یکی از مهم‌ترین اختراع‌های بشر تا به امروز، اختراع زبان و خط است. زبان و خط بزرگ‌ترین و پرکاربردترین وسیله ارتباط اجتماعی بین انسان‌ها است. خط فارسی و زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. خط فارسی فعلی، خطی سات که از خط عربی و الفبای عربی مشتق شده است.
در این مطلب دگرگونی‌های خط فارسی از گذشته تاکنون را بررسی می‌کنیم. در بیشتر متن تمرکز اصلی بر روی تغییرات خط فارسی در دهه چهل هجری شمسی و کشمکش همیشگی بر سر این موضوع خواهد بود. در دو قرن اخیر، گاهی بحث‌هایی مطرح می‌شود که آیا بهتر نیست که خط فارسی تغییر کند؟!
افرادی که موافق این کار هستند، استدلال‌های متفاوتی می‌آورند. برای مثال اینکه با وجود تفاوت‌های زبان فارسی و عربی و قدمت زبان فارسی، اما از خط عربی برای نوشتن استفاده می‌شود. همچنین آنها استدلال می‌کنند که خط فارسی دارای ایراداتی است و افراد در هنگام خواندن، نوشتن و ویرایش فارسی با این مشکلات بیشتر مواجه میشوند.
اگر شما هم درباره مزایا و مضرات تغییرات خط فارسی کنجکاوید، در ادامه این مقاله وبلاگ ترجمیک همراه ما باشید.
مطالب مرتبط:
انتخاب املای صحیح کلمات در ترجمه و ویرایش
در این مطلب خواهید خواند:
ریشه زبان فارسی
زبان فارسی یک‌زبان ایرانی است که ریشه آن هندواروپایی است. بیشترین گویشوران این زبان در کشورهای ایران، افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان زندگی می‌کنند. فارسی زبان رسمی ایران است.
زبان فارسی یا فارسی نو از پارسی کهن (هخامنشیان) و سپس از پارسی میانه یا پهلوی (ساسانیان و ورود اسلام) ریشه گرفته است. تاریخچه و کاربرد این زبان به پارسی‌های عصر هخامنشیان در منطقه پارس برمی‌گردد. زبان فارسی بر زبان‌های همسایه خود ازجمله ترکی، اردو، ارمنی و هندواروپایی تأثیرات بزرگی گذاشته است.
زبان فارسی در سال ۱۸۷۲ در نشست جهانی زبان شناسان، به‌عنوان یک‌زبان کلاسیک شناخته شد. دلیل این امر این بود که این زبان دارای ادبیات پربار و ارزشمند است و در هزاره اخیر دست‌خوش تغییرات بزرگی نشده است.
تعداد گویشوران زبان فارسی در جهان بیش از ۱۲۰ میلیون نفر تخمین زده میشوند. برطبق بعضی منابع زبان فارسی پنجمین زبان پرکاربرد در دنیای اینترنت است.
خط فارسی
فرهنگ و ادبیات ایران به دو دوره قبل و بعد از ورود اسلام تقسیم می‌شود. خط‌های پیشین و منسوخ‌شده از زبان فارسی عبارتند از میخی هخامنشی، خط پهلوی، خط اوستایی و خط مانوی. زبان فارسی از دوران باستان با خط‌های گوناگونی نوشته‌شده است. زبان فارسی در حال حاضر با رسم‌الخط عربی، همراه با اندکی تغییرات نوشته می‌شود.
این تفاوت‌ها بین خط عربی و فارسی شامل اضافه شدن حروف «گ، چ، پ، ژ» و بعضی تغییرات دیگر است. دلیل استفاده از خط عربی برای زبان فارسی هم این بود که در آن زمان اعراب به قدرت بسیار زیادی رسیده بودند. بنابراین زبان عربی رواج بسیاری یافت.
پس از تصرف ایران توسط مسلمانان تا سال‌ها، خط و زبان رسمی کشور، عربی بود. در واقع افراد رده بالای فارسی برای مشاغل دیوانی و رسمی، از خط و زبان عربی استفاده می‌کردند. بعدها دوباره استفاده از زبان فارسی در مشاغل رسمی، رواج یافت ولی خط همان خط عربی ماند.
در یکی از مقالات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی درباره رواج فارسی‌نویسی این‌چنین نوشته شده است: «در واقع و به طور رسمی و همه گیر از اواسط قرن ششم زبان فارسی در نوشتارها نمایان شد و اگر بخواهد خط فارسی بررسی شود، باید بدانیم خط فارسی کنونی از قرن ششم آغاز شده و پیش از آن فارسی‌نویسی کلاً رایج نبوده است و همۀ نوشته‌ها به زبان عربی نگاشته شده است. البته باید توجه داشت خطوط فارسی قبل از این و برخی نوشته‌های همانند شاهنامه فردوسی یا برخی کتاب‌های نادر قبل‌تر از آن به صورت استثنا به فارسی نگاشته شده‌اند و در فارسی‌نویسی در ایران عمومیت نداشته است.»
البته زبان فارسی همیشه هم با خط عربی نوشته نمی‌شود. برای مثال تاجیکستان در زمانی که تحت تسلط شوروی بود، به علت دستورهای حکومتی، سیریلیک را به عنوان خط خود انتخاب کردد. با وجود اینکه سال‌های از فروپاشی شوروی گذشته است، هنوز هم تاجیک‌ها از خط سیریلیک استفاده می‌کنند.
مشکلات خط فارسی
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، زبان فارسی ریشه هندواروپایی دارد و زبان عربی از ریشه عبری و سامی برخاسته است؛ درنتیجه این دو زبان از نظر دستوری و آوایی تفاوت‌های بنیادینی با یکدیگر دارند.
مطالب مرتبط:
روش‌های تایپ نیم فاصله در ورد Word و اکسل Excel
هم‌آوا بودن چند حرف
در زبان عربی تمام حروف تلفظ‌های متفاوتی با یکدیگر دارند. اما هنگامی‌که این حروف وارد زبان فارسی شدند، همه به یک‌شکل تلفظ می‌شدند. این حروف هم‌آوا در خط فارسی عبارت‌اند از: «ق-غ»، «س-ص-ث»، «ز-ذ-ظ-ض» و «ت-ط».
