احمد سمیعی گیلانی، یکی از افراد نام‌آشنا در فرهنگ و ادب فارسی است. او به پدر ویرایش ایران معروف است و اقدامات بی‌بدیلی در زمینه پیشرفت فنون ویرایش انجام داده است.
امروز به بهانه زادروز ایشان، به بررسی زندگی‌نامه، آثار و دستاوردها می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط:
در این مطلب خواهید خواند:
بیوگرافی احمد سمیعی گیلانی
احمد سمیعی گیلانی، در یکی از خانواده‌های اصیل و فرهنگ‌دوست گیلان به دنیا آمد و دیروز ۱۰۱ ساله شد! خاندان سمیعی، همگی افرادی پرآوازه و موفق هستند و در زمینه‌های مختلف از خود نامی به جا گذاشته‌اند. به همین دلیل است که شما هم با دیدن این مطلب، یاد پروفسور مجید سمیعی افتادید.
ادیب‌السلطنه، جد این خاندان فرهیخته است. نقل قول‌های بسیاری از توجه ادیب‌السلطنه به بیت‌المال و درستکاری او حکایت می‌کنند.
از دانشکده فنی تا ادبیات
احمد سمیعی، دوران ابتدایی و متوسطه را با نمرات عالی به پایان رساند. وی در دوران مدرسه، زبان‌های انگلیسی و فرانسه را نیز آموخت و در آن‌ها تسلط پیدا کرد.
از همان دوران کودکی و نوجوانی به کتاب و ادبیات بسیار علاقه‌مند بود. او از علاقه‌اش به ادبیات این‌طور سخن می‌گوید:
«برخلاف بسیاری از همسالانم علاوه‌بر، کتاب‌های درسی، مطالعات آزاد زیادی داشتم. تابستان‌ها کتاب کرایه می‌کردم یا به کتابخانه ملی رشت می‌رفتم. پروفسور فضل‌اله رضا که از دوستان ما بود، آثار فرانسوی زیادی مثل کتاب‌های ویکتورهوگو برایم می‌آورد.
به خاطرم دارم که آن روزها مجله ایران امروز تازه تأسیس شده بود. تنها یک ماه تا امتحانات مدرسه وقت بود و من داشتم داستان باباکوهی این مجله را می‌خواندم! با این‌حال، رشته ادبیات در آن دوره خیلی خوش‌نام نبود و فقط شاگرد تنبل‌ها در این رشته درس می‌خواندند.»
پس از دوران مدرسه، مانند بسیاری از هم‌سالان خود، قصد ادامه تحصیل کرد و در دانشکده فنی تهران پذیرفته شد. با این‌حال، با تشویق دوستانش که در رشته ادبیات تحصیل می‌کردند، پرونده خود را از دانشکده فنی گرفت. به دنبال علاقه قلبی خود یعنی ادبیات رفت و در رشته ادبیات دانشگاه تهران پذیرفته شد.
احمد سمیعی، سر کلاس استادانی مثل ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر یحیی مهدوی و… نشست و ۴ سال بعد، به عنوان نفر اول رشته خود فارغ‌التحصیل شد.
وقفه ۱۰ ساله ادامه تحصیل محمد سمیعی گیلانی
دکتر فروزانفر، سمیعی را تشویق به ادامه تحصیل کرد ولی متاسفانه مشکلات مالی، او را از ادامه راه بازداشت. احمد سمیعی، به‌ناچار مشغول به کار در راه‌آهن شد و پس از آن به خدمت سربازی رفت.
دوران سربازی سمیعی، مصادف با اشغال ایران توسط متفقین شد. همین امر او را به سمت فعالیت‌های سیاسی سوق داد. اما این فعالیت‌ها، ثمره‌ای جز زندانی شدن برای این جوان نخبه نداشت.
آقای سمیعی هیچ‌وقت علاقه‌ای به صحبت درباره جزئیات فعالیت‌های سیاسی‌اش نداشت. با این‌حال، از آن سال‌ها به عنوان بهترین سال‌های زندگی‌اش یاد کرده است. همچنین گفته که مهارت‌های نوشتن، سخنرانی و به‌طور کلی مهارت‌های زندگی را در این دوره آموخته است.
در سال ۱۳۳۴، یعنی بعد از گذشت ۱۰ سال، سمیعی بالاخره از ماجراجویی‌های سیاسی دست می‌کشد و به زندگی فرهنگی خود برمی‌گردد. او در رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران ثبت نام و تحصیلاتش را در مقطع دکتری ادامه داد. اگرچه موفق به اتمام دوره دکتری خود نشد.
