اگر با پژوهشگران کهنه‌کار برخورد کرده باشید و مراحل انجام کار آن‌ها را از نزدیک دیده باشید، حتما متوجه شده‌اید که در انتخاب روش تحقیق حساسیت زیادی به خرج می‌دهند. به عبارت دیگر، این پژوهشگران انتخاب روش تحقیق را پاشنه آشیل انجام کار می‌دانند. چراکه موفقیت و کیفیت نهایی پروژه، بیش از هر چیز به روش تحقیق بستگی دارد.
با این اوصاف اگر در مراحل اولیه انجام پایان‌نامه یا هر پروژه تحقیقاتی دیگری باشید، احتمالا نگران انتخاب روش تحقیق شده‌اید و به این فکر می‌کنید که آیا روش درستی را در پیش گرفته‌اید؟
در ادامه همراه ما باشید تا با چگونگی انتخاب بهترین روش تحقیق آشنا شدیم. توصیه می‌کنیم پیش از ورود به مراحل نگارش و ترجمه تخصصی مقاله، این مطلب را مطالعه کنید.
مطالب مرتبط:
تهیه تصویر برای مقالات علمی و تخصصی
در این مطلب خواهید خواند:
انواع روشهای تحقیق برای نگارش مقاله یا پروژه پایان‌نامه
دو رویکرد کلی برای جمع‌آوری اطلاعات و انجام تحقیق وجود دارد: روش کیفی و کمی. در ادامه هر یک از این روش‌ها را با جزئیات معرفی می‌کنیم.
روش کمی
در این روش، داده‌های جمع‌آوری‌شده عموما به صورت اعداد و نمودار و برای تایید نظریه‌ها و مفروضات بیان می‌شود. این داده‌ها، واقعی هستند و می‌توانند به روشهای مختلف جمع‌آوری شوند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- نظرسنجی: نظرسنجی‌ها معمولا شامل مجموعه‌ای از سوالات چندگزینه‌ای هستند که به صورت حضوری، تلفنی یا آنلاین پرسیده می‌شوند. اگر از این روش تحقیق استفاده می‌کنید، بهتر است پیش از آوردن یافته‌ها، اطلاعاتی مانند زمان و مکان انجام نظرسنجی یا مدت زمان پاسخگویی را مطرح کنید. همچنین می‌توانید سایر اطلاعات مربوط به نظرسنجی را ضمیمه کنید تا خواننده به داده‌های جمع‌آوری‌شده اشراف کامل داشته باشد.
- انجام آزمایش: در این روش محقق در یک محیط کنترل‌شده، آزمایش را انجام می‌دهد و داده‌ها را استخراج می‌کند. اطلاعاتی که از این روش به دست می‌آیند، حاصل کنترل و دستکاری متغیرها هستند و برای ایجاد روابط علت و معلولی استفاده می‌شوند. روشن است که در صورت استفاده از این روش تحقیق، اشاره به نحوه طراحی آزمایش، ابزارها، تکنیک‌ها و روش کار الزامی است.
- استفاده از اطلاعات موجود: در برخی پروژه‌های تحقیقاتی، می‌توان از اطلاعات موجود استفاده کرد و این اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرد. اگر به اقتضای شرایط قصد انتخاب این روش را دارید، حتما منبع اطلاعات، معیارهای انتخاب این منبع و نحوه تولید داده‌های اولیه را در اختیار خوانندگان قرار دهید.
- مشاهده: مشاهده، در محیط طبیعی و واقعیِ موضوع تحقیق انجام می‌شود. با این حال توجه داشته باشید که در این روش متغیرها قابل کنترل نیستند.
فرقی ندارد که کدام یک از این روشهای تحقیق کمی را انتخاب کنید، در هر صورت می‌توانید موارد زیر را در مقاله یا پایان‌نامه خود قید کنید.
- نحوه تهیه داده‌ها
- نرم‌افزارهای مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده‌ها
- روشهای آماری مورد استفاده
نمونه‌ای از روش تحقیق کمی
این مثال را در نظر بگیرید. شما با سوالاتی مثل «از ۱ تا ۵ به مهارت تدریس اساتید چند می‌دهید؟» از حدود ۳۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه شریف نظرسنجی می‌کنید، بعد از جمع‌آوری داده‌ها از نمره‌ای که دانشجویان به اساتید خود داده‌اند میانگین می‌گیرید و به نمره ۴/۴ می‌رسید.
این یک روش کمی است و محققی که از این روش استفاده کرده، می‌تواند روش میان‌گیری از جواب‌های دانشجویان را ارائه کند.
مطالب مرتبط:
بررسی عواقب سرقت ادبی به همراه مثال
روش کیفی
این روش برای درک افکار، ایده‌ها و تجربیات افراد و از طریق مصاحبه، مطالعات موردی، تحلیل گفتمان و… انجام می‌شود. به عبارت دیگر، روش کیفی یک نظرسنجی است و برای جمع‌آوری افکار و تجربیات افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی تکنیک‌های روش کیفی تحقیقی می‌پردازیم.
