به بهانه روز جهانی کتاب کودک خالی از لطف نیست تا کمی نزدیک‌تر با قصه‌گویان دوران کودکی خود آشنا شویم و با آثار آنان تجدید خاطره‌ای داشته باشیم. پیشکسوتان ترجمه کتاب کودک و بزرگان نویسندگی در حوزه کودک حق زیادی به گردن ما دارند زیرا دوران کودکی بسیاری از ما را ساختند.
هانس کریستین آندرسن، نویسنده دانمارکی، نخستین فردی در جهان است که به‌شکل حرفه‌ای به خلق قصه‌های کودکانه پرداخت و به همین دلیل زادروز او را روز جهانی کتاب کودک نامگذاری کردند.
از معروف‌ترین داستان‌های اندرسن می‌توان به پری دریایی کوچولو، بندانگشتی، جوجه اردک زشت، ملکه برفی، دخترک کبریت فروش اشاره کرد که کمتر کسی پیدا می‌شود که با این داستان‌ها آشنا نباشد.
در ایران، جبار باغچه‌بان نخستین نویسنده‌ای بود که به سبک جدید برای کودکان آثاری خلق کرد. البته نویسندگی برای کودکان و نوجوانان در ایران از دهه ۱۳۴۰ با تأسیس شورای کتاب کودک و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رسمیت پیدا کرد.
صمد بهرنگی و به‌دنبال آن نویسندگانی چون عباس یمینی شریف، مهدی آذر یزدی، قدسی قاضی نور و چند تن دیگر، نویسندگی برای کودکان و نوجوانان را به جامعه ایران معرفی نمودند.
نویسندگان و انتشارات بی‌شماری در تاریخ ایران وجود دارند که خدمات بزرگی به ادبیات کودک و نوجوان کرده‌اند. در این مقاله قصد داریم شما را با چند تن از برجسته‌ترین نویسندگان و انتشارات بخش کودک آشنا سازیم.
در این مطلب خواهید خواند:
نویسندگان برتر حوزه ادبیات کودک
مهدی آذریزدی
این نویسنده بزرگ برای کودکان نسل ۴۰، ۵۰ و ۶۰ کاملاً شناخته شده است و نام او همچون ستاره‌ای در آسمان ادبیات کودک می‌درخشد.
مهدی آذریزدی زمانی که در یک کتابفروشی مشغول کار بود، با ادبیات آشنا شد. او با خواندن کتاب‌های فراوان با فن نویسندگی آشنا شد و سپس تصمیم گرفت داستان‌هایی را که می‌خواند، به زبان کودکانه بازنویسی کند.
او بیش از ۳۰ اثر به نظم و نثر برای کودکان منتشر کرد که معروف‌ترین آن‌ها مجموعه هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» است. از دیگر آثار آذریزدی می‌توان به «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، «گربه ناقلا»، «مثنوی برای بچه‌ها»، «مجموعه قصه‌های ساده» اشاره کرد.
آذریزدی در سال ۱۳۴۳ برای نگارش کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از سازمان جهانی یونسکو جایزه دریافت کرد. همچنین کتاب‌های او بارها از طرف شورای کتاب کودک به‌عنوان کتاب برگزیده سال معرفی شده‌اند.
او از پیشگامان ادبیات کودک به‌شمار می‌رود، به همین دلیل از او با عنوان «پدر ادبیات کودک و نوجوان ایران» یاد می‌شود. آذریزدی هجدهم تیرماه سال ۱۳۸۸ در ۸۷ سالگی در بیمارستان آتیه تهران درگذشت و روز درگذشت او به‌عنوان روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری شد.
احمدرضا احمدی
احمدرضا احمدی از پیشکسوتان حوزه‌های مختلف ادبی ایران است که ادبیات کودک و نوجوان بخش بزرگی از آثار او را تشکیل می‌دهد. او پیش از انقلاب اسلامی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشغول به کار شد و تا زمان بازنشستگی در سال ۱۳۷۳ در بخش انتشارات کانون به ویراستاری مشغول بود. او تاکنون ده‌ها جلد کتاب در زمینه ادبیات کودک و نوجوان تألیف نموده و چندین بار نامزد دریافت جایزه بین‌المللی هانس کریستین اندرسن شده است.
منوچهر احترامی
حقوق‌دانی که هرگز به کار وکالت نپرداخت و علاقه‌اش به نویسندگی سبب شد تا نامش به‌عنوان نویسنده و طنزپرداز در تاریخ ادبیات ایران ثبت شود.
منوچهر احترامی که اکثریت او را با مجله گل‌آقا می‌شناسند، خالق آثاری در زمینه ادبیات کودک و نوجوان است که شمارگان آن‌ها به بیش از ده میلیون جلد رسیده است. «حسنی نگو یه دسته گل»، «ده شلمرود» و «دزده و مرغ فلفلی» از جمله آثار او هستند که نسل‌های مختلف کودکان آن‌ها را به خوبی می‌شناسند.
او در تاریخ بیست و سوم بهمن ۱۳۸۷ بر اثر نارسایی قلبی در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت.
مصطفی رحماندوست
مصطفی رحماندوست که اغلب مردم او را با شعر «صد دانه یاقوت» می‌شناسند، شاعر، نویسنده و مترجم کتاب‌های کودکان و نوجوانان است. تاکنون ۳۱۴ اثر از او به‌صورت مجموعه شعر، تألیف و ترجمه داستان در حوزه کودک و نوجوان منتشر شده است.
