ترجمیک به‌پاس زحمات برخی از مترجمان، بخشی از فعالیت‌های مناسبتی وبلاگ را به بررسی زندگی‌نامه و آثار بزرگان ترجمه و اهالی قلم اختصاص داده است.
داریوش آشوری یکی از پیشکسوتان ترجمه ادبیات فارسی است و این مطلب از وبلاگ ترجمیک به ایشان اختصاص دارد.
مطالب آموزشی ترجمه را در بخش آموزش ترجمه وبلاگ مطالعه کنید.
در این مطلب خواهید خواند:
داریوش آشوری کیست؟
داریوش آشوری متولد ۱۱ مرداد ۱۳۱۷ در تهران، نویسنده، زبان‌شناس و مترجم کشورمان است. داریوش آشوری در حال حاضر در فرانسه زندگی می‌کند.
داریوش آشوری در سنین نوجوانی در مدرسه دارالفنون درس خواند و هم‌کلاسی بهرام بیضایی بود.
او در مورد علاقه به کتاب فارسی و ادبیات در دوران کودکی چنین می‌گوید:
«در خانه ما هنوز نه برق بود و نه از رادیو خبری بود. تا نه-ده سالگی سینما ندیده بودم. اما روزنامه و مجله پیدا می‌شد که پدرم به خانه می‌آورد. در هفت-هشت سالگی برخی روزها ناهار نمی‌خوردم و دو قران یا سه قران پولش را از مادرم می‌گرفتم و می‌رفتم جلوخانِ مسجد شاه و از دست‌فروش‌ها کتاب می‌خریدم».
شوقِ من به خواندن، که همچنان به‌صورت عادتی دیرینه در من مانده است، سبب شد که از همان کودکی از هم سن-و-سال‌هایم دانشِ فارسیِ بهتری داشته باشم.
نویسنده‌ای که بیش از همه در نوجوانی در من اثرگذار بود و با شوقِ بسیار چندین سال آثار او را بارها و بارها می‌خواندم، صادق هدایت بود.
به‌ویژه شیوه طنز و تمسخر او را در وغ‌وغ‌صاحاب و ولنگاری و کارهای دیگرش را بسیار دوست می‌داشتم و از آن‌ها در انشانویسی تقلید می‌کردم و در میان هم‌کلاسی‌هایم کارشناس آثار هدایت شناخته می‌شدم».
پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، از طریق مطالعه، برای مدتی به حزب توده پیوست. او در سال ۱۳۴۲ از دانشگاه تهران کارشناسی اقتصاد گرفت و برای دکترای اقتصاد پذیرفته شد ولی این مقطع تحصیلات تکمیلی را در ادامه رها کرد.
در همین دوران انصراف از دانشگاه اقتصاد، به تألیف و ترجمه مقاله شروع کرد و همین کار نقطه عطف زندگی داریوش آشوری بود و او را به‌سوی ترجمه و زبان‌شناسی سوق داد.
فعالیت‌های این مترجم سرشناس کشور
داریوش آشوری در دوران دانشجویی خود یک کتاب به رشته تألیف در آورد. کتاب فرهنگ سیاسی یکی از کتاب‌های اصلی دانش سیاسی به زبان فارسی است که تاکنون بیش از ۳۰ بار تجدید چاپ شده است.
پس از چاپ کتاب فرهنگ سیاسی، داریوش آشوری برای آموزش ویرایش به موسسه فرانکلین پیوست و پس از مدتی در همین موسسه شروع به کار کرد.
خدمات بی‌بدیل داریوش آشوری به ادبیات فارسی و علوم انسانی
داریوش آشوری از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران و عضو انتخابی هیئت دبیران این کانون بود. بنیان‌گذاری کانون نویسندگان ایران یکی از بزرگ‌ترین کارهای داریوش آشوری برای بهبود فرهنگ، هنر و ادب این آب‌وخاک است.
استاد آشوری در دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی، و دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، موسسه شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد در انگلیس و دانشگاه زبان‌های خارجی توکیو تدریس کرده است.
او عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه فارسی در موسسه لغت‌نامه دهخدا، عضو هیئت ویراستاران دانشنامه ایرانیکا (دانشگاه کلمبیا در نیویورک) و از نویسندگان آن بوده است. سردبیری چند مجله ادبی را نیز به عهده داشته است.
