کار‌کردن به عنوان یه مترجم حرفه‌ای در دنیای امروز تفاوت بسیاری زیادی با گذشته دارد. مترجم‌ها باید علاوه بر تسلط بر زبان‌های مختلف، با فناوری‌های مربوط به ترجمه مانند نرم‌افزار ترادوس نیز آشنایی کافی داشته باشند تا بتوانند همچنان در عرصه رقابت بمانند.
یک پیشرفت اساسی در فناوری ترجمه استفاده از نرم‌افزارهای حافظه ترجمه (Translation Memory) است که از سال ۱۹۸۵ میلادی تولید شدند. نرم‌افزارهای حافظه ترجمه به شکل پایگاه داده‌هایی طراحی شده بودند که مترجم فیلدهای پایگاه داده را با استفاده از متون اصلی و ترجمه آن‌ها پر می‌کرد. سپس، اگر مترجم متن دیگری را ترجمه می‌کرد که جملات کاملا یکسان یا مشابهی داشت، آنگاه حافظه ترجمه، به طور خودکار ترجمه آن متن را در فایل جدید قرار می‌داد.
در این مطلب خواهید خواند:
نرم‌افزارهای دستیار مترجم
سرویس‌هایی که نرم‌افزارهای دستیار مترجم به مترجمین ارائه می‌کنند، بسته به نوع شرکت متنوع است و شامل موارد زیر می‌شود:
- امکان حفظ و ذخیره سازی متون در حافظه؛
- امکان اختصاص دادن واژه به معنای خاص و کشف آن در متن؛
- امکان خطایابی در نگارش کلمات؛
- بررسی اشتباهات گرامری در متن ترجمه شده؛
- ارائه دیکشنری‌های مختلف در کنار مترجم؛
- امکان اتصال به فضاهای ابری برای بررسی ترجمه‌های مشابه کنونی؛
- امکان اتصال به موتورهای ترجمه گری نظیر گوگل برای انجام سریع ترجمه‌ها توسط هوش مصنوعی؛
- امکان مشابهت یابی بین ترجمه فعالی و ترجمه‌های قبلی؛
- امکان اشتراک گذاری ترجمه بین چند مترجم؛
- امکان اشتراک گذاری همزمان حافظه‌های ترجمه و حافظه‌های کلمات بین چند مترجم و یا تیم تحریریه؛
- امکان فعالیت بر روی نرم‌افزارهای دیگر مانند نرم‌افزار دریافت ایمیل و یا مرورگرها؛
- امکان تبدیل متون به صورت هماهنگ با متن مادر؛
- امکان بررسی ترجمه‌های مختلف از یک متن؛
- امکان ویراستاری متون ترجمه شده؛
- امکان تولید چند ترجمه به زبان‌های مختلف از یک متن؛
- ارائه محیط‌ها و ابزارهای متنوع نظیر تنوع در محیط کار، امکانات قالب بندی متن‌ها و غیره؛
- از آن زمان تاکنون، حافظه‌های ترجمه بسیار زیادی توسط شرکت‌های مختلف عرضه شدند، که نرم‌افزار کمک مترجم ترادوس(SDL Trados Studio) یکی از قدرتمندترین حافظه‌های ترجمه است.
قابلیت‌های SDL Trados Studio
نرم‌افزار ترادوس استودیو که از سوی مترجمان حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد، امکانات و قابلیت‌های ویژه‌ای دارد. از مهم‌ترین این قابلیت‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- دارای محیطی کاملا حرفه‌ای است.
- بیش از ۷۰ نوع فایل با پسوندهای مختلف را پشتیبانی میکند.
- از زبان‌های متعددی هم چون زبان شیرین فارسی پشتیبانی میکند.
- املای لغات را تصحیح میکند.
- به تشخیص خود علائم نگارشی را در فایل ترجمه شده قرار می‌دهد.
- به مترجمان کمک میکند دقیق‌تر و سریع‌تر ترجمه کنند.
