دومین دوره جشنواره ترجمه ادبی ترجمیک، از ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ به مناسبت روز سعدی و به مدت هفت روز برگزار می‌شود. علاقه‌مندان برای شرکت در این جشنواره می‌توانند از صفحه این دوره از جشنواره بازدید نمایند. در همین رابطه، برنامه هفت‌اقلیم شبکه رادیویی فرهنگ، میزبان دبیر این دوره از جشنواره جناب آقای محمد صابری بود تا در خصوص اهداف، برنامه‌ها و کم و کیف برگزاری این جشنواره گفتگویی داشته باشد. متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
مجری برنامه: همان طور که در ابتدای برنامه هم اشاره کردیم قرار گفتگویی داریم با جناب آقای محمد صابری. دبیر دومین دوره جشنواره ترجمه‌ی ادبی تا توضیحات ایشون رو درباره‌ی چگونگی برگزاری این جشنواره بشنویم. جناب آقای محمد صابری سلام من رو پذیرا باشید از هفت اقلیم رادیو فرهنگ، سلام خوش آمدید.
محمد صابری (دبیر جشنواره): با سلام خدمت شما و شنوندگان عزیز، در خدمتتان هستم.
مجری برنامه: بسیار سپاسگزارم جناب آقای صابری، آقای احمد خالصی کارشناس برنامه اینجا حاضر هستند تا با شما درباره جشنواره ترجمه ادبی صحبت کنند. آقای خالصی بفرمایید.
احمد خالصی (کارشناس برنامه): خواهش می‌کنم، ضمن عرض ادب خدمت شما جناب صابری، خوشحالم با حضرت عالی هم کلام شدم.
محمد صابری: بزرگوارید شما، باعث افتخار بنده است.
احمد خالصی: خواهش می‌کنم، تمنا می‌کنم، این دوره دومین دوره جشنواره است؟ دوره‌ی نخست سال قبل برگزار شد؟
محمد صابری: بله دوره قبل سال قبل در زبان انگلیسی برگزار شد. در دو بخش نثر و شعر، در این جشنواره ما بالغ بر ۱۰۰۰ اثر دریافت کردیم که بسیاری از آثار بسیار آثار فاخری بود.
احمد خالصی: فرمودید جشنواره در سال قبل فقط از زبان انگلیسی بود امسال عربی هم اضافه شده است. چرا فقط این دو زبان؟
محمد صابری: دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد اما یکی از دلایل را می‌توان بحث اجرایی مسئله دانست، این که انشالله بتوانیم در دوره‌های بعدی زبان‌های دیگر را اضافه کنیم تابع بحث‌های اجرایی است و انشالله انجام خواهد شد.
احمد خالصی: متولی برگزاری این جشنواره چه سازمان یا موسسه‌ای است؟
محمد صابری: متولی جشنواره، موسسه ترجمیک است. این کار با همراهی نشریه بخارا و پارک علم و فناوری دانشگاه شریف انجام می‌شود.
احمد خالصی: مجله بخارا که زیر نظر آقای دهباشی فعالیت می‌کند؟
محمد صابری: بله. من از همین جا آرزوی سلامتی برای ایشان دارم.
احمد خالصی: خب متولی فرمودید موسسه ترجمیک هست. من نگاهی اجمالی به موسسه کردم. شما خودتان عضو یا مدیر موسسه هستید؟
محمد صابری: بله من در واقع یکی از بنیان‌گذاران موسسه هستم.
احمد خالصی: یکی از محاسن موسسه ترجمیک در برگزاری جشنواره ادبی، رویکرد صراحتا فرهنگی و تجاری آن است. خیلی کوتاه در مورد آشنایی با موسسه ترجمیک بگید تا بعد درباره خود جشنواره صحبت کنیم.
محمد صابری: فرهنگ و کارهای فرهنگی، برای اجرای صحیح قطعا نیاز به منابع مالی هم دارد و این یک مسئله جدی است. زمانی که ما قصد ایجاد ارتقای فرهنگی را در حوزه‌های مختلف داشته باشیم، نیاز به این است که سرمایه‌گذاری مالی و زمانی انجام شود و برای آن وقت و هزینه صرف کنیم. بنابراین رویکرد تجاری ضروری است.