تیراژ کتاب‌های او به بیش از شش میلیون نسخه می‌رسد و برخی از آثار او مانند «قصه دو لاک‌پشت تنها»، «بازی با انگشت ها» ، «سه قدم دورتر شد از مادر» و … به سیزده زبان دنیا ترجمه شده است. کتاب «ترانه‌های نوازش» او که مجموعه‌ای از اشعار لالایی است، بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
افسانه شعبان‌نژاد
افسانه شعبان‌نژاد فعالیت خود را به عنوان شاعر و نویسنده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از سال ۱۳۶۰ آغاز کرد. او مدتی به‌عنوان سردبیر برنامه خردسالان و کودکان در رادیو مشغول بود و سپس سردبیر مجلات رشد نوآموز و رشد دانش‌آموز گردید. او هم اکنون به عنوان مسئول شورای شعر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشغول به کار است.
از او تاکنون بیش از۴۰۰ عنوان کتاب در حوزه شعر، داستان، ترجمه و بازنویسی برای کودکان و نوجوانان منتشر شده‌است و کتاب «ماست شیرین وی» در سال ۲۰۱۵، به فهرست کلاغ سفید کتابخانه بین‌المللی مونیخ راه یافت.
شهرام شفیعی
شهرام شفیعی، نویسنده جوان ایرانی است که به نوشتن طنز برای کودکان و نوجوانان پرداخت که پیش از او توجه بسیار کمی به آن شده بود. او در طنزهایی که محتوای بیشتر آن‌ها مسائل سیاسی و اجتماعی است، نارسایی‌های موجود را با زبان طنز بیان می‌کند.
او تاکنون از ۲۰ جشنواره جایزه دریافت کرده و برگزیده اصلی بیست سال ادبیات داستانی کودکان و نوجوانان بوده است. از جمله آثار او می‌توان به داستان «عشق خامه‌ای»، مجموعه سه جلدی «ماجراهای پاشنه طلا»، مجموعه داستان «آوازهای پینه بسته» اشاره کرد.
هوشنگ مرادی کرمانی
هوشنگ مرادی‌کرمانی نویسندگی را از اواخر دهه ۴۰ آغاز کرد و در سال ۱۳۵۳ با انتشار داستان «قصه‌های مجید» به شهرت رسید و جایزه «کتاب برگزیده سال ۱۳۶۴» را از آن خود کرد. اما اولین جایزه نویسندگی‌اش به‌خاطر «بچه‌های قالیبافخانه» بود که جایزه شورای کتاب کودک در سال ۱۳۵۹ و جایزه جهانی اندرسن در سال ۱۹۸۵ را برای او به ارمغان آورد.
آثار او به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده است. اولین اثری که از او به زبان انگلیسی ترجمه شد، داستان سماور از قصه‌های مجید بود که برای یونیسف فرستاده شد. او در سال ۱۹۹۲ توانست به‌دلیل تأثیر عمیق و گسترده‌اش بر ادبیات کودکان جهان برای بار دوم جایزه هانس کریستین اندرسن را از آن خود کند و در سال ۱۳۸۴ به عنوان چهره ماندگار برگزیده شد.
انتشارات برتر حوزه کودکان و نوجوانان
انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اولین ناشر تخصصی کتاب کودک در کشور است که با هدف ایجاد امکانات لازم جهت رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۴ تأسیس گردید.
نخستین کتاب‌های منتشره توسط کانون، «ماهی سیاه کوچولو نوشته» صمد بهرنگی و «گل بلور و خورشید» اثر فرجام بودند که هر دو برنده نمایشگاه کتاب کودکان بولونیا در سال ۱۳۴۷ شدند.
کتاب‌های کانون با تیراژ اولیه ۵ تا ۱۰ هزار نسخه منتشر می‌شدند و بسیاری از کتاب‌های آن بارها چه قبل و چه پس از انقلاب اسلامی بازنشر شده‌اند.
کتاب‌های بنفشه (بخش کودک و نوجوان انتشارات قدیانی)
انتشارات کتاب‌های بنفشه، بخش کودک و نوجوان انتشارات قدیانی است که یک ناشر خصوصی می‌باشد که فعالیت خود را از سال ۱۳۵۵ با مدیریت نادر قدیانی آغاز نمود. این انتشارات در حال حاضر دارای بیش از ۲۵۰۰ عنوان کتاب در حوزه خردسال، کودک، نوجوان و جوان است.
این انتشارات تاکنون هشت بار موفق به دریافت لوح ناشر نمونه کشور از سوی ریاست جمهوری شده است.
انتشارات امیرکبیر
مؤسسه انتشارات امیرکبیر در سال ۱۳۲۸ با خرید یک فروشگاه در خیابان ناصر خسرو تهران شروع به کار کرد و در تیر ماه سال ۱۳۶۴ با نام مؤسسه عام‌المنفعه غیر‌انتفاعی انتشارات امیرکبیر به ثبت رسید.
این مؤسسه در طول ۶۰ سال فعالیت خود جایگاه ویژه‌ای را در خاورمیانه کسب کرده است و یکی از ناشران فعالی است که در حوزه چاپ کتاب‌های کودک و نوجوان خوش درخشیده است.
انتشارات مدرسه
انتشارات مدرسه در سال ۱۳۵۹ توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش تأسیس و سرپرستی آن به غلامعلی حداد عادل محول شد.
انتشارات مدرسه یا مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان یکی از بزرگ‌ترین ناشران کتاب‌های آموزشی در ایران است که مسئول توزیع کتاب‌های درسی مدارس در کشور نیز می‌باشد. این مؤسسه در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان ناشر نمونه۳۰ سال اخير برگزیده شد.
یک دیدگاه در «آشنایی با پیشکسوتان کتاب کودک به مناسبت این روز»;