مطالب مرتبط:
ترجمه کتاب در زندان!
سمیعی از سیاست فاصله گرفته بود و پس از رها کردن دوره دکتری، تصمیم گرفت باز در راه‌آهن کار کند. ولی این بار، انگار سیاست دست از سر او بر نمی‌داشت.
دولت آن روز، پس از وقایع سیاسی خرداد ۱۳۴۲، سخت‌گیری بر زندانیان سیاسی سابق را از سر گرفت. سمیعی نیز به علت سابقه‌ای که داشت، به ۳ سال زندان محکوم شد.
در روزهای زندان، دست از کار نکشید و کتاب‌های فرانسوی (دلدار و دلباخته) و (خیال‌پروری‌ها) را ترجمه کرد. البته قبل از این که به زندان بیفتد، یکی از دوستانش، پیشنهاد ترجمه کتاب دلدار و دلباخته را به او داده بود.
احمد سمیعی، زندانی شدن آن روزهایش را به اعتکاف تشبیه می‌کند چراکه هیچ مسئولیت و دغدغه‌ای نداشت. مخارج خانواده‌اش از طریق راه‌آهن تأمین می‌شدند. بنابراین می‌توانست با خیالی آسوده به ترجمه کتاب بپردازد.
ورود احمد سمیعی به عرصه ترجمه
احمد سمیعی، نخستین بار، با ترجمه مقاله پا به عرصه ترجمه گذاشت. او مقاله‌ای فرانسوی درباره رابطه عشقی بالزاک با مادام دوبرنی ترجمه کرد. ترجمه این مقاله را به روزنامه (ایران ما) داد و روزها منتظر انتشارش ماند. به گفته خودش، روزی که خبر انتشار ترجمه مقاله‌اش را در روزنامه شنید، از خوشحالی انگار دنیا مال او بود.
احمد سمیعی چگونه به دنیای ویراستاری راه یافت؟
پس از آن‌که در سال ۱۳۴۵ از زندان آزاد شد، مجدداً از طرف اداره راه‌آهن دعوت به همکاری شد. اما به توصیه ساواک، تاریخ حکم شروع به کار او از سال ۱۳۴۶ بود. طی این مدت برای امرار معاش، به عضویت یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات چاپ و انتشار کتاب، یعنی موسسه فرانکلین درآمد. او در این موسسه به عنوان ویراستار مشغول به کار شد.
مطالب مرتبط:
مصاحبه با هومن پناهنده؛ مترجم و ویراستار برگزیده کشور
سمیعی هم‌زمان با کار در فرانکلین، فعالیت‌های ارزشمندی دیگری نیز داشت. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردبیری مجموعه سخن پارسی
- همکاری با مجلات کتاب امروز، پیک جوانان، ماهنامه آموزش و پرورش
- تألیف و ترجمه مقاله در مجلات فرهنگ و زندگی، رودکی، الفبا، ققنوس، پویه، پیام یونسکو
- تدریس دروس زیباشناسی، مکاتب ادبی و آیین نگارش در دوره‌های کتاب‌داری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- ترجمه فارسی کتاب‌های «برادرزاده رامو» و «هنرپیشه کیست؟» اثر ریدرو و «چیزها» اثر ژرژ پرک
انحلال فرانکلین و ازسرگیری دوباره تحصیلات احمد سمیعی
سمیعی پس از انحلال موسسه فرانکلین، در سازمان ویرایش و تولید فنی مشغول به کار می‌شود. او در این سازمان که وابسته به دانشگاه آزاد ایران بود، مسئول بخش ویرایش و عضو هیأت مدیره بود. احمد سمیعی حین اشتغال در این سازمان کتاب ادبیات ساسانی را تألیف کرد.
همچنین فرصتی دوباره برای ادامه تحصیل یافت و در مقطع فوق لیسانس رشته زبان‌شناسی همگانی دانشگاه تهران پذیرفته شد.
دیدگاه احمد سمیعی درباره ویراستاری
در سال‌های اول انقلاب، سازمان ویرایش و تولید فنی نیز منحل شد. با این‌حال سمیعی فعالیت‌هایش را در حوزه ویراستاری ادامه داد.
او در بنگاه ترجمه و نشر کتاب، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، بنیاد دایره المعارف اسلام، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، مرکز نشر دانشگاهی و انتشارات سروش به ادامه خدمات ویراستاری خود پرداخت.
جناب سمیعی، درباره ویراستاری این‌طور می‌گوید:
یک ویراستار خوب باید اهل قلم باشد. اهل قلم کسی است که به زبان زنده امروز بنویسد، ولی متون گذشته را نیز خوانده باشد.