- مصاحبه: در این روش، محقق سوالاتی را آماده کرده و به صورت شفاهی از مصاحبه‌شوندگان می‌پرسد. اگر برای جمع‌آوری اطلاعات از این روش استفاده می‌کنید، حتما به جزئیاتی از قبیل مکان و شیوه انجام مصاحبه، نحوه پیدا کردن و انتخاب شرکت‌کنندگان، مدت زمان انجام مصاحبه، نحوه ضبط و… اشاره کنید.
- بحث گروهی: جمع‌آوری اطلاعات در خلال بحث گروهی با افراد، یکی از جذاب‌ترین روش‌ها انجام تحقیق است که توسط بسیاری از پژوهشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- مطالعه موردی: به مطالعه عمیق درباره یک رویداد، سازمان، فرد یا گروه مطالعه موردی گفته می‌شود. در صورت انتخاب این روش، توضیح دهید که منابع را چگونه انتخاب و جمع‌آوری کرده‌اید و چه نوع مطالبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اید.
- بررسی آثار سایر محققان: قطعا محققان قبلی درباره موضوع موردنظر شما تحقیق و پژوهش کرده‌اند. لذا با بررسی و مطالعه آثار آن‌ها به اطلاعات خوبی دست خواهید یافت.
نمونه‌ای از روش تحقیق کیفی
تصور کنید که با ۲۰ دانش‌آموز مصاحبه کرده‌اید و از آن‌ها سوالات زیر را پرسیده‌اید:
- چه‌قدر از برنامه درسی خود راضی هستید؟
- نقطه عطف برنامه مطالعاتی شما چیست؟
- به نظر شما برای بهبود برنامه مطالعاتی چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
- و ….
حال بعد از اتمام مصاحبه‌ها و جمع‌آوری داده‌ها، پاسخ افراد را به کاغذ منتقل کرده‌اید و اشتراکات و الگوهایی را در آن‌ها پیدا کرده‌اید. با این اوصاف می‌توان گفت که یک تحقیق کیفی انجام داده‌اید.
روشهای ترکیبی
روشهای ترکیبی، شامل اندازه‌گیری عددی و جمع‌آوری اطلاعات به صورت کیفی هستند. به عنوان مثال فرض کنید برای پی بردن به گرایش‌ها، نظرات یا باورهای عده‌ای خاص از آن‌ها نظرسنجی کرده‌اید و سپس برای درک بهتر این مطالب، مصاحبه نیز انجام داده‌اید.
تفاوت بین روش تحقیق کیفی و کمی
هدف نهایی هر دو روش کیفی و کمی، جمع‌آوری اطلاعات است و هر یک از این روش‌ها به شیوه متفاوتی به این هدف می‌رسند. جدول زیر خلاصه‌ای از تفاوت روش کیفی و کمی را ارائه می‌کند.
| روش کمی | روش کیفی |
|
بر آزمودن نظریه‌ها و فرضیه‌ها تمرکز دارد |
بر کاوش ایده‌ها و ایجاد یک نظریه یا فرضیه تمرکز دارد |
|
از طریق انجام محاسبات ریاضی و فرمول‌های آماری تجزیه و تحلیل می‌شود |
با روشهای خلاصه‌سازی، دسته‌بندی و تفسیر تحلیل می‌شود |
|
عمدتاً به صورت اعداد، نمودارها و جداول بیان می‌شود |
عمدتاً در قالب کلمات بیان می‌شود |
|
به شرکت‌کنندگان زیادی نیاز دارد |
با افراد کم نیز قابل انجام است |
|
اصطلاحات کلیدی: آزمایش، اندازه‌گیری، عینیت، تکرارپذیری |
اصطلاحات کلیدی: ادارک، مشاهده، پیچیدگی، ذهنیت |
از روش کیفی استفاده کنیم یا روش کمی؟
اگر شما هم بر سر دوراهی انتخاب یکی از روشهای کیفی و کمی مانده‌اید، قانون طلایی زیر را در نظر بگیرید:
- برای تایید یا آزمایش چیزی (مثلا یک نظریه یا فرضیه)، بهتر است از تحلیل کمی استفاده کنید.
- برای درک و فهم بهتر موضوع و موشکافی مفاهیم، افکار و تجربیات، روش کیفی را انتخاب کنید.
به طور کلی برای اکثر موضوعات تحقیقاتی می‌توانید بین روشهای کیفی، کمی یا ترکیبی یکی را انتخاب کنید. با این وجود انتخاب شما تا حدود زیادی به رویکرد تحقیق (استقرایی یا قیاسی)، زمان، هزینه، در دسترس بودن داده‌ها و مواردی از این قبیل بستگی دارد.
سخن پایانی
صرف نظر از روشی که برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنید، در نظر داشته باشید که علاوه بر توصیف روش تحقیق باید چرایی انتخاب و چگونگی عملکرد آن را نیز شرح دهید. همچنین باید به خواننده اثبات کنید که روش شما از دقت کافی برخوردار است.
سایت ترجمه ترجمیک خدماتی از جمله ترجمه فارسی به انگلیسی مقاله، پارافریز تخصصی و… ارائه می‌کند. برای استفاده از این خدمات و مشاهده موارد بیشتر روی لینک‌های رنگی کلیک کنید.
2 دیدگاه در «چگونه بهترین روش تحقیق را انتخاب کنیم؟»