به همین ترتیب، دانش آموزان در سنین پایین، همیشه در نوشتن املا مشکل‌دارند. به این دلیل واژه‌هایی مثل قسطنطنیه، انضباط و … همیشه گمراه‌کننده و آزاردهنده هستند. برای مثال به علت هم‌آوایی حروف، واژه «زیست» می‌تواند به ۲۴ صورت مختلف نوشته شود!
بدون علامت بودن حروف
در زبان عربی، اکثر واژگان به همراه علامت‌های صدادار نوشته میشوند. این اعراب‌گذاری به شما کمک می‌کنند تا در خواندن این واژگان دچار مشکل نشوید. مثلاً: «اَلعَرَبیَة».
اما در خط فارسی ما واژگان خود را نشانه‌گذاری نمی‌کنیم. به‌عنوان‌مثال، واژه دوحرفی «یخ» می‌تواند به سه شکل «یَخ، یِخ و یُخ» خوانده شود.
درنتیجه، برای جلوگیری از به‌اشتباه افتادن، تنها راه چاره تکرار و به خاطر سپردن تلفظ و املای هزاران واژه است. این مسئله، به‌خصوص در افراد کم‌سواد، مسن و کم سن بسیار مشکل‌ساز است و خواندن و نوشتن را برای افراد تا حدودی دشوار می‌سازد.
یکسان نبودن گفتار و نوشتار
یکی از مشکلات دیگر خط و زبان فارسی این است که گونه‌های گفتار و نوشتار ما با یکدیگر متفاوت است و این دوگانگی نیز برای گویشوران مشکل‌ساز است. اولین اشخاصی که سنت‌شکنی کردند و لحن محاوره را وارد نوشتار و رمان‌های فارسی‌زبان کردند، صادق هدایت و نجف دریابندری بودند. البته نجف دریابندری در ترجمه‌های خود در داستان گوربه‌گور، بنا به بافت متن از محاوره استفاده کرده است.
چندگانه بودن شکل نویسه‌ها و حروف
برخی از حروف در زبان فارسی به چند شکل نوشته می‌شود. مثلاً حرف «ه» در ابتدا، وسط و انتهای واژه به سه شکل متفاوت نوشته می‌شود. همین مسئله، نوشتن و خواندن را با مشکل روبه‌رو میکند.
نداشتن قانونی مشخص برای جدانویسی و سرهم‌نویسی
در گذشته «می» و «ب» را به فعل می‌چسباندند. اما اکنون چنین عرف شده است که باید «می» و «ب» از فعل پس از خود جدا و با نیم‌فاصله نوشته شوند. اما مشکل اینجاست که واژگانی مانند دانشکده و پاسگاه را باید سرهم نوشت و هنوز قانون مشخص و مدونی برای این موضوع وجود ندارد. ویراستاران مختلف درباره این موضوع نظرات گوناگونی دارند.
مطالب مرتبط:
کاربرد علائم نگارشی (نشانه گذاری)
نوشتن حروف اضافی
در خط فارسی حروفی در واژگان نوشته می‌شود ولی در هنگام خواندن تلفظ نمی‌شوند. مانند حرف «و» در خواهر و خواب و خواستن. البته این مشکل محدود به زبان فارسی نیست و در بیشتر زبانها، کلماتی وجود دارند که در آنها از حروفی استفاده شده است که خوانده نمی‌شود.
برای مثال در زبان فرانسوی در هنگام جمع بستن بعضی کلمات، یک -x اضافه می‌شود ولی تلفظ نمی‌شود. ، آخرین -x تلفظ نمی شود. یا مثلا در زبان انگلیسی، وقتی حرف C بعد از S (SC) قرار می‌گیرد همانند Abscess، ascent، ،Conscience و … اغلب بی صدا است.
هم‌آوا بودن واژه‌ها با حروف هم‌آوا
برخی از واژه‌ها مثل «ارز و عرض»، هم ازلحاظ آوایی یکسان هستند و هم حروف هم‌آوا را شامل میشوند؛ اما حوزه معنایی کاملاً متفاوتی را شامل می‌شود. ازاین‌دست واژگان در زبان فارسی بسیار است.
تغییر خط فارسی در دوران پهلوی
به دلیل مشکلات ذکرشده در خط فارسی و آماده بودن ذهنیت روشنفکران ایران، در زمان رضاشاه پهلوی با فشار کشورهای غربی، تبلیغات گسترده‌ای علیه خط فارسی ایجاد شد. دلایل این تبلیغ‌های منفی ابهام در خواندن و نوشتن گویشوران و یکسان نبودن خط فارسی با زبان انگلیسی، درنتیجه دسترسی نداشتن پژوهش‌گران به متن‌های علمی روز بود.
در زمان محمدرضا شاه پهلوی، با آماده شدن ذهن توده‌ها، تعدادی از روشنفکران ازجمله ابوالقاسم اعتصام‌زاده، ابراهیم پورداود، سعید نفیسی، غلامحسین ابتهاج، چیره و … زمزمه‌های تغییر خط فارسی و جایگزین کردن آن با حروف لاتین را آغاز کردند. این زمزمه‌ها به دانشگاه‌ها و مراکز علمی رسید و شاه هم با این موضوع موافقت کرد.
در آن زمان، محبوبیت آیت‌الله بروجردی بین توده مردم بسیار بالابود و هنگامی‌که این خبر به گوش آیت‌الله بروجردی رسید، ایشان مخالفت کردند و رژیم نیز به سبب ترس از خشم مردم، از موضع خود عقب‌نشینی کرد.
از آن زمان تاکنون خط فارسی دچار تغییرات بزرگی نشده است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز زبان و خط فارسی به‌عنوان زبان و خط رسمی کشور شناخته می‌شود. درنتیجه هیچ‌کس نمی‌تواند خط فارسی را دچار تغییر بزرگی کند.
اما بااین‌همه، هنوز هم هستند روشنفکران و زبان‌شناسانی که معتقدند خط فارسی باید با حروف رومی-لاتین نوشته شود. مخالفان و موافقان این تغییر دلایلی برای آن دارند که در ادامه اشاره می‌کنیم.