داریوش آشوری در حوزه علوم اجتماعی و فلسفه مدرن زبان فارسی را ازنظر وسعت واژگانی و بهبود سبک نگارش غنی‌سازی کرده است و در آثار خود واژگان جدیدی مثل گفتمان، همه‌پرسی، آرمان‌شهر، ره‌یافت، هرزه‌نگاری، درس‌گفتار و مانند آن را به کار برد که تا پیش از آن، معادلی برای آن در زبان فارسی وجود نداشت.
فرهنگ علوم انسانی او صدها ترکیب و واژه مشتق جدید برای گسترش زبان فارسی درزمینه علوم انسانی و فلسفه را در بر می‌گیرد و این واژه‌سازی و ترکیب‌سازی تأثیر بزرگی بر غنای زبان فارسی در حوزه‌های تخصصی داشته است.
آثار و ترجمه‌های داریوش آشوری
از میان آثار تألیفی او می‌توان به بازاندیشی زبان فارسی، شعر و اندیشه، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، و فرهنگ علوم انسانی اشاره کرد. ما و مدرنیّت نام مجموعه مقاله‌هایی از اوست که در آن به تحلیل بحران فرهنگی جامعه ایران در مواجهه با مدرنیّت می‌پردازد. وی نویسنده عرفان و رندی در شعر حافظ است که تفسیری هرمنوتیکی از بنیادهای اندیشگی دیوان حافظ بر پایه پژوهش متن‌شناسانه تاریخی است.
داریوش آشوری در مورد آغاز فعالیت نوشتن و مترجمی خود چنین می‌گوید: «نخستین ترجمه‌های من کارهای آزمایشیِ ادبی بود برای بهتر آموختنِ زبانِ انگلیسی. به یاد دارم که در همان روزگار دانشجویی داستانی از چخوف و چند شعر از مائوتسه تونگ ترجمه کردم که در مجله‌ی علم و زندگی چاپ شد. همکاری با بهرام بیضایی برای ترجمه چند متنِ نمایشیِ ژاپنی و چینی، که در دو مجموعه‌ی نمایش در ژاپن و نمایش در چین، در نیمه‌ی نخست دهه‌ی چهل، منتشر شد، از همین کارهای آغازین بود. در همین دوران هم کتابی درزمینه اقتصاد خاورمیانه برای مؤسسه‌ی فرانکلین ترجمه کردم که مؤلفِ آن یک استاد ایرانیِ دانشگاه در امریکا بود. از یکی از دوستان او در سال‌های پسین شنیدم که آن ترجمه را دیده و پسندیده بود. در این میان کارهای سفارشی ویرایش هم برای فرانکلین و جاهای دیگر می‌کردم.
و اما، کارِ سرنوشت‌سازِ من در این زمینه درگیر شدن با ترجمه‌ی چنین گفت زرتشتِ نیچه بود در همان سال‌ها، در سنِ بیست-و-سه-چهار سالگی. کشتی‌گرفتنِ دور و دراز با این کتابِ شگفت و دشوار، که با ویرایش‌های پیاپی بیش از سی سال به درازا کشید، مرا در خط اصلی کارِ خود درزمینه تجربه در ترجمه انداخت، به شیوه‌ای و در میدانی که هم جسارت و هم پُرکاری و شکیباییِ بسیار می‌طلبید. سپس سه کتابِ دیگر از او را هم ترجمه کرده‌ام و چهارمی چند سالی ست که نیمه‌کاره مانده است. به سببِ همین کارهاست که در زبانِ فارسی کم-و-بیش نام من با نام نیچه گره خورده است.»
ترجمه های داریوش آشوری
| نام اثر | نویسنده |
| آرمان‌شهر | تامس مور |
| زمینه اسلامی شاعرانگی تجربه دینی | عزیز اسماعیل |
| چنین گفت زرتشت | فریدریش نیچه |
| فراسوی نیک و بد | فریدریش نیچه |
| تبارشناسی اخلاق | فریدریش نیچه |
| غروب بت‌ها | فریدریش نیچه |
| مکبث | ویلیام شکسپیر |
| شهریار | نیکولو ماکیاولی |
آثار تالیفی این مترجم
علی رغم این که اغلب این روشن فکر ایرانی را به عنوان مترجم می‌شناسیم، تعداد آثارر تالیفی داریوش آشوری بیش از ترجمه‌هایش است.
- تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ (۱۳۸۰)
- عرفان و رندی در شعر حافظ (۱۳۷۹)
- فرهنگ علوم انسانی (۱۳۷۴)
- شعر و اندیشه (۱۳۷۷)
- بازاندیشی زبان فارسی (۱۳۷۲)
- ما و مدرنیّت (۱۳۷۶)
- نگاهی به تاریخ، تمدن و فرهنگ چین
- درآمدی به جامعه‌شناسی سیاسی
- دانشنامۀ سیاسی: فرهنگ اصطلاحات و مکتبهای سیاسی (۱۳۷۳)
- زبان باز، (۱۳۸۷)،
- پرسه‌ها و پرسش‌ها (مجموعه مقالات)، ۱۳۸۹،
- پروژه ملت‌سازی
- اسطوره فلسفه در میان ما (بازدیدی از زندگی و اندیشه احمد فردید)
- ایران‌شناسی چیست، ۱۳۵۵
نقل‌قول‌هایی از زبان این روشن‌فکر
او در مورد دوران کودکی خود و فضای سنتی تهران چنین می‌گوید:
«در آن فضا، که ازنظر کالبد شهری و ریختِ معماری نیز چندان از روزگارِ قاجاریه دور نشده بود، هنوز آن ذوق و عادتِ دیرینه که همه‌چیز را به زبانِ شعر بیان می‌کرد چیره بود. بر دیوارِ دکان بقالی و عطاری مینوشتند، «ای که در نسیه‌بری همچو گلِ خندانی/ پس سبب چیست که در دادنِ آن گریانی»!
یا بر دیوارِ سربینه‌یِ حمام عمومی هم مینوشتند، «هر که دارد امانتی موجود/ بسپارد به بنده وقت ورود…» و کسانی نیز بودند که شعر بسیار از حفظ داشتند. مادر من هم از این جمله بود. با این که به مدرسه نرفته بود و درسِ رسمی نخوانده بود، اما در حافظه‌ی نیرومندش ده‌ها بیت شعر خانه داشت که به مناسبت می‌خواند.»
«تقدیرِ من از جمله این بود که خود را وقفِ زبانِ فارسی کنم و آنچه را که از فرنگ و زبان‌های فرنگی می‌آموزم در خدمتِ این زبان درآورم؛ زبانی که سرچشمه‌های وجودِ معنوی و لذت و رنجِ من در آن است».
«سال‌ها بود که به این آگاهی رسیده بودم که بیرون کشیدنِ ما از شرایط خفت‌بارِ «جهان‌سومی» بدونِ بیرون کشیدن زبانِ ما ممکن نیست، بلکه این کار از شرط‌های نخست است».
کلام آخر
داریوش آشوری به سبب تألیف و ترجمه آثار فلسفی و علوم انسانی، چندان در بین مخاطب عام و حتی افراد پر مطالعه کشور شناخته شده نیست؛ اما خواندن و پیگیری کارهای این نویسنده و مترجم، برای مترجمان تازه‌کار می‌تواند انگیزه‌بخش و روشنی‌بخش باشد.
قطعاً، خدمات این روشن‌فکر، نویسنده و مترجم، در زبان فارسی، فرهنگ، علوم سیاسی و انسانی، غیرقابل‌انکار است و قلم و اندیشه ایشان، تا سال‌های سال روشنی‌بخش راه مترجمان و روشن‌فکران امروزی خواهد بود.
ترجمیک به‌نوبه خود، زادروز این استاد گران‌قدر را تبریک می‌گوید.
اگر مترجم هستید و توانایی ترجمه متون فارسی به انگلیسی، عربی، آلمانی یا هر زبان دیگری را دارید، سایت ترجمه تخصصی ترجمیک از شما برای همکاری دعوت می‌کند. برای همکاری با ترجمیک به صفحه استخدام مترجم مراجعه کنید و اطلاعات خواسته‌شده را تکمیل کنید.
کتاب فرهنگ ساسی ایشان را دارم. بسیار غنی و کارآمد است. همیشه قدردان زحمات ایشان هستم.