امروز ۹ مهر، روز مترجم است. به مناسبت روز مترجم بر آن شدیم تا نظرات چند تن از مترجمان را درباره مسائلی که در این فن با آن درگیر هستند جویا شویم. سوالاتی نظیر چالش‌های شغل مترجمی، فن ترجمه، حق‌الزحمه دریافتی نسبت به زحمت ترجمه و… از این عزیزان پرسیدیم.
در این مطلب خواهید خواند:
مترجمی و چالش‌های آن
همه افرادی که کمابیش با مترجمان سروکار داشتند از چالش‌های شغل مترجمی باخبرند، در اینجا خواستیم از زبان خودشان کمی با چالش‌های این فن که میتوان آن را ترکیبی از علم و هنر نیز دانست، باخبر شویم.
کار مترجمی علاقه و حوصله زیادی را می‌طلبد.
یکی از مترجمان در جلسه‌ای که با ایشان داشتیم، می‌گفت: من دوستانی داشتم که چند سال بیشتر نتوانستند این حرفه را دنبال کنند و از نیمه راه با وجود احتیاجات مالی که داشتند آن را رها کردند.
ترجمه چه از لحاظ فکری و ذهنی، چه از لحاظ زمان درگیری زیادی را برای فرد مترجم ایجاد می‌کند و اگر علاقه و شوق ترجمه در شخص وجود نداشته باشد بدون شک کار خسته‌کننده و ملال‌انگیزی به نظر می‌آید.
وفاداری به متن در عین انتقال مفهوم
یکی دیگر از همراهان ترجمیک در پاسخ به سوال ما در خصوص ویژگی‌ها و دشواری‌های حرفه ترجمه، بیان کرد که برگرداندن یک متن از زبانی به زبان دیگر گاه دشواری‌ها و چالش‌های خاص خود را به همراه دارد.
ممکن است فرد متقاضی سفارش ترجمه لغت به لغت را در نظر داشته باشد اما در این نوع ترجمه مفهموم و منظور متن به خوبی و رسایی انتقال پیدا نمی‌کند.
این که بدانی دقیقا چگونه متنی را در عین حفظ سلیقه مشتری برگردان زبان مقصد کنی از چالش‌هایی‌ست که بسیار با آن روبه‌رو می‌شویم. در واقع تعامل و نزدیک شدن به فضای ذهنی مشتری از مواردی است که بسیار باید به آن دقت داشت.
حق‌الزحمه سفارش‌ها
حق الزحمه هر خدمت، یکی از ابعاد و اجزای مهم آن است که در خصوص ترجمه نیز این مسئله اهمیت زیادی دارد.
بسیاری از مترجمان، با این نظر همدل هستند که متاسفانه افراد به طور کلی در ایران برای کارهای خدماتی به نسبت کارهایی که با کالا درگیر هستند ارزش کمتری قائل می‌شوند.
همین موضوع سبب شده حق الزحمه‌ها به نسبت بقیه کالاها افزایش متناسبی را نداشته باشد. البته برای متون تخصصی وضعیت مناسب‌تر است اما برای کیفیت‌های پایین‌تر وضعیت چندان جالب نیست.
ترجمیک در تمامی مراحل ثبت سفارش و طی تماسی که با مشتریان برقرار می‌کند همواره این نکته را به مشتریان یادآور می‌شود که ترجمه عمومی مناسب متون عمومی است و انتظار ترجمه تخصصی نداشته باشند. از سوی دیگر نیز به مترجمان پیشنهاد تقویت سطح زبان و شرکت در آزمون‌هایی که مهارت بیشتری را در آن دارند ارائه می‌دهد تا بتوانند سفارش‌های تخصصی‌تر و با حق‌الزحمه بالاتر را دریافت داشته باشند. به نوعی میتوان گفت ترجمه عمومی برای مترجمانی در نظر گرفته می‌شود که در ابتدای راه مترجمی هستند و می‌توانند از این راه زبان خود را نیز تقویت کنند.
همیشه حق با مشتری است؟
یکی از چالش‌های اساسی بسیاری از مترجمان ایراداتی است که مشتری بر فایل ترجمه شده وارد می‌کند.
گاه ممکن است خطاهای وارده صحیح باشد اما نه در حد و اندازه‌ای که مشتری بیان می‌کند، انسان ممکن‌الخطاست و ممکن است مترجم هم به مانند بسیاری دیگر از افراد خطاهایی در ترجمه داشته باشد.
اما نکته‌ای که وجود دارد این است که با آرامش و خونسردی طرفین این خطاها قابل حل شدن است.
