آیا فارسی، دری و تاجیکی سه زبان متفاوت‌اند؟

همه ما بارها با افغان‌ها هم‌کلام شده‌ایم. همچنین ممکن است به صحبت‌های تاجیک‌ها در رسانه‌فارسی گوش داده باشیم. تا به حال به این فکر کرده‌اید که چطور سه ملیت مختلف، منظور یکدیگر را انقدر خوب متوجه می‌شوند؟

جالب‌تر این که زبان رسمی این سه کشور نیز با هم متفاوت است! ایرانی‌ها زبان فارسی، افغان‌ها زبان دری و تاجیک‌ها زبان تاجیکی را زبان رسمی و مادری خود می‌دانند.

در این مطلب می‌خواهیم ببینیم که چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین فارسی، دری و تاجیکی وجود دارد. آیا این‌ها واقعا سه زبان جدا از هم هستند؟

مطالب مرتبط:

آیا زبان همه چینی‌ها ماندارین است؟

چرا فارسی، دری و تاجیکی از هم جدا شدند؟

تا پیش از سال ۱۳۳۵ فارسی، زبان رسمی ایران، افغانستان و تاجیکستان بود. تا این که سیاست، زبان این کشورها را از یکدیگر متمایز کرد.

پیش از این تاریخ، کتاب (قرائت فارسی) یکی از کتاب‌های درسی مدارس افغانستان بود. نشریه‌هایی مثل سراج‌الاخبار، شمس‌النهار و… افغان‌ها همگی به زبان فارسی منتشر می‌شدند. در تاجیکستان نیز همه به زبان فارسی می‌نوشتند و حرف می‌زدند.

تا این‌که انگلیس‌ها و روس‌‌ها از یک‌سو و فارسی ستیزان افغان از سوی دیگر، تلاش کردند زبان فارسی را تضعیف کنند.

بلشویک‌ها در پی انقلاب کبیر سال ۱۹۱۷، به تاجیک‌ها تلقین کردند که زبان شما زبان تاجیکی است. زبان‌ افغان‌ها نیز در سال ۱۳۴۰ به دستور محمدظاهرشاه به دری تغییر کرد.

بدین ترتیب، زبان فارسی‌زبانان در کشورهای مختلف سیر متفاوتی را طی کرد. امروز این سه زبان اگرچه ریشه مشترکی دارند، سرشار از کلمات و اصطلاحات متفاوت هستند.

ما در این نوشتار، می‌خواهیم شباهت و تفاوت زبان دری و تاجیکی را با زبان فارسی مقایسه کنیم. بنابراین با اشراف به یکی بودن ریشه‌ این زبان‌ها ، آن‌ها را سه زبان مجزا در نظر می‌گیریم.

شباهت‌ها و تفاوت‌های فارسی با دری و تاجیکی

در این بخش جنبه‌های مختلف زبان افغان‌ها و تاجیک‌ها را با زبان خودمان مقایسه می‌کنیم.

رسم‌الخط زبان دری

الفبای زبان دری، درست مانند الفبای فارسی ۳۲ حرف دارد و شکل اصلاح‌شده‌ای از الفبای اعراب به حساب می‌آید.

با این‌حال، نحوه نگارش زبان فارسی و دری کمی متفاوت است. به عنوان مثال کلماتی مثل (زندگی) در زبان دری، (زنده‌گی) نوشته می‌شود. یا افغان‌ها عباراتی نظیر (خانه‌ای زیبا) را (خانه‌یی زیبا) می‌نویسند.

لهجه‌های زبان دری

افغان‌ها به لهجه‌های مختلفی مثل هراتی، کابلی، هزارگی صحبت می‌کنند. برخی از این لهجه‌ها شبیه لهجه ساکنان شهرهای مختلف ایران است. به عنوان مثال لهجه هراتی شباهت زیادی به گویش متداول در شهرهای مرزی ایران دارد.

واژگان زبان دری

استفاده از واژگان ترکی، انگلیسی و روسی در زبان دری رواج بیشتری دارد. افغان‌ها برای صحبت درباره مفاهیم جدید، ترجیح می‌دهند بیشتر از کلمات انگلیسی صحبت کنند. البته این قضیه درمورد، کلماتی که معادل فارسی مناسبی دارند هم صدق می‌کند. مثلا افغان‌ها به جای واژه‌های سیاست و مشکل به ترتیب از پالیسی و پرابلم استفاده می‌کنند.

رسم‌الخط تاجیکستان

الفبای تاجیک‌ها در مقایسه با افغان‌ها، دستخوش تغییرات بیشتری شده است. در واقع زبان تاجیکی، بنابر تحولات تاریخی به سه شکل متفاوت نوشته می‌شده است.