- محیط نرم‌افزار ترادوس علاوه بر ترجمه‌های پیشین شما، ترجمه‌های مترجم‌های دیگر در سراسر دنیا را نیز شامل می‌شود.
- به صورت پیش‌فرض اصطلاحات شرکت‌های بزرگ نیز در این نرم افزار قرار گرفته است.
- این نرم‌افزار کلمات و جملات را به صورت کاملا اتوماتیک ترجمه میکند و طیف وسیعی از امکانات ترجمه سریع را فراهم میکند.
- نرم افزار کمک مترجم ترادوس ادعا نمی‌کند که تمامی امور ترجمه را به صورت خودکار انجام می‌دهد اما تا ۲۰% پیشرفت و سرعت در کار را تضمین میکند.
هدف این نرم افزار کیفیت، سرعت و دقت است و تمامی کارها به صورت هوشمند انجام می‌شوند.
نرم افزار ترادوس چگونه کار میکند؟
همانطور که پیش‌تر گفته شد، در نرم افزار ترادوس می‌توانید به راحتی از ترجمه‌های تاییدشده پیشین در تمامی پروژه‌های خود استفاده کنید. این قابلیت که با عنوان حافظه ترجمه (Translation Memory) شناخته می‌شود بهره‌وری ترجمه‌ی متون شما را بیش از ۸۰% افزایش می‌دهد.
حافظه‌ی ترجمه (TM) قلب ترادوس است و علاوه بر اینکه دارای یک واژه‌نامه کامل از زبان‌های مختلف است، با اصول اولیه نگارشی هر زبانی آشنایی کافی دارد. از این رو، می‌تواند خودش را با توجه به پروژه‌هایی که در این نرم افزار انجام می‌شوند بروزرسانی کند. همچنین، می‌تواند از اصلاحات و ویرایش‌های انجام شده برروی متن نهایی متوجه شود که پروژه‌های بعدی را چگونه ترجمه کند.
برای شروع کافی است فایلی که می‌خواهید ترجمه کنید را به ترادوس بسپارید و سپس ترجمه متن را آغاز کنید. ترادوس شروع به ضبط کلمات تایپ شده توسط شما میکند و همانطور که پیش می‌روید، زمانی که به جملات مشابه برخورد کنید ترجمه قبلی شما را به خودتان پیشنهاد میکند. بنابراین نیازی نیست بخش‌هایی که شبیه به هم هستند را ترجمه کنید!
استفاده از ترادوس راحت‌ترین روش برای انجام یک پروژه‌ی ترجمه است.
آیا ترادوس ترجمه میکند؟
شاید یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید درباه ترادوس بدانید این است که این نرم‌افزار اصلا ترجمه نمی کند! بلکه فرایند ترجمه را تسهیل میکند. در واقع این نرم‌افزار در ابتدای عرضه بر مبنای یک سیستم بسیار ساده مشابهت‌یابی توسعه پیدا کرده است.
در نرم‌افزار ترادوس شما متنی را به نرم‌افزار می‌دهید. این نرم‌افزار متن را به جمله‌های مجزا می‌شکند و سپس به جستجوی جمله‌های مشابه در حافظه ترجمه (MT) می‌گردد. به این فرایند Concordance Search گفته می‌شود.
در حین جستجو هر جمله‌ای که از نظر فازی (که منطقی در ریاضیات آماری است)، تشابه بیشتری با جمله کنونی داشته باشد انتخاب می‌شود و بر حسب درصد درخواستی (اغلب بیشتر از ۷۰ درصد شباهت) ترجمه آن را به شما در پانل مخصوص نشان می‌دهد. اگر تشابه صددرصد باشد، ترادوس بلادرنگ متن ترجمه را وارد کرده و به سراغ جمله بعدی می‌رود.
روال کار ساده است، این کار مثل این می‌ماند که شما ترجمه‌های خود را در یک جا ثبت کنید و بعد بر حسب مشابهت ترجمه‌های قبلی خودتان را به ترجمه جدید اضافه کنید.