ترجمیک، یک موسسه‌ی فرهنگی در حوزه ترجمه و نشر هست. بالغ بر ۱۰ هزار مترجم دورکار در ۳۰ زبان مختلف داریم که با ما همکاری می‌کنند. این مترجمان در ۲۴ کشور جهان ساکن هستند. این بخش تجاری ماست که با همراهی این مترجمان داریم. و در راستای همین مسئله دغدغه‌های فرهنگی خود را نیز جلو می‌بریم.
احمد خالصی: بسیار عالی. البته اینکه شما هراسی نداشتید در اعلام موسسه بگویید که رویکرد فرهنگی- تجاری و در واقع به بخش تجاری هم اشاره کنید، قابل تحسین است. فرمودید این جشنواره فقط از زبان انگلیسی و عربی انجام می‌شود. با توجه به اینکه عنوانش هم جشنواره‌ی ترجمه‌ی ادبی است، یک گزاره و پیش فرضی در این رابطه وجود دارد.
قصد ورود به بحث گزاره را ندارم. اما درباره پیش‌فرض این که ترجمه‌ی ادبی امکان ندارد یعنی متن ادبی ترجمه‌ناپذیر است و فقط باید به متن اصلی تقریب و نزدیکی داشت. با این معضل و دشواری چطور شد که حالا عنوان دقیق جشنواره ترجمه‌ی ادبی است، معیار انتخاب در این جشنواره چگونه خواهد بود؟
محمد صابری: این دو سوالی مجزا هستند و پاسخ‌های مختلفی دارند. بحث شاخصه‌های داوری هم جدا بود. وقتی تاریخ پیشرفت جوامع رو بررسی می‌کنید در برهه‌های مختلف زمانی، می‌بینیم که کسانی که به بحث جبران عقب‌ماندگی علمی و فرهنگی توجه داشتند، به ترجمه روی آوردند و نهضت‌های ترجمه شکل گرفت؛ مثلا در دوران خلفای عباسی یا دوره صفویه و دوره ناصری.
در واقع مسئله ترجمه، عامل مهمی در شکل‌گیری پیشرفت است. این یک جنبه و یک طرف مسئله‌ست. سمت دیگر بحث ادبیات است و مشخصا مشترک‌ترین مفاهیم انسانی را در این نوع از محتوا می‌توانیم پیدا کنیم. وقتی این دو موضوع رو با یکدیگر ترکیب می‌کنید، در واقع یک موضوع مهمی به نام ترجمه ادبی به وجود می‌آید که حالا درگیری‌ها، سختی‌ها و در واقع چالش‌هایی هم در آن وجود دارد.
ما باید تلاش کنیم این چالش‌ها و تنش‌ها رو کم کرده و در نهایت ازبین ببریم. ما تلاشمان در این جشنواره، در واقع همین است. اینکه سعی کنیم با این چالش‌ها روبرو شده و آن‌ها را حل کنیم.
احمد خالصی: منظورتون این هست که در همین بخش اول ما گریزی از این چالش‌ها نداریم. ما این ترجمه رو یک امر ضروری می‌بینیم. ترجمه‌ی متن ادبی چالش‌هایی هم دارد و باید بی مهابا به جنگ این چالش‌ها رفت.
محمد صابری: بله. ما در واقع باید سعی کنیم این موراد رو به یک نوعی حل کنیم.
احمد خالصی: حل شدنی هم هست؟ شاید غیرقابل حل باشد.
محمد صابری: بالاخره ما نمی‌توانیم بگوییم که حل‌شدنی نیست ما می‌توانیم تا حدی آن‌ها را مرتفع کنیم و این کار رو به اهداف ذهنی خودمان نزدیک کنیم.
احمد خالصی: خب حالا بخش دوم رو می‌فرمودید.
