون معرفی می‌کردیم!)
حسین شیخ‌الاسلام، می‌گوید: عصر همان روز تسخیر سفارت، دانشجویان به دنبال من آمدند. کسی را می‌خواستند که بتواند با گروگان‌ها صحبت کند و اسناد را ترجمه کند. همان روز غروب به سفارت رفتیم و مرا مستقیماً به ساختمان اصلی سفارت بردند. دیدم آقایی را در آن اتاق شیشه‌ای نشاندهاند که بعدا فهمیدم آقای آهر، رئیس ایستگاه CIA در تهران است.
یکی از دانشجویان با انگلیسی دست و پا شکسته‌ای با او صحبت می کرد. با دیدن من، خواست که کمکش کنم و کار من از اینجا در داخل لانه شروع شد. اول گروگان‌ها فکر می‌کردند به زودی آزاد می‌شوند. لذا از موضع بالا و با تندی برخورد می‌کردند. بنابراین صحبت با آنها سخت بود.
تیم مترجمان از جمله آقای شیخ‌الاسلام، تنها وظیفه ترجمه اسناد را برعهده داشتند و انتشار آن در اختیار تیمی از دانشجویان در رتبه بالاتر بوده است. حجم کار ترجمه و فرصت کم برای انجام آن، حتی ایده ترجمه ماشینی را به ذهن شیخ‌الاسلام که در آن زمان دانشجوی رشته کامپیوتر بود، می‌اندازد.
شیبا ملک نیز از مترجمان اسناد در سفارت آمریکا بود. ملک می‌گوید: چون زبان انگلیسی من خوب بود، همکلاسی‌ها به من پیشنهاد دادند که به سفارت بروم و در ترجمه اسناد کمک کنم. او یک ماه پس از تسخیر سفارت یعنی از ۱۸ آذر ۵۸ به جمع دانشجویان می‌پیوندد و به کار ترجمه اسناد سفارت می‌پردازد.
به گفته ملک، دانشجویان در سفارت به طور شبانه‌روزی حضور داشتند و به خانه نمی‌رفتند. او همچنین از کلاس‌های زبان انگلیسی و فرانسوی و عربی در میان دانشجویان و حضور همزمان در جلسات آموزش سه زبان خارجی خبر می‌دهد!
نقش مهم ترجمه و مترجمان، به ماجرا تسخیر سفارت محدود نمی‌شود. در هر واقعه مهمی، از حمله چنگیز و وقایع قدیمی‌تر گرفته تا وقایع روزمره علمی، سیاسی و فرهنگی در دنیا، نقش مترجمان برجسته است. بر همین اساس در ترجمیک همیشه می‌گوییم: ترجمه یکی از مهم‌ترین کارهای دنیای پیچیده امروز است و تلاش مترجمان زبده، نیاز جدی جامعه است.
.