این روال کار ساده در نسخه‌های متعدد نرم‌افزار ترادوس از ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱ واقعا توسعه پیدا کرده است و اکنون بسیار دقیق و بهتر از انسان نسبت به جمله‌ها کار میکند.
در عین حال یکی دیگر از امکانات ترادوس بهره‌گیری از فضای ابری است. طبیعی است که همه مترجمین آنقدر‌ها متن ترجمه نمی‌کنند که جمله‌های مشابه با همه متون ارائهشده را داشته باشند، اما اگر همه مترجمین ترجمه‌های خودشان را در یک فضای ابری ذخیره کنند، آن وقت فرصت بسیار عالی پیش می‌آید و امکان یافتن جمله‌های مشابه نیز بسیار بیشتر می‌شود.
در واقع اینجاست که نرم‌افزار ترادوس تبدیل به راهکار ترادوس می‌شود. اگر شما بخواهید به فضای ابری نرم‌افزار متصل شوید تا به حافظه‌های گسترده تر و یا حتی ترجمه‌های هوش مصنوعی متن‌تان دسترسی داشته باشید در آن صورت باید لایسنس نرم‌افزار ترادوس را در اختیار داشته باشید.
چرا به عنوان مترجم لازم است از نرم افزار ترادوس استفاده کنیم؟
علاوه بر قابلیت‌‌هایی که پیش از این ذکر شد، زمان‌هایی که شما خسته باشید و یا پروژه‌ی سنگینی داشته باشید، ممکن است پروژه شما ترجمه یکسانی نداشته باشد و بخش‌ها یا لغات تکراری ترجمه متفاوتی داشته باشند.
اگر ازنرم‌افزار ترادوس SDL Trados Studio استفاده کنید تمامی بخش‌های تکراری به صورت یکسان ترجمه می‌شوند و منجر به حفظ پیوستگی و ایجاد ساختاری یکدست در متن ترجمه شده می‌شود.
یکی دیگر از مزایای اصلی استفاده از ترادوس که باعث علاقه‌مندی مترجمان به استفاده از ترادوس استودیو می‌شود اینست که این نرم افزار قالب‌بندی متن اصلی را حفظ میکند. ممکن است شما ترجمه روان و بسیار خوبی را ارائه دهید، اما از نظر قالب‌بندی موردنیاز مشتری مانند رسم اشکال، نمودار و یا جداول شما زمان یا دانش کافی نداشته باشید.
در این زمان اگر از نرم‌افزار ترادوس استفاده کنید نرم افزار کل فایل را اسکن میکند و خصوصیات محتوای فایل اصلی از جمله جداول، اشکال، نمودارها، لینک‌ها و حتی قالب فهرست‌بندی را حفظ میکند. درنهایت، زمانی که کار ترجمه به پایان برسد تمامی این ویژگی‌ها را همانند فایل اصلی به فایل ترجمه شده نهایی منتقل میکند.
همچنین، ممکن است متن برخی از پاراگرف‌ها Bold یا Italic باشد. در حالت عادی باید کل پروژه را چک کنید و ویژگی‌های این قسمت‌ها را به صورت دستی برروی متن ترجمه شده اعمال کنید، در حالی که ترادوس استودیو تمامی این قسمت‌ها را به طور خودکار در متن ترجمه شده اعمال میکند.
آماده کردن فایل برای ترجمه با ترادوس
بر خلاف لیست بلند بالایی از پسوند فایل‌ها نظیر HTML، PDF، PPT و حتی XML که در فهرست فایل‌های قابل قبول برای این نرم‌افزار به چشم می‌خورد، کار کردن با فایل‌ها متنی در آن واقعا دردسر است!
این نرم‌افزار فقط می‌تواند بر روی دو نمونه فایل ورد (doc یا docx) و نوشتاری ساده (txt) و گاهی هم اکسل (xlc یا xlcx) به خوبی عمل کند.
اگر یک فایل PDF با فرمول و جدول و کمی پانویس به آن وارد کنید، احتمالا چند نوشته خرچنگ غورباغه نخواهید دید. در زمینه درک صفحات HTML اوضاع بسیار بدتر می‌شود و با انبوهی از تگ‌ها و غیره روبر می‌شوید.