مشکلات تغییر خط فارسی
قطعاً هر تغییری مشکل‌ها و مزیت‌هایی با خود به همراه خواهد آورد. اما باید تصمیم گرفت که این مسئله، چه هزینه‌هایی برای جامعه خواهد داشت.
خط لاتین نیز خود دارای مشکلات زیادی است.
خط لاتین نیز مشکلات خود را دارد. در برخی موارد حروف نوشته می‌شود؛ ولی خوانده نمی‌شود؛ مانند Enough. در این خط، حرف X نشان‌دهنده دو صدا است. بسیاری دیگر ازاین‌دست موارد در خط لاتین قابل‌مشاهده است. همچنین اکنون بیشتر زبان‌های خانواده‌های لاتین و ژرمنی با خط لاتین نوشته میشوند ولی آیا تلفظ تمامی این زبانها مشابه است؟
برای مثال انگلیسی و فرانسه را با هم مقایسه کنید. هر دو این زبانها از خط لاتین برای نگارش استفاده می‌کنند اما بین املا و تلفظ آنها تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. خط به تنهایی تعیین‌کننده این نیست که چگونه از زبان استفاده شود. بلکه قواعد فرهنگی بسیاری تعیین‌کننده هستند.
مطالب مرتبط:
آیا زبان لاتین مرده است؟ بخش اول
ایجاد مشکلات فرهنگی
خط هر زبان و کشوری، مجموعی از فرهنگ و ادبیات و هنر آن کشور است که در مدت‌های طولانی، توده جامعه با آن خو گرفته‌اند. یک سری از افراد می‌گویند که اگر ما خط فارسی را لاتین کنیم، خواندن حافظ سخت می‌شود. بعضی می‌گویند این درست نیست و با لاتین کردن خط، خواندن حافظ چندین برابر راحت‌تر می‌شود.
اما در صورت عوض کردن خط فارسی، افراد یک جامعه حس وطن خود را از دست می‌دهند و با کشور و ادبیات و هنر تا سال‌های سال احساس بیگانگی خواهند کرد. این‌یکی از هزینه‌های بزرگی است که فرهنگ و افراد کشور متحمل خواهند شد.
ایجاد مشکلات ادراکی و ذهنی
در طول تاریخ، به مدت چندین سده، نسل‌های پیشین ما متن‌ها را از سمت راست به چپ خوانده‌اند. طبق مطالعاتی که روی مغز انجام‌شده است، ما حتی تابلوهای بدون متن و تابلوهای نقاشی را نیز از سمت راست به چپ می‌خوانیم.
به این معنی که چشم و مغز ما در مواجهه با هر تصویری، ابتدا به سمت راست آن متمرکز می‌شود. این مسئله نشان می‌دهد لاتین کردن خط فارسی‌زبانان، ما را مشکلات بزرگ ذهنی و ادراکی روبه‌رو خواهد کرد.
مشکل در آموزش خط لاتین
ایران در حال حاضر بیش از ۶۰میلیون نفر باسواد را در خود جای‌داده است. حال اگر خط فارسی به خط لاتین تبدیل شود، چندین مشکل ازنظر آموزش خط جدید پیش می‌آید. آیا ما نیروی انسانی لازم برای آموزش هم‌زمان ۶۰ میلیون نفر را داریم؟ آیا بودجه کافی برای پی‌ریزی این آموزش وجود دارد؟ و آیا میتوان همه افراد را راضی کرد تا به آموزش خط جدید تن دهند؟
آموزش خط جدید، به‌خصوص به سالمندان و کودکان کار بسیار سختی است. این کار نیازمند زمان، هزینه و نیروی انسانی بسیار زیادی خواهد بود.
یکجا خواندن کلمات از بین می‌رود
در پژوهش‌های علمی ثابت‌شده است که انسان در طول زمان، دیگر به حروف دقت نمی‌کند و واژه‌ها به‌صورت جداگانه در ذهن او نقش می‌بندد. به همین دلیل است که اگر متنی دارای غلط املایی باشد، در نگاه اول، معمولا افراد متوجه این غلط‌ها نخواهد شد.
مثلاً واژه «فروشگاه» بارها و بارها به چشم شما خورده است و در هنگام مطالعه نیازی به‌دقت روی تک‌تک حروف نخواهید داشت. اما اگر خط لاتین شود چه؟ «Foroushgah» را چند بار دیده‌اید؟ به همین دلیل باید تک‌تک حروف فروشگاه را بخوانید و همین موضوع سرعت مطالعه شمارا بسیار کم خواهد کرد.
عوض کردن متن‌های کتبی خط فارسی
عوض کردن تمام کتاب‌ها، متن‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی و … سال‌های سال طول می‌کشد. شما در میان این سال‌ها با یک دوگانگی خط فارسی لاتین روبه‌رو خواهید شد و نسل بعد با مشکلات بیشتری دست‌وپنجه نرم خواهد کرد.
از بین رفتن آثار هنری خوشنویسی
خط و خوشنویسی یکی از میراث‌های فرهنگی و هنری کشور ماست. تعویض خط باعث می‌شود که آیندگان ما، فقط آن را به‌صورت یک اثر هنری می‌بینند و خواندن این خط را به یاد نخواهند داشت.
پیدا نکردن ریشه اصلی لغات
حدود ۴۰ درصد از واژگان فارسی، از زبان عربی وام گرفته‌شده است. با تعویض خط، دیگر ریشه‌یابی واژه‌ها و معادل‌یابی آنها با یکدیگر غیرممکن خواهد بود.
چرا کشورهای دیگر رسم‌الخط خود را تغییر نمی‌دهند؟
بسیاری از افرادی که از لاتین کردن خط فارسی سخن می‌گویند، طرفدار مدرن شدن با استفاده از رسم‌الخط هستند. اما سؤال این است که آیا ژاپن مدرن و امروزی با خط کهن خود از قافله مدرن شدن جامانده است؟ آیا چین و کره با استفاده از خط قدیمی خود از دنیا عقب‌مانده‌اند؟
به نظر نمی‌آید که پیشرفت یا عقب‌ماندگی یک کشور، ربطی به رسم‌الخط آن کشور داشته باشد. مثال خیلی کاربردی برای این موضوع این است که مدت کوتاهی پس از عرضه اولین تلفن‌های همراه، این اختراع جدید به ایران هم رسید. در مورد اینترنت همچنین موضوعی صدق میکند. درنتیجه، با استفاده از ترجمه و برگردان متن‌های علمی و پژوهشی، به‌راحتی میتوان از یافته‌های علمی جدید آگاه شد و نیاز به یکسان کردن رسم‌الخط نیست.