همچنین سمیعی، ویراستاری را یکی از خدمات زبانی ضروری در کشور ما می‌داند. به گفته او اگر کتابی به صورت اصولی ویرایش شود، هم خواندنش راحت است هم ارزشمندتر می‌شد چراکه چنین کتاب‌هایی دقت و اطمینان بیشتری دارند وخوانندگان را راضی‌تر می‌کنند.
احمد سمیعی خودش را چه‌طور ارزیابی می‌کند؟
شاید تعجب کنید ولی آقای سمیعی فکر می‌کند که اصلاً ویراستار خوبی نیست چون فکر می‌کند بیش‌ازحد در کار دیگران تصرف می‌کند و این کار درستی نیست.
آقای سمیعی، همیشه از انتقاد استقبال می‌کند و معتقد است که نباید از نقد دلگیر شد. چراکه در غیر این‌صورت، کار جلو نمی‌رود و هیچ چیز بهتر نمی‌شود.
موفقیت‌ها و دستاوردهای احمد سمیعی
بی‌شک زندگی این ویراستار برجسته سراسر دستاورد و موفقیت است. با این‌وجود، از موارد زیر می‌توان به عنوان برجسته‌ترین افتخارات او اشاره کرد:
- انتخاب به عنوان مترجم برتر در دوره دوم جشنواره فارابی و کسب لوح تقدیر از رییس‌جمهور وقت
- منتخب اولین همایش چهره‌های ماندگار
- عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی
- انتخاب به عنوان هموند برگزیده فرهنگستان فرهنگ و ادب پارسی در دوره دوم تقدیر از هموندان برگزیده
کتاب‌های ترجمه‌شده احمد سمیعی گیلانی
- دلدار و دلباخته، اثر ژرژ ساند
- خیال‌پروری‌ها، اثر ژان ژاک روسو
- سالامبو، اثر گوستاو فلوبِر
- برادرزاده رامو، اثر دیدرو
- هنرپیشه کیست؟
- چیزها، اثر ژرژ پِرِک
- چومسکی اثر جان لاینْز
- ساخت‌های نحوی، اثر چومسکی
- کنفوسیوس، اثر یاسپِرس
- مسیح، اثر یاسپِرس
- دیدرو، اثر پیتِر فرانس
- داتا گنج‌بخش، اثر پروفسور شیخ عبدالرّشید
- تتبّعات (گزیده) همراه با شرح احوال و آثار نویسنده، اثر مونْتِنْی
- زیباشناسی، اثر ژان بِرتلمی
کتاب‌های تألیفی احمد سمیعی گیلانی
- آشنایی با ادبیات عصر اشکانی و ساسانی «نگاشته‌ها و نوشته‌های زبان‌های ایرانی دوره میانه» آیین نگارش
- شیوه‌نامه دانشنامه جهان اسلام
- نگارش و ویرایش
- آشنایی با زبان‌شناسی (کلیات و واج‌شناسی)
- گُلگشت‌های ادبی و زبانی (مجموعه مقالات، دفتر اول)
- گلگشت‌های ادبی و زبانی (مجموعه مقالات، دفتر دوم) ترجمه بیش از صد مدخل در فرهنگ آثار شش‌جلدی
- تألیف مقالاتی، ذیل چند مدخل، در فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی
سخنانی ارزشمند از احمد سمیعی گیلانی
جناب سمیعی اکنون به سده دوم زندگی قدم نهاده است. او راز عمر طولانی خود را در یک‌رنگی دلش می‌داند. به گفته ایشان، اگر از کسی کینه نگیریم، آزرده‌خاطر نمی‌شویم و روان سالم‌تری خواهیم داشت.
کلام آخر
به پاس زحمات و خدمات ارزشمند احمد سمیعی، پدر ویراستاری ایران، مطلب را به ایشان اختصاص دادیم. از این‌رو، در این مطلب به بررسی زندگی پرفرازونشیب و اقدامات این بزرگ‌مرد پرداختیم. با آرزوی طول عمر و سلامتی برای ایشان!
اگر شما هم به ویراستاری علاقه‌مند هستید یا سررشته‌ای در این زمینه دارید، می‌توانید به عنوان ویراستار در ترجمیک فعالیت کنید. برای این کار سری به صفحه استخدام مترجم بزنید.
همچنین برای ثبت سفارش در زمینه ویراستاری مقاله و پایان‌نامه می‌توانید از ویراستاران ترجمیک کمک بگیرید. برای ثبت سفارش، به صفحه ثبت سفارش ترجمه مراجعه کنید.
4 دیدگاه در «با پدر ویرایش ایران آشنا شوید»