بهترین راهکار تبدیل دستی متن ترجمه به یک فایل ورد است. من خود از این راهکار استفاده می‌کنم. برای این کار متن اصلی را کاملا در ورد کپی و پیست کرده، اضافات و استایل‌های اضافه را از بین می‌برم و بعد آن را تبدیل به یک متن مرتب در ورد می‌کنم و بعد ترجمه را آغاز می‌کنم.
ترادوس فعلا موارد زیر را یا به خوبی پشتیبانی نمی کند و یا در پشتیبانی آن ضعیف عمل میکند:
- طرح‌بندی صفحات PDF
- شناسایی درست تگ‌ها در صفحات HTML و XML
- شناسایی فرمول‌ها در فایل‌های ورد
- درک و جایگذاری تصاویر میان متنی (مانند زمانی که شما یک آیکون را در میان متن دارید)
- درک درست برخی از حروف یونانی
- درک زیرنویس‌ها، و یا پی نوشت‌ها
- انتقال درست لینک‌ها
- درک درست برخی از ساختارها
پس قبل از آنکه متن خودتان را به ترادوس بدهید، آن را تبدیل به یک متن ساده و بی آلایش کرده تا بهترین نتیجه را بگیرید.
اعداد در ترادوس
مشکل اعداد در ترادوس به علت وجود ساختار استاندارد حروف فارسی است. اگر در هنگام کار با ترادوس (نسخه‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ بر روی ویندوز ۷) دچار مشکل به هم ریختگی حروف انگلیسی و فارسی هستید این راهکار شاید مفید باشد.
- ابتدا متن‌تان را در نرم‌افزار Word مرتب کنید.
- از سر برگ Home، گروه Editing گزینه Replace را انتخاب کنید.
- در قسمت Find what: عبارت ^# را وارد کنید (این کار سبب می‌شود که تمامی حروف انتخاب شوند)
- در قسمت Replace with: هیچ مقداری را وارد نکنید.
- بر روی دکمه More کلیک کنید.
- سپس به سراغ دکمه Format در پایین دیالوگ باکس رفته و عبارت Language را انتخاب کنید. از لیست عبارت Persian Iran را انتخاب کنید.
- حالا بر روی دکمه Replace All کلیک کنید.
اکنون تمامی اعداد به صورت فارسی نوشته می‌شود؛
نکته: ممکن است به‌علت تنظیمات نرم‌افزار اعداد شما همچنان به صورت انگلیسی نوشته شوند، برای اطمیان به سربرگ File و گزینه Options رفته و از قسمت Advanced به بخش Show document content بروید و در قسمت Numeral گزینه Context یا Hindi را انتخاب کنید.
شروع کار با نرم‌افزار ترادوس
اکنون که فایل را ساختیم و آماده ایم که با ترادوس کار کنیم، لازم است که آن را باز کنیم. من از نسخه ۲۰۲۱ استفاده می‌کنم. البته راهکاری که اینجا اعلام می‌کنم عمومی است و شما می‌توانید آن‌ها را بر روی نسخه ۲۰۱۷ هم اعمال کنید.
شروع به ترجمه یک فایل منفرد در ترادوس:
- نرم‌افزار را باز کنید؛
- به سربرگ File بروید؛
- بر روی گزینه Open کلیک کنید؛
- گزینه Translate Single Document را انتخاب کنید، می‌توانید برای این کار از کلیدهای ترکیبی Ctrl+Alt+O نیز استفاده کنید؛
- کادر محاوره ای Open Document برای شما باز می‌شود. با استفاده از این کادر، به آدرس فایل مورد نظر رفته (همان فایلی که در نرم‌افزار Word آماده کردیم) و بعد از انتخاب آن، بر روی گزینه Open کلیک کنید.
- در این مرحله برای شما پنجره Translation Memory and Document Settings باز می‌شود.