خدمات ترجمه مقاله تخصصی ترجمیک را در این لینک ببینید.
زبان فرانسه نیز یکی از زبان‌های پرکاربرد اروپاست و پیش از جنگ جهانی دوم در جایگاه‌های نخست کاربرد در دنیا قرار داشته است. ولی زبان فرانسه بسیار دشوار است. به این معنی که تعداد بسیار زیادی از حروفی که در زبان فرانسه نوشته می‌شود، اصلاً خوانده نمی‌شود و یا با صدای کاملاً متفاوتی خوانده می‌شود. سؤال اصلی این است که چرا فرانسوی‌ها دست به تغییر رسم‌الخط خود نمی‌زنند؟
تغییر رسم‌الخط در ترکیه
زمانی که آتاتورک در ترکیه به قدرت رسید، او که یک نظامی بود، به دلیل تمایل زیاد به غرب دستور داد تا الفبای ترکیه از عربی به لاتین تبدیل شود. این کار در عرض سه ماه انجام شد و توانستند تابلوها و اسناد رسمی کشور را به این زبان درآورند. توجیه آتاتورک و موافقان تغییر زبان این بود که با تغییر خط ترکیه، ازلحاظ عملی پیشرفت خواهیم کرد. اما آیا این پیشرفت و مدرن شدن در ترکیه اتفاق افتاده است؟ آیا ترکیه اکنون هنوز واردکننده علم است یا صادرکننده؟
رئیس‌جمهور ترکیه رجب اردوغان در سال ۲۰۱۴ در مراسم اهدای جایزه هیئت تحقیقات علمی و فناوری ترکیه گفت: «درحالی‌که ما زبانی بسیار غنی داشتیم که برای تولید علم بسیار مناسب بود، یک‌شب خوابیدیم و صبح روز بعد زبانمان از بین رفته بود. اکنون ما به سطح کشوری رسیده‌ایم که به زبان‌های خارجی علم می‌آموزد و کلمات کنونی زبان ترکی برای فلسفه ورزی کفایت نمی‌کند.»
تغییر رسم‌الخط در تاجیکستان
الفبای سیریلیک در اواخر دهه ۱۹۳۰ میلادی در جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان رواج یافت به این دلیل که تاجیکستان، مستعمره روسیه شوروی بود. در این دهه الفبای سیریلیک جایگزین خط لاتین شد. در اواخر سال ۱۹۳۹، استفاده از ادبیات و کارهای منتشرشده به الفبای فارسی و زبان فارسی ممنوع شد. الفبای سیریلیک با افزودن حروف Щ و Ы در سال ۱۹۵۲ میلادی تکمیل شد. در سال‌های اول حکومت جدید شوروی، فارسی زبانان به دلیل صحبت به زبان فارسی در بخارا جریمه می‌شدند.
پس از گذشت چندین سال، زمانی که شوروی از هم فروپاشید، مردم تاجیکستان تصمیم گرفتند تا به خط کهن خود بازگردند. خط کهن مردم این کشور فارسی است؛ اما تاکنون نتوانسته‌اند این کار را عملی کنند.
نویسندگان، شاعران و فرهیختگان تاجیک همیشه از الفبای سیریلیک شکایت داشته اند و دلیل پیشرفت نکردن ادبیات تاجیکستان را استفاده از الفبای تحمیلی روسی می‌دانند.
نتیجه‌گیری
زبان پدیده‌ای در حال گذار است و هرروز و هر دقیقه در حال تغییر است، اما خط هر زبان، مانند ابزاری برای استفاده از آن زبان عمل میکند و قابل‌تغییر نیست. برای مدرن شدن و دسترسی به منابع علمی و انجام کارهای پژوهشی، تغییر خط لازم نیست؛ چون مترجمانی در سراسر دنیا وجود دارند که در عرض چند ساعت، مطلب علمی موردنظر را به زبان خودمان ترجمه می‌کنند.
خط فارسی کنونی که از خط عربی گرفته‌شده است، برای چندین سده مورداستفاده پیشینیان ما بوده است و غربی‌ها بسیاری از کتاب‌های شاخص بزرگان ما را به زبان خودشان ترجمه کرده‌اند و از آن استفاده کرده‌اند. در این مورد رسم‌الخط ما برای مترجمان آنها مشکل‌ساز نبوده است؟
با استفاده از ظرفیت محیط دانشگاهی، علمی، ادبی، فرهنگی، هنری کشور و با نظارت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، میتوان به‌راحتی رسم‌الخط فارسی را به‌روز و مدون کرد. حروف را یکسان کرد، اعراب‌گذاری را سازمان‌دهی کرد و استثناهای خطی را بسیار کم کرد.
با همه این تفاسیر و طرفداری برخی برای تغییر خط، خط و زبان فارسی جزو شیرین‌ترین، باارزش‌ترین و پربارترین خط‌ها و زبان‌های دنیاست. این مسئله حتی بر غربی‌ها و غیرفارسی‌زبان‌ها نیز پوشیده نیست. در جهت اثبات این موضوع، بخشی از نامه انگلس، فیلسوف آلمانی، به مارکس را می‌خوانید.
چند هفته‌ای‌ست که در پهنهٔ ادبیات و هنر مشرق زمین غرق‌شده‌ام. از فرصت استفاده کرده و به آموختن زبان فارسی پرداخته‌ام. آنچه تاکنون مانع شده است تا به آموختن زبان عربی بپردازم، از یک‌سو نفرت ذاتی من به زبان‌های سامی است و از سوی دیگر وسعت غیرقابل‌توصیف این زبان دشوار با حدود چهار هزار ریشه که در دو تا سه هزار سال شکل‌گرفته.