محمد صابری: بله در مورد سوال دوم و بحث شاخصه‌های داوری، من می‌توانم به این موارد اشاره کنم: بحث ترجمه یا باز آفرینش متن، در واقع باز آفرینش صحیحی از متن مبدا باشد، خلاقیت و شاعرانگی در بحث ترجمه و بحث روانی و خوانایی در متن مقصد را می‌توان به عنوان معیارها و شاخصه‌های ارزیابی آثار در نظر گرفت.
احمد خالصی: یک توضیح در مورد خود جشنواره بدید. چگونه است؟ آیا مترجمان متنی می‌فرستند، یا شما سفارش آن را می‌دهید؟ سازوکار جشنواره چگونه است؟
محمد صابری: مطابق سال گذشته، امسال هم به این شکل است که ما از مترجمان زبده و شیفتگان ادب فارسی درخواست می‌کنیم که یک بازآفرینی، از قطعات ادبی که مشخص شده، انجام دهند.
احمد خالصی: در واقع شما متن رو از قبل مشخص کردید؟
محمد صابری: بله. متن در قسمت شعر شامل سه بیت از سعدی، و در قسمت نثر متنی داستانی بود. خود جشنواره که یک اردیبهشت ماه ان‌شاء الله شروع می‌شود و ما مشخص می‌کنیم که قطعات ادبی چه قطعاتی هستند.
احمد خالصی: طول جشنواره یک هفته است؟
محمد صابری: بله، یکم تا هفتم اردیبهشت ۱۴۰۰٫
احمد خالصی: افراد هیئت داوران مشخص شده‌اند؟
محمد صابری: بله. هیئت داوران اساتید محترم، خانوم رزا جمالی، استاد بهروز صفر زاده و در بخش عربی هم، استاد ستار جلیل‌زاده و آقای رضا طاهری هستند. خوشبختانه این اساتید همه از افراد برجسته‌ی حوزه ادبیات و ترجمه هستند.
احمد خالصی: یک تفکیک هم داشتید، گفتید شعر و نثر! این تفکیک قدیمی نظم، نثر، شعر دوگانه یا سه‌گانه رو لحاظ نکردید. یک توضیحی در این باره می‌دهید؟
محمد صابری: ببینید سعی بر ساده‌سازی داریم که جشنواره عالی برگزار شود و در قالب استانداردی جلو رود. ما نگاهمان این است در دوره‌های اول نیازی نیست همه چیز را پوشش داده و همه‌ی بخش‌های ادبیات و ترجمه و زبان‌های مختلف را مدنظر قرار دهیم. سعی بر این است که کم کم به سوی بریم ایجاد جامعیت در جشنواره برویم.
احمد خالصی: بله. به نوعی سیاست گام‌به‌گام دارید که قابل تحسین نیز هست. من یک بار دیگر بپرسم، در طول یک هفته مترجمانی که که ترجمه کردند را ارائه می‌دهند؛ آن متن در اختیار همگان قرار می‌گیرد یا فقط در اختیار هیئت داوران؟
محمد صابری: مترجمان عزیز می‌توانند وارد وب‌گاه ترجمیک به نشانی tarjomic.com/adabi1400 شوند. در این صفحه بخشی هست که امکان ارسال ترجمه آثار وجود دارد. بعد از ارسال آثار و گردآوری آن‌ها، آثار در اختیار هیئت داوران قرار می‌گیرد. ما بعد از فرآیند داوری، آثاری که برگزیده هستند را در طیف گسترده‌تری عمومی خواهیم کرد.
احمد خالصی: آیا آثار برگزیده را در فضای مجازی یا جاهای مختلف منتشر خواهید کرد؟ و در هر بخش و در هر زبان هم یک برگزیده خواهیم داشت؟
محمد صابری: بله. آثار برگزیده در نشریه‌ی بخارا هم به امید خدا چاپ خواهند شد. علاوه بر آن در فضای مجازی نیز در کانال‌هایی که در اختیار موسسه و همکاران هست در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
احمد خالصی: بسیار هم عالی. یک نکته‌ی بسیار کوتاه، داوران امسال همان داوران سال گذشته هستند یا عوض شدند؟
محمد صابری: داوران پارسال استاد احمد پوری، آقای هاشمی میناباد و همینطور استاد صفرزاده بودند.