- در قسمت Source Language باید زبان مبدا یا متن اصلی را انتخاب کنید و در قسمت Target Language نیز باید زبان مقصد یا زبانی که می‌خواهید متن به آن ترجمه شود را انتخاب کنید.
- اگر ابتدای کار هستید و برای اولین بار است که از ترادوس استفاده می‌کنید، احتمالا هیچ حافظه ترجمه ای در اختیار ندارید برای این کار بر روی گزینه Create Translation Memory کلیک کنید. از منوی باز شده گزینه Create Translation Memory را انتخاب کنید.
- پنجره New Translation Memory برای شما باز می‌شود.
- در قسمت Name ، نامی را برای حافظه ترجمه خودتان انتخاب کنید. ما در اینجا نام English to Persian را انتخاب کردیم.
- در قسمت Description می‌توانید توضیحاتی را درباره این حافظه ترجمه وارد کنید.
- اگر شما می‌خواهید حق کپی رایتی را برای این حافظه ترجمه در نظر بگیرید، بهتر است که در قسمت Copyright این مطلب را وارد کنید.
- در قسمت Location باید مکانی که می‌خواهید این حافظه ترجمه ذخیره شود را وارد کنید.
- در قسمت Source Language زبان مبدا و در قسمت Target Language زبان مقصد نشان داده می‌شود. دقت کنید که این زبان بر حسب پنجره قبلی یعنی Translation Memory and Document Settings تعیین می‌شود و از این قسمت امکان تغییر زبان را ندارید. اگر زبان‌ها به اشتباه انتخاب شده است. بر روی Cancel کلیک کنید و به مرحله قبل برگردید و بعد از تصحیح زبان‌ها دوباره این مراحل را انجام دهید.
- تیک گزینه Enable Character-based concordance search را بزنید. این گزینه امکان جستجو و مشابهت‌یابی بر اساس چیدمان حروف را میسر میکند.
- در نهایت بر روی کلید Finish کلیک کنید.
- با کلیک کردن بر روی دکمه Finish یک حافظه ترجمه برای شما ساخته می‌شود، در نهایت بر روی دکمه Close کلیک کنید.
- اکنون که یک حافظه ترجمه در اختیار دارید، باز به دیالوگ باکس Translation Memory and Document بر می‌گردید. از فهرست حافظه‌های ترجمه نام حافظه ترجمه مورد نظر را تیک بزنید.
- دقت کنید که در اینجا چند ستون برای فعالیت حافظه وجود دارد. ستون Enabled مشخص میکند که آیا حافظه در زمان ترجمه فعال باشد و یا خیر، ستون Language نیز زبان‌های حافظه ترجمه را مشخص میکند، ستون Lookup مشخص میکند که آیا نرم‌افزار ترادوس در زمان جستجو به سراغ این حافظه برود یا خیر.
- Concordance نیز به نرم‌افزار اجازه می‌دهد که عمل مشابهت‌یابی را انجام دهد یا خیر و گزینه بسیار، ستون Update به نرم‌افزار ترادوس می‌گوید که آیا بر روی حافظه فعلی اطلاعات را وارد کند یا خیر، ما پیشنهاد می‌کنیم که تمام این تیک‌ها را بزنید.
نکته: دقت کنید که تیک کنار نام حافظه ترجمه را حتما بزنید.
- بر روی دکمه Ok کلیک کنید تا وارد محیط ویرایشی نرم‌افزار شوید.
شروع به ترجمه در نرم‌افزار ترادوس
تا اینجا فایل را آماده، و یک حافظه ترجمه برای آن ایجاد کردیم. بعد از ورود به ترادوس ما به چنین محیط کاری وارد می‌شویم.
اولین چیزی که نظر شمارا جلب میکند این است که ترادوس به صورت خودکار متن شما را به جملات آن شکسته است و هر جمله را در یک سطر جدول قرار داده و در کنار هر جمله هم یک شماره قرار داده است.
در خانه‌های روبروی آن البته فضاها خالی هستند. اگر در ستون سمت راست کلیک کنید می‌توانید ترجمه جمله مورد نظر را وارد کنید.