برعکس، زبان فارسی، زبانی است بسیار آسان و راحت. اگر الفبای عربی نبود که همیشه پنج، شش حرف تقریباً یک‌صدا تلفظ میشوند و ِاعراب نیز روی کلمه‌ها گذاشته نمی‌شود که دشواری‌هایی در خواندن و نوشتن به وجود می‌آورد بااین‌حال قول می‌دهم که در ۴۸ ساعت دستور زبان فارسی را فرابگیرم.
شما درباره تغییر خط زبان فارسی چه می‌‌اندیشید؟
اگر به خدماتی مانند ترجمه، ویرایش و تولید محتوا با بالاترین کیفیت نیاز دارید، با خیالی آسوده سفارش خود را به سایت ترجمه تخصصی ترجمیک بسپارید.
آخرین به‌روزرسانی:
۱۴۰۲/۰۲/۲۳
درود
بسیار متن عالی بود ،سپاسگزارم
با دورود
ایراداتی که گرفته شده اکثرا سطحی و سنخیتی با امکانات نرم افزاری و سخت افزاری قرن ۲۱ نداره، تو قرن ۲۱ که در آینده نزدیک ربات انسان نما رونمایی میشه و بشر در فکر سفر به مریخ هست ما اگه اینقد مفلس باشیم که از یک مسئله ساده مثل تغییر خط که تا حالا در چندین کشور انجام شده وحشت داشته باشیم و نتونیم کتابهایمان رو به خط جدید ترانویسی کنیم که دیگه خیلی پرتیم
همین الان قزاقستان و ازبکستان در حال تغییر خط از سیریلیک به لاتین هستند، حالا درسته کتب ادبی و شعر مثل ما ندارند ولی مگه این کتب چند درصد کل کتب موجود در هر کشوری هست؟ اونها هم مجبورن کتب علمی، داستانی و باقی کتب را به خط جدید ترانویسی کنند، پس کار نشدنی نیست این قضیه، ضمن اینکه این قصیه یک پروسه بلند مدت هست و قرار نیست و البته شدنی نیست که یک دفعه و ضربتی خط تغییر کنه،اینکه جمعیت ایران فلان قدره نمیتونه مانعی باشه
“اما در صورت عوض کردن خط فارسی، افراد یک جامعه حس وطن خود را از دست می‌دهند و با کشور و ادبیات و هنر تا سال‌های سال احساس بیگانگی خواهند کرد. که این‌یکی از هزینه‌های بزرگی است که فرهنگ و افراد کشور متحمل خواهند شد.”
در رابطه با بند بالا هم که فعلا همین ترکیه و آذربایجان با خط لاتین در حال تصاحب مفاخر ایران هستند و بیشتر از ما این مفاخر رو تو دنیا معرفی میکنن، فعلا ما با مفاخر و ادبیات و هنرمان بیگانه تریم!
ممنون از این که نظرتون رو با ما در میون گذاشتید.
خواهش میکنم دوست عزیز
ایراد دیگه گفته شده که ریشه یابی کلمات عربی به مشکل بر میخوره، خب بخوره! ریشه یابی کلمات عربی مگه جایی در زندگی روزمره عامه مردم داره؟!
خط وسیله بیان گفتار هست و باید ساده و سلیس باشه و کاربردی برای عامه مردم
چند درصد مردم ما زبان شناس هستند و با ریشه کلمات عربی کار دارند؟یکصدم درصد هم آیا میشن؟ اصلا چند درصد مردم ما میدونن که فلان لغت عربیه یا فارسی و تا حالا اصلا همچین فکری به ذهنشون رسیده؟ پس همچین ایراداتی به تغییر خط وارد کردن واقعا مضحک هست، برای اون دسته از زبان شناسان هم که با ریشه لغات سر و کار دارن(درصد ناچیزی از جمعیت کشور) قطعا میشه کتب راهنما و دایره المعارفی تدوین کرد که ریشه کلمات داخلش باشه.
در مورد گسست فرهنگی(اگه فرض کنیم همچین گسستی با این آب و تابی که میگن واقعا رخ داده) در کشورهایی مثل تاجیکستان اولا اونها تحت تاثیر سیاستهای روسگرایی شوروی بودن، در نتیجه صرف تغییر خط عامل گسست نبوده بلکه ممنوع بودن انتشار کتب ادبی و تاریخی حتی به همان خط روسی بوده که همچین موردی در رابطه با کشور ما صدق نمیکنه،
ثانیا چیزی که واضح و مشخص هست کشوری مثل تاجیکستان بیشتر به پیشینه تاریخیش اهمیت میده با همان خط سیریلیک و بنظر میاد گسست فرهنگی تاریخی در ایران حال حاضر و با خط فعلی بیشتر بوده!