تاجیک‌ها ابتدا از الفبای فارسی استفاده می‌کردند. یعنی برای نوشتن، با همان ۳۲ حرفی که ما داریم، کلمات را می‌ساختند.

بعد از آن، الفبای لاتین جای الفبای فارسی را گرفت. این الفبا که پس از انقلاب سال ۱۹۱۷ روسیه رواج یافت، برای مدت کوتاهی مهمان مردم تاجیکستان بود.

کارکتر Ƣ به حرف غ مربوط می‌شود. می‌بینید که تاجیک‌ها حتی الفبای لاتین را نیز از سمت راست به چپ می‌نوشتند! این یعنی زبان فارسی خیلی بیشتر از لاتین برای آن‌ها آشنا و ملموس بود.

در اواخر سال ۱۹۳۰ الفبای لاتین نیز از نوشته‌های تاجیک‌ها رخت بربست و الفبای سیریلیک رایج شد. از آن زمان تا کنون، تاجیک‌ها برای نوشتن، از این الفبای ۳۵ حرفی استفاده می‌کنند.

بنابراین زبان نوشتاری، می‌تواند یکی از تفاوت‌های اصلی جدایی زبان فارسی و تاجیکی باشد.

برای ترجمه متون تاجیکی خود، می‌توانید از مترجمان ترجمیک کمک بگیرید. تنها کافیست روی عبارت ثبت سفارش ترجمه تاجیکی کلیک کنید.

علاوه‌بر الفبا، دستور زبان تاجیک‌ها هم با ایرانی‌ها متفاوت است. در دستور زبان فارسی، برای ساخت زمان استمراری از مصدر (داشتن) استفاده می‌شود. ولی تاجیک‌ها برای ساخت این دستور زبان، از مصدر (ایستادن) استفاده می‌کنند. به مثال زیر توجه کنید.

زبان فارسی: من دارم غذا می‌روم.

زبان تاجیکی: من غذا خورده ایستاده‌ام.

لهجه‌های زبان تاجیکی

لهجه‌های زبان تاجیکی، به چهار دسته شمالی، جنوبی، مرکزی و جنوب‌شرقی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس موقعیت‌های جغرافیایی مختلف است.

فهم همه این لهجه‌ها برای فارسی‌زبانان کاری ساده و آسان است.

مطالب مرتبط:

مزایا و مضرات تغییر خط زبان فارسی

واژگان زبان تاجیکی

بسیاری از واژگان متداول در میان تاجیک‌ها، مدت‌هاست که در زبان فارسی و دری از رونق افتاده است. مثلا تاجیک‌ها هنوز به چاق، فربه می‌گویند!

گذشته از این، برخی کلمات تاجیکی، با زبان ما بسیار متفاوت هستند.

این موضوع، دلیلی هوشمندانه دارد. در گذشته واژگان مختلفی از زبان روسی وارد تاجیکی شد. علاوه بر روسی، واژگان عربی و ازبکی زیادی نیز به تاجیکی راه یافتند.

به همین دلیل تاجیک‌ها از اواخر دهه ۱۹۸۰ تلاش کردند تا واژگان بومی را جایگزین کلمات خارجی کنند. در این میان برخی واژگان قدیمی احیا و برخی واژگان جدید متولد شدند.

ترجمه برخی واژگان فارسی، به دری و تاجیکی

تا اینجا با تفاوت‌ها و شباهت‌های دری و تاجیکی با زبان فارسی آشنا شدیم. حال شاید آشنایی با معادل‌ دری و تاجیکی برخی واژگان فارسی برایتان جالب باشد.

فارسی	دری
در آستانه عید	آمد آمد عید
خواهر بزرگ	آیه
پیشخوان	پاچال
دوقلو	دوگانگی
سرگیجه	سرچرخی
شهرستانی	اطرافی
عنکبوت	جولا

کلام آخر

دیدیم که ایرانی‌ها، افغان‌ها و تاجیک‌ها که روزی هم‌زبان بوده‌اند، امروز به‌گونه‌ای متفاوت صحبت می‌کنند.

با این‌حال، شباهت زبان این سه کشور با یکدیگر به‌قدری است که ساکنان آن‌ها منظور هم را به‌خوبی متوجه می‌شوند.

ترجمیک برای هر زبانی که شما بخواهید، ترجمه، ویرایش و تولید محتوا انجام می‌دهد. برای آشنایی بیشتر، به صفحه زبان‌های ترجمه مراجعه کنید.

اگر شما هم به زبان‌های تاجیکی و دری آشنا هستید، می‌توانید به عنوان مترجم در ترجمیک مشغول به کار شوید. کافیست رزومه خود را در صفحه استخدام مترجم بارگذاری کنید.