بهتر است که ابتدا فایل خودتان را ذخیره کنید که مشکلی برای ادامه کار پیش نیاید. در اینجا به سربرگ File رفته و بر روی گزینه Save کلیک کنید. سپس محلی را برای ذخیره فایل ترجمه خودتان تعیین کنید و بر روی Save کلیک کنید. بهتر است که هر چند دقیقه یک بار دکمه‌های ترکیبی Save as را بفشارید تا فایل ترجمه شما ذخیره شود.
با شروع به تایپ کردن ترجمه، یک علامت مداد در ستون میانی ظاهر می‌شود که نشان می‌دهد که این جمله در حال ترجمه شدن است. برای تایید ترجمه و اتمام ترجمه این جمله می‌توانید از کلیدهای ترکیبی Ctrl + Enter استفاده کنید.
با انجام این کار ترادوس یک تیک سبز را در کنار مداد آبی رنگ میانی قرار می‌دهد و نشانگر را به سطر بعدی می‌برد. با این کار به شما نشان می‌دهد که شما ترجمه مورد نظر را به اتمام رسانده اید.
این کار را باید تا به انتهای ترجمه خودتان انجام دهید. تا تمام ستون‌های میانی مداد و تیک سبز رنگ را به شما نشان دهند.
یکی از خوبی‌های ترادوس آن است که آمار مشخصی را از مقدار پیشرفت به شما نشان می‌دهد. در نوار وضعیت پایین نرم‌افزار می‌توانید این موضوع را مشاهده کنید:
پس از اتمام ترجمه، نوبت به خروجی گرفتن از ترادوس می‌رسد. این کار بسیار ساده ای است.
اتمام ترجمه و گرفتن اولین خروجی از ترادوس
برای دریافت خروجی از فایل ترادوس به صورت زیر عمل کنید:
- به سربرگ File بروید.
- بر روی گزینه Save Target As کلیک کنید؛
- در دیالوگ باکس Save Target As محلی که می‌خواهید فایل ترجمه شده شما در آنجا قرار گیرد را مشخص کنید.
- بر روی دگمه Save کلیک کنید.
ترادوس یک فایل کاملا مشابه با فایل اصلی و با زبان ترجمه شده شما ایجاد میکند.
نرم‌افزارهای جانبی ارائهشده همراه با ترادوس استودیو
برای این که استفاده بهینه از امکانات ترادوس حاصل شود، نرم‌افزارهای کمکی ارائه شده است. نرم‌افزار ترادوس استودیو با ابزار و کاربردهای مختلفی ارائه می‌شود:
- SDL Trados Studio
کاربرد اصلی آن فراهم کردن یک محیط کامل برای ویرایش یا بررسی ترجمه‌های انجام شده، مدیریت پروژه‌های ترجمه، سازماندهی اصطلاحات و اتصال به ماشین ترجمه است.
- SDL MultiTerm
ابزاری برای مدیریت اصطلاحات است که برای اضافه کردن، ویرایش و مدیریت اصطلاحات توسط SDL Trados Studio یکپارچه‌سازی شده است.
- SDL AppStore
SDL Trados Studio شامل چندین برنامه‌ی کاربردی در یک بازار آنلاین است. در این بخش، برنامه‌های کاربردی زیادی مانند نرم‌‌افزارهایی برای پشتیبانی از فرمت‌های بیشتر و یا خودکارسازی وظایف را برای کمک به طیف وسیعی از فرآیندهای ترجمه، ارائه می دهد.
دانلود ترادوس استودیو SDL Trados Studio
هرچند، اساساً بهتر است هزینه استفاده از نرم‌افزارها را بپردازیم، اما با شرایط موجود در کشور و هزینه‌های نقل و انتقال پول که به دشواری صورت می‌گیرد، لینک‌های دانلود زیر برای شما مخاطبان گرامی عرضه شده است. شما به سادگی می‌توانید از این لینک‌ها، نرم‌افزار ترادوس استودیو و سایر نرم‌افزارهای مرتبط با آن را دریافت نمایید:
ممنونم عالی بود