اتفاقا نظرات شما خیلی سطحی هست تاجیکستان شد برای ما معیار و ملاک؟!!متن رو کامل و دقیق بخونید ایرادات و مضرات این کار بیشتره
ALEFBĀ YE FĀRSI:
b c d f g h j k l m n p q r s t v w x y z
sh kh ch zh gh
a e o ā i u
ĥ ð ē
q mesl e bāqbān. q faghat dar kalamāt e fārsi estefāde mishavad
ĥ mesl e mazĥab
ð mesl e rahgoðar. ð faghat dar kalamāt e fārsi estefāde mishavad
ē mesl e khānē. ē faghat dar kalamāt e fārsi estefāde mishavad va tanhā dar pāyān e kalame miāyad
pishderang hā:
â ê ô ä ï ü
â mesl e masâle
ê mesl e ghetê
ô mesl e madôvin
ä mesl e ghorän
ï mesl e marï
ü mesl e masül
pasderang hā:
á é ó
á mesl e ráfat
é mesl e méde
ó mesl e shóle
Va chand tarkib e pishnahādi ke be zibāi e bázi kalamāt komak mikonad:
csh bejā ye shsh mesl e ocshāgh
xh bejā ye khkh mesl e moshaxhas
ouh bejā ye uh dar ākhar e kalame mesl e shokouh
Nemunē hā:
masül, beyäne, ghorän, marï
masâle, madôvin, monêm, mashâl, ghetê
nó, találó, máni, méde, shóle, mostásal, ráfat, étemād, tománine, róyā, záf
majmá, māyé, māyē, javāmé, tanawó, manbá
sheyy, jozz, majmu, shie, māede
mazĥab, mashur, mashhur, masĥur, satĥ
āj, äj, āli, äli
ferdowsi, now, owrang, partow, khwāstan
ax, māx(imom), tāxi, exir, max
ārāyeshgāh, estāndārdsāzi, chandjurkhāni, zabānāmozān
khānē e bozorg, masále ye riāzi
Tarkib e ph rā ham mitavānim dāshtē bāshim:
ph mesl e telephon. ph faghat dar kalamāt e lātin estefāde mishavad
Tarkib e th vojud nadārad va bejā ye ān az tĥ estefāde mikonim
Vazhēgāni bā yek rasmolkhat vali do yā chand máni ke be vāsete ye taghir e khat bevojud miāyand:
safar, shast, tey, matbu
دوست عزیز الفبای پیشنهادی شما بسیار پیچیده و سخت است، نیازی به
â ê ô ä ï ü ĥ ð
نیست. در حال حاضر رسم الخط لاتین زبان فارسی توسط متخصصان ایران تدوین شده است، و توسط سازمان ملل تایید شده و به شکل زیر است. (در گوگل سرچ کنید «لاتین سازی خط فارسی» و مقاله ویکی پدیا رو بخونید، برای توضیح بیشتر)
b p t s j h x d z r ž š ë q f k g l m n v w y
a e o ā i u
( خ x، ژ ž، ش š، ع ë، غ ق q، آ ā،)
Baniādam aëzā-ye yek peykar and
Ke dar āfarineš ze yek gowhar and
Čo ozv-i be dard āvarad ruzegār
Degar ozvhā rā namānad qarār
to k’az mehnat-e digarān biqam i
našayad ke nāmat nahand ādami
bani ādam
چند پرسش:
فرموده ايد: بهترین راه برای حذف مشکلات خط عربی، انجام برخی اصلاحات در خط فارسی است.
پرسش: چه اصلاحاتي مدّ نظر شما-ست؟
فرموده ايد: اگر در خط فارسی از اعراب‌گذاری بر روی واژگان استفاده شود، هیچ مشکلی در خواندن و نوشتن فارسی وجود نخواهد داشت و خواندن این خط از خواندن فارسی نیز راحت‌تر خواهد بود.
پرسش: توبه-فرمایان چرا خود توبه کمتر مي کنند؟ چرا شما نوشته ی خود را اعرابگذاري نه کرده ايد، تا روشن شود که: « خواندن این خط از خواندن فارسی !!؟ نیز راحت‌تر خواهد بود.»؟
فرموده ايد: درمجموع، با استفاده از ظرفیت محیط دانشگاهی، علمی، ادبی، فرهنگی، هنری کشور و با نظارت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، میتوان به‌راحتی رسم‌الخط فارسی را به‌روز و مدون کرد. حروف را یکسان کرد، اعراب‌گذاری را سازمان‌دهی کرد و استثناهای خطی را بسیار کم کرد.
پرسش: چه کسي جلو اين کار را گرفته است؟ نه کند شما هم بر اين باوريد که آسانترين کار انجام نه دادن آن است؟
فرموده ايد: برعکس، زبان فارسی، زبانی است بسیار آسان و راحت. اگر الفبای عربی نبود که همیشه پنج، شش حرف تقریباً یک‌صدا تلفظ میشوند و ِاعراب نیز روی کلمه‌ها گذاشته نمی‌شود که دشواری‌هایی در خواندن و نوشتن به وجود می‌آورد.
پرسش: آیا همين نقل قول تمام ادعاها ی شما را زير سُؤال نه مي برد؟
سپاسگزار خواهم بود، اگر پاسخ به دهيد.
مطالب مطرح شده در این مطلب، تنها شرح یک سری وقایع و رویدادهای مربوط به خط فارسی و تغییر آن بود و تحلیل و بررسی علمی و دقیقی را شامل نمی‌شود. مواردی که فرمودید، کاملا درست است؛ اما هیچ یک از ما در جایگاهی نیستیم که بخواهیم برای آینده خط فارسی تعیین تکلیف کنیم چون میلیون‌ها نفر دیگر هم از این خط استفاده می کنند و مرجع همه ما در این موضوع فرهنگستان خواهد بود. البته که مواردی هم به عنوان پیشنهاد مطرح شده و هیچ حکمی در آن وجود ندارد.
با تشکر از همراهی شما
سپاسگزار ام.
من هم ادعا نه کرده ام که اشخاص مي توانند برای خطِّ ِ فارسي تعیین ِ تکليف کنند، امّا وقتي از آن صحبت مي کنيم، و یا در باره ی آن نظر مي دهيم، باید، در حدّ ِ بضاعت امان علمي و سنجيده سخن به گوئيم، و از اجساسات پرهيز کنيم.
و البتّه، همه ی ما وظيفه داريم در بهبود ِ خطّ و زبان امان به کوشيم، و نسبت به آن حسّاس باشيم، گر چه در حدّ ِ رعایت ِ نشانه-ها ی سجاوندي باشد.
باز هم سپاس!
درود. عالی بود. اما الان هم مسگشکلات بسیاری برای ادیبان آن کشور ها که تغییر داده شدند. اگر قرار اشت عوض شود باید چند دهه زمان ببره. به نظر شما از خط اوستایی ساده شده در کنار خط امروزی نمی توان استفاده کرد؟
چرا که نه خط اوستایی خطی خیلی زیباست
همه‌ی خرده‌هایی که گرفتید و ناسازگاری‌های دیگری که من گردآوری کرده‌ام با ویرایش همین خط کنونی درستی می‌پذیرد .
این ویرایش‌ها نباید به گونه‌ای باشد که میان دو نسل از مردم را بشکافد . اگر این شکاف پدید آید ما از گنجینه‌ای بزرگ از نوشته‌های پیشینیانمان دور خواهیم ماند . تجربه‌ی تاجیکستان باید درس ما شود!
درباره‌ی واج‌های (غ و ق) بسیاری از مردم این دو را جدا از هم می‌خوانند ! در خراسان ، جنوب فارس ، هرمزگان ، بوشهر ، تاجیکستان ، سمرقند ، بخارا ، مردم این دو واج را جدا می‌شمارند .