گاه نیز ایرادات وارده صرفا سلیقه‌ای است و در چنین شرایطی، باید مشخص شود که حق با مشتری است یا مترجم؟
البته در این خصوص باید در نظر داشت که ترجمیک، خود و مترجمان/ویراستاران را در یک سوی میز خدمت به مشتری می‌داند. اصل شکل‌گیری این خدمت بر مبنای رفع نیاز مشتری بوده و بنابراین اصالت با حرف و خواسته اوست. بنابراین همه می‌بایست سعی کنیم نیاز مشتری را برآورده نماییم تا در جایگاهی دیگر بتوانیم از خدمات مناسب استفاده کنیم. در عین حال تمامی سعی ترجمیک حفظ حقوق مترجم در این عرصه است و با داوری عادلانه سعی در به حداقل رساندن این چالش‌ها داشته است.
مقایسه‌ای از وضعیت مترجمان در ایران و سایر کشورها
متاسفانه در ایران نه تنها در صنعت ترجمه بلکه در بسیاری دیگر از خدمات افرادی هستند که با قیمت‌های پایینی که پیشنهاد می‌دهند قیمت ترجمه را کاهش داده و انتظارات کاذبی در ذهن مشتری ایجاد می‌کنند، این قیمت پایین در اغلب موارد ناشی از عدم مهارت و سواد کافی مترجم است.
در این شرایط اگر مشتری دانش تخصصی به ترجمه نداشته باشد متوجه این موضوع نمی‌شود. اما اگر بخواهیم این وضعیت را با کشورهای همسایه مقایسه کنیم میتوان گفت چون بسیاری از مردم این کشورها تا حدی به زبان تسلط دارند مبلغ مناسبی برای ترجمه پرداخت می‌کنند البته در عوض نیز انتظار کاری سطح بالا را نیز دارند.
مهارت‌های یک مترجم
مترجم خوب برای پیشرفت در صنعت ترجمه باید مهارت‌هایی داشته باشد که در این راه نقش اساسی دارد. مثلا:
- مترجم یک متن باید به زبان مبدا و مقصد تسلط داشته باشد. تا زمانی که فرد مترجم نتواند معنای درست کلمات و جملات را درک کند نمی‌تواند آن طور که شایسته است یک متن را به زبان مقصد برگردان کند.
- یک مترجم باید به خوبی بتواند از ابزارهای اینترنت و مدیریت ترجمه، نظیر ترادوس استفاده کند. این ابزارها علاوه بر این که کمک بزرگی از لحاظ ذهنی و زمانی به مترجم هستند باعث بالا رفتن کیفیت ترجمه نیز می‌شوند.
- جملاتی که در ترجمه استفاده می‌شود باید از نظر دستوری درست و صحیح باشد و همچنین از اصطلاحات رایج مقالات یا کتاب‌های تخصصی نیز به کار برده شود، سایت‌هایی وجود دارند که در پیدا کردن این اصطلاحات به شما کمک می‌کنند.
- کلمات رایج در متن باید به یک شکل ترجمه شوند، اگر در یک متن از معادل‌های مختلف برای ترجمه یک کلمه استفاده شود ممکن است ترجمه را با اشکال روبه‌رو کند.
- مترجم باید دستور زبان خوبی داشته باشد. خصوصا برای ترجمه فارسی به انگلیسی، مهم است که مترجم دستور زبان را به درستی بلد باشد. در این مورد مترجم می‌تواند از ابزارهای نظیر گراملی استفاده کند اما نباید صرفا به ایرادات وارده به آن اتکا کند چرا که ممکن است این نرم افزار نیز با خطا روبه‌رو باشد.
- مترجم برای کتاب‌های داستانی یا رمان باید دستی بر قلم داشته باشد. مهم است که مترجم زمانی که متنی نظیر یک رمان داستانی را ترجمه می‌کند بتواند آن را با شیوه‌ای داستان گونه و روان ترجمه کند طوری که خواننده احساس بیگانگی با متن را نکند و اصطلاحا بوی ترجمه ناصحیح از آن به مشامش نرسد.
مطمئنا هر شغلی سختی‌های خاص خود را دارد و ترجمه نیز از این قاعده مستنثنی نیست. ترجیمک نیز به خوبی متوجه دشواری و زحمت کار مترجمی بوده و هر روزه تلاش خود را برای بهبود عملکرد در این حوزه چه از لحاظ قیمت و حجم سفارش چه از لحاظ مدارا و حفظ حقوق طرفین می‌کند.
۹ مهر بهانه‌ایست که کمی نردیک‌تر با شغل ترجمه و سختی‌های آن روبه‌رو شویم.
در پایان این روز، از کسانی که با نظرات خود به نوشتن این یادداشت کمک کردند تشکر می‌کنیم و این روز را به تمامی فعالان این عرصه تبریک می‌گوییم. مطمئنا بسیاری نیز مانند ما این عقیده را دارند که جهان با وجود شما جای بهتر و آسان‌تری برای زندگی شده است.