احمد خالصی: به مناسبت روز سعدی هم بگید، چطور شد ترجمه ادبی به مناسبت روز سعدی در جشنواره اجرا شد؟
محمد صابری: ببینید مسئله این است که در نگاه ما سعدی از بزرگان حوزه‌ی ادبیات فارسی است. آثار سعدی، گلستان، بوستان و غزلیات او در واقع نمونه‌ی ارزشمند بحث فرهنگ و زبان فارسی است. این علاقه عمومی که در فرهنگ ایرانی در مورد سعدی وجود دارد و علاقه‌ی شخصی که درباره سعدی داریم را بهانه‌ای برای برگزاری این جشنواره دانستیم.
احمد خالصی: بسیار عالی. من یک پیشنهاد خیلی خامی را می‌خواهم ارائه دهم. با توجه به بحث نظری و تئوری که متن ادبی چقدر قابلیت ترجمه دارد. اینکه می‌گویند، متن به معنای زبانی چه ادبی باشد چه غیر ادبی، گفتن این که ترجمه، خیانت در ترجمه متن یا شعر ادبی می‌باشد بعضا تحمل‌ناپذیر است.
که نه خیانت اگر باشد، خیانتی ضروری است. اتفاقا ما نیاز داریم بپذیریم که در ترجمه‌ی متن ادبی طیف معیارها بسیار متنوع است. چه در نثر چه در شعر اما پیشنهاد من این است با توجه به این اختلاف آرا مباحثی که هیئت داوران در جشنواره دارند و احتمالا با یکدیگر در این باره گفتگو خواهند کرد، اگر تدبیری باشد که بحث‌های نظری و گفت‌وگوهای داوران را مخاطبان عام نیز متوجه شوند، می‌تواند خیلی مفید باشد. آیا امکان این موضوع برای جشنواره است؟
محمد صابری: قطعا این مسئله است. من فقط یک نکته را سریع خدمت شما عرض کنم. ببینید همانطور که فرمودید این موارد بحث‌های نظری هستند. ما در ترجمیک رویکردمان به مسائل بسیار عملی و عینی است.
یعنی نگاهمان هم در این جشنواره و همانطور که گفتیم در خود موسسه ترجمیک این است که تا جایی امکان به مسائل عملی و اجرایی فکر کنیم. حالا وقتی وارد مسائل اجرایی شده و از حالت نظری خارج می‌شویم ممکن است مسائل مشکلاتی و بحث‌هایی به وجود بیاید. این مسئله در مسئله‌ی ترجمه متن ادبی نیز است.
در مورد پیشنهاد شما، دبیرخانه دوره گذشته جشنواره، مصاحبه‌ای با استاد پوری حول همین موضوع داشت که منتشر هم شده و عزیزان می‌توانند مراجعه داشته باشند. امسال هم انشاء‌الله قصد داریم که مصاحبه‌های مختلفی برای این موضوع داشته باشیم و دراختیار عموم قرار دهیم.
احمد خالصی: بله. موردی که فرمودید، این که برخورد شما فارغ از تمام بحث‌های نظری که وجود دارد برخوردی عینی است، قابل تحسین می‌دانم. ولی پیشنهادم این است که بخش نظری رو مغفول هم نگذارید چون اسامی که شما نام بردید خودشان در زمینه‌ی نظریه‌های ترجمه صاحب نظرند. و می‌توانیم از آن‌ها در آن زمینه‌ها نیز استفاده کنیم.
محمد صابری: صد در صد این نگاه رو داریم و همینطور است. در انتخاب اساتید هم سال گذشته این موضوع رو، امسال هم این مسئله را مدنظر قرار داده‌ایم و حتما در آینده هم آن را مدنظر قرار خواهیم داد.
مجری برنامه: متشکریم جناب آقای محمد صابری، دبیر دومین دوره‌ی جشنواره‌ی ترجمه‌ی ادبی درباره‌ی توضیحاتتون برای چگونگی برگزاری این جشنواره، شما را به خدای بزرگ می‌سپاریم.
محمد صابری: ممنونم از وقتی که در اختیار من گذاشتید، در پناه حق باشید.