نکته‌ی دیگر این است که اگر ما یک شعر را داشته باشیم و بخواهیم آن را با الفبایی بنویسیم که واکه‌های کوتاه را به حرف می‌آورد، آنگاە باید یک لهجه را معیار بگیریم!
برای نمونه : آن رَه که بیامدم کدام است ؟ / تا باز روم که کار خام است
یک لحظه ز کوی یار دوری / در مذهب عاشقان حرام است .
همین را مردم تاجیکستان kadām می‌خوانند
مردم ایران kodām
در تاجیکستان و بسیاری از جاهای ایران : yak
در کلانشهر های ایران : yek
شاید بگویید «ممکن است یک نوشته با یک گویش ویژه بوده باشد»
می‌گویم در آن صورت باید با علامت‌گذاری بنویسیم .
آن رَهْ کِه بِیامَدَم کَدام اَست / تا باز رَوَم کِه کار خام است .
یَک لَحظَه زِ کویِ یار دوری / دَر مَذهَبِ عاشقان حَرام اَست .
و حتی واج‌های مجهول نشانه گذاری میشوند .
مَردێ رَە دیدُم کِە اَز اێران آمَدَگی بود .
این متن با لهجە است ولی میتوان بە آسانی آن را خواند
………
برای جدا کردن ە-هایی که خواندە میشوند از آنهایی کە خواندە نمی‌شوند باید نشانۀ ساکن را روی آن بمانیم :
دَهْ ، هنگامی که ساکن روی ه باشد خواننده بی‌گمان آن را به زبان می‌آورد .
می‌توانیم یک نشانه بسازیم که بالای ه در واژه‌هایی مانند فرزانه جا بگیرد. من حتی ریخت این نشانه را در ذهن دارم باید نزدیک به واج گ باشد . نام آن را گ گم شده می‌نهیم . هرگاه این دسته از واژگان ی می‌گیرند یا جمع میشوند این گ گم شده پیدا می‌شود و جای ه را می‌گیرد .
درباره‌ی واژه‌های عربی باید بگویم ما آهسته آهسته باید کاربرد آنها را کم کنیم و خوانش درست واج‌های آن را آموزش دهیم .
خوا در خواست و خواهر بازمانده‌ی خوانش کهن این واژگان هستند ، همچنین خوَ در خوش
ما باید این ریخت کهن را همینگونه که هست نگه داریم ! شاید بتوان یک علامت روی و ماند!
ما باید در مدرسه‌ها به جز خط فارسی ویرایش شده(به گونه‌ای که گویش‌ها را حفظ کند و شکاف نیاندازد) آوانگاری ساده را هم بیاموزیم . دست کم واکه‌ها را به دانش آموزان یاد بدهیم .
من از جمله موافقان تغییر خط کنونی فارسی به لاتین هستم هر چند که معایبی دارد و دارای هزینه است ولی در دراز مدت مفید است.
A(آ)
B(ب)
C( ج)
Ç یا č (ج)
D( د)
E( کسره)
F( ف)
G( گ)
Ğ(غ)
H( ه )
I ( ای)
J ( ژ)
K(ک)
L ( ل)
M(م)
N( ن)
O( ضمه)
P( پ)
Q(ق)
R(ر)
S(س)
Š یا š ( ش)
T (ت)
U ( او)
V ( و )
W ( دو و) واو ناخوانا
X ( خ)
Z (ز)
Ø ( ع ساکن و همزه)
و نیز
Y( ی)
من هم شدیدا موافق تغییر رسم الخط عربی به یک خط جدید هستم به نظر من ما هم می توانیم خط جدید مخصوص به فارسی داشته باشیم این خط ها از قبل چگونه ساخته شده اند ؟؟ یا باید از خط لاتین استفاده شود و متاسفانه به غیر از رسم الخط در زبان فارسی از زمان حمله عراب به ایران کشته شدگان فرماندهان که اصلا هیچ اثری یا نامی از آنها در تاریخ کشور ما وجود ندارد!!!! تعدادی زیادی کلمات عربی حدود حداقل ۳۵۰۰ یا بیشتر وارد شده است که باید این بطور کامل از زبان فارسی حذف و بجای آنها کلمات جدید با آوای جدید ساخته شود تا به یک زبان رسمی ایرانی تبدیل شود و کلمات عربی بر روی پرچم ها رسمی و در ها و دیوار کتاب ها و روزنامه ها و سایت ها …. حذف و به جای آنها از زبان فارسی استفاده شود
امیدوارم روزی برسد
Aaآ_bBب_cCج_çÇچ-dDد-eِEاِ_Əəاّ_fFف-gGگ-Hh ح ه،İI اِئ-jژ-kKک-Llل-mMم-nNن-Ooاُ-öÖاُو مثل دوران ،شورا-pPپ-qQغ،ق- Rrر-sSس،ث-şŞش-tTت،ط-uUاو،مثل کبود(kbud)-vVو-xXخ-yی-zZزظ ذ_______شد۲۹ حرف الفبا
و در ادامه
Ə ( فتحه)
خوب چرا به خطر میخی تبدیل نکنیم فواید را دارد و معایب را ندارد شما ژاپن را مثال زدید ولی قیاس اشتباه یا می توانیم در اوج روشنگری خطی با تم میخی بدون ایراد خود ابداع کنیم گزینه ما محدود به لاتین نیست و من هم موافق ام که لاتین برای مردم ما قابل پذیرش نیست ملی گرایی آتشین ما همان میخی را می خواهد
دُوستِ گِرامی تَوُجهِ شُما را بهِ آسان سازیِ خَطِ کُنُونی جَلب می‌کُنم اَگرچه خَطِ باستانی بِسیار هَم زیباست، اَما کار آمَدی بَرایَ زَمانِ کُنُونی را نَدارَد.
خط و زبان پارسی نیاز شدیدی به ویرایش و پالایش دارد. از آن جمله خط است. استفاده از حروف لاتین با توجه به استفاده روزافزون از وسایل و شبکه های اجتماعی و نیز طراحی فونت ها مشکل بزرگی در ارتباط با وسایلی مانند موبایل و کامپیوتر ایجاد کرده است. دبیره (خط) پارسی هر یک اکثرا دارای ۴ شکل است. مشکل اساسی ابتدا پالایش زبان پارسی از واژگان به اصطلاح وارد شده عربی به فارسی است. چرا که به گفته نویسنده‌ی محترم واژگان عربی بسیار در فارسی در زمان حمله و کشور گشایی و استعمار سرزمین ایران چه بر سر زبان فارسی آورده است.
تغییر خط هیچ مشکلی را از زبان فارسی رفع نخواهد کرد، تا وقتی واژگان صحیح و سهل و منطقی و کاربردی (پیتزا = کش لقمه) به فارسی اضافه نشوند. این چنین واژه گزینی نه تنها چاره کار نیست بلکه مشکل را چند برابر میکند. برخی از واژگان را نمیتوان برگردان نمود و باید به همان شکل اصلی که عمومیت جهانی دارد استفاده کرد.
من خود به تغییر دبیره پارسی معتقد هستم. تمامی مشکلات گفته شده در بالا صحیح است اما باید برای پیرایش و آلایش زبان پارسی چاره‌ای اندیشد.
با درود
خیلی خیلی ببخشید
همه زبانها در گیر مشکلات نوشتاری هستند.
بنابراین
خط در جهان باید استاندارد شود.
که من در مقاله و کتاب ( الفبای مشترک جهانی) شرح داده ام
با سپاس
محمود قنبری
درود
بنظرم اصلاح و یا تغییر زبان و خط باید در چند مرحله صورت پذیرد و هر ده سال وارد فاز جدید شود و فکر میکنم در سه فاز سی ساله بشود کاملا آنرا به اصلاح و تکامل رسانید.
اولا برای کل کشور میتوان از یک زبان میان ایرانی استفاده کرد مانند زبان میان اسلاوی که در بین کشور های اسلاوی زبان انجام شد و ترکیبی از قواعد و واژگان کشور های اسلاوی در کنار هم باعث ایجاد یک زبان جدید و بین الاسلاوی شد.
زبان فارسی هم لازم نیست روی آن کاری کنیم بگذاریم بهمان شکل بماند و بدنبال زبانی اقتباسی از زبان های ایرانی باشیم و یک زبان و خط جدید برگرفته از زبان های آریایی-ایرانی باشیم، زبان هایی مانند کوردی-سمنانی-مازنی-پهلوی-ایلامی-بلوچی-اشکانی-اوستایی-پارسی-سغدی-گیلکی و …
و بیاییم از واژگان و دستور زبان هایشان، آسانترین هارا کنار هم قرار دهیم و یک زبان بین الایرانی درست کنیم تا در عین حال که حس قومیتی و برتری نداشته باشد زبانی باشد که همه اقوام به آن حس تعلق داشته باشند و بدون تعصب آنرا بکار بگیرند،حتی دیگر کشورهای فارسی زبان.
و برای رسم الخط هم میتوان از خط های گذشته مانند جیرفتی-ایلامی-هخامنشی-پهلوی-اوستایی و … الگو بگیریم و خط جدید را برایش ابداع کنیم و عصر جدیدی را شکوفا نماییم و رقم بزنیم.
با درود
تمام مشکلاتی که بیان شد جزیی از کل قضیه است این خط را به دلیل سابقه و فرهنگ عظیمی که در پشت آن فرار دارد باید حفظ کرد اما وارد شدن واژه های دخیل صدمه ی شدیدی به این زبان زده است قاعده ی زبان فارسی با صرف و نحو عربی تفاوت دارد فراگیران از ابتدا دو قاعده را کنار هم فرا می گیرند و این خط فاصله بسیاری بین زبان معیار و دری و پهلوی و اوستایی و زبان فارسی باستان و سکایی ( آریایی ) انداحته به گونه ای که قادر به فهم آنان نیستیم مهم تر این که در عمل گویش های باقی مانده از گذشته به فراموشی سپرده شده در حالی که زبان فارسی خود یک گویش حکومتی است و کاریردی جز محاسبات و مکاتبات درباری نداشته و هنوز هم همین گونه است کجای ایران و فلات ایران پارسی سخن می گویند ؟ باید روش آموزش زبان فارسی از صرف و نحو جدا شود و هر واژه ای به فارسی وارد شود از روش فارسی پیروی کند این روش ها سر در گم و سلیقه ای است و کاربرد مناسبی ندارد .
زبان شناسی پیش از تاریخ . احمد گردینی . Ahmad Gordini
بنده متخصص زبان و ادبیات فارسی نیستم و زبان اولم فارسی نیست. بنابراین درباره تغییر خط فارسی نظری نمیدم اما چون قه ترکی اشاره کردید باید بگم من به عنوان یک ترک از تغییر الفبای ترکی از عربی به لاتین بسیار راضیم! یک دلیل برای مثال بگم
ترکی آذربایجانی ۹ حرف صدادار دارد که الفبای عرب از نشان دادن درست آنان عاجز است.
a e ə ı i o u ö ü
در ضمن آموزش لاتین بسیار بسیار ساده‌تر از عربی است.
z بجای ز ـز ذ ـذ ض ضـ ـضـ ـض ظ ظـ ـظـ ـظ
s. س ـس ـسـ ـس ص ـص ـصـ ـص ث ـث ـثـ ـث
به همین سادگی!
در خط عربی «و» چندین نقش دارد.
صدای o مثل خورشید
صدای u مثل گوش
حرف بی صدای v مثل ورزش
و ناخوانا مثل خواهر
آیا خط لاتین این پیچیدگی‌ها را دارد؟
اگه خط فارسی رو به لاتین تغییر بدن بهتر می شه و خط فارسی رو فقط تو درس ادبیات فارسی باشه واسه تنوع ولی خط رسمی ایران اگه لاتین بشه خوبه یعنی همون زبان فارسی رو به لاتین بنویسن ولی فارسی باشه دیگه فقط خطش عوض بشه بهتره
عرض ادب،چرا فارسی بین زبان های بزرگ جایی ندارد،بین الملل گفته به عنوان زبان ،دارای فاکتورهایی باید باشه که نیست