آموزش کامل خلاصه‌نویسی به صورت گام به گام

شاید شما تصور کنید وقتی تحقیقات آزمایشگاهی یا کتابخانه­‌ای­‌تان را به پایان می‌­رسانید، مهم­‌ترین بخش از نوشتن پایان‌­نامه یا مقاله خود را پشت سر گذاشته‌­اید. شاید برای مدتی این حس خوب با شما همراه باشد. اما واقعیت چیز دیگری است. در واقع شاید بتوان گفت مهم‌­ترین بخش از یک مطالعه تحقیقاتی دقیقاً زمانی آغاز می‌­شود که قرار است موضوع روی کاغذ پیاده شود. موضوع کمی سخت­‌تر می‌­شود اگر قرار باشد مثلاً مقاله یا پایان­‌نامه خود را به زبان دیگر مثل انگلیسی تهیه کنید. هزینه ترجمه مقاله شما چقدر خواهد بود؟ آیا با یک‌بار هزینه کردن نتیجه موردنظر به دست می‌­آید؟

شاید نیاز باشد مقاله­ خود را چندین و چندبار خلاصه‌­نویسی کنید ولی باز استاد راهنمایتان آن را نپذیرد. در این صورت هزینه ترجمه مقاله شما هم تبدیل به یک معضل استرس‌­زای دیگر می­‌شود. خب! برای اینکه تا جای ممکن از هزینه­­ ترجمه مقاله یا پایان‌­نامه و استرس‌­های وحشتناک پس از سابمیت آن­ها بکاهیم باید با اصول مقاله­ و پایان‌نامه‌­نویسی به زبان انگلیسی که مرسو‌‌‌م‌­ترین زبان در جامعه علمی است تسلط پیدا کنیم. چطور خلاصه‌­نویسی کنم؟ این سؤالیست که قصد داریم به آن بپردازیم.

خلاصه‌­نویسی به چه دردی می­‌خورد؟

کلمه کلیدی محدودیت نام دارد! شما در هر مرحله از تحقیقات خود با محدودیت روبرو هستید. برای مثال می‌بایست تحقیقات خود را در زمانی مشخص آغاز و به اتمام برسانید. همین موضوع را می­توان به مقاله و پایان‌نامه‌­نویسی تعمیم داد. برای مثال در پایان‌­نامه‌­ خود علاوه بر اشاره به جزئیات روش­های بکارگرفته شده اشاره کنید، باید حواستان باشد که مخاطبتان را با گزافه‌­گوئی خسته نکنید. از آن بدتر، اگر متن پایان­‌نامه خود را بسیار مختصر و بدون اشاره به جزئیات مهم بنویسید، همه به کار تحقیقاتی شما شک خواهند کرد! چراکه با خود خواهند گفت ظاهراً شما خودتان هم از اهمیت کارتان با خبر نبوده‌­اید! می­بینید؟ ندانستن مهارت خلاصه­‌نویسی می‌­تواند بهای سنگینی برایتان داشته باشد. بنابراین بهتر است حتما آن را فرا بگیریم. در ادامه پنج گام کلیدی و مهم که می‌بایست جهت رسیدن به یک مقاله یا پایان‌­نامه منسجم طی کنید آورده شده است.

مقالات و پایان­‌نامه‌­های علمی معمولاً از قالب‌­های یکسانی استفاده می‌­کنند تا بتوانند به شکلی واضح تمام اطلاعات مرتبط با تحقیق پوشش­‌داده را منتقل کنند. همانطور که می­‌دانید بسیاری از نوشتار­های علمی شامل یک عنوان، چکیده، مقدمه، روش­شناختی، نتایج و بحث هستند. حالا سؤال اینجاست که چگونه یک خلاصه مناسب تهیه کنیم. شاید شما تصور کنید تمامی جزئیات اهمیت داشته باشند، اما در نوشتن مقاله می‌­بایست دقت بسیاری به خرج دهید. همانطور که قول دادیم، قرار است طرز نوشتن یک خلاصه خوب در چهار مرحله را مرور کنیم:

اول از همه مشخص کنید تمرکز اصلی تحقیق شما روی چیست

برای مثال اگر تحقیق شما مطالعه رفتار تولیدمثلی ماهیان دریای خزر است باشد، باید مخاطب را توجیه کنید که چرا این عنوان را انتخاب کرده‌­اید و قرار است تمرکز مطالعه شما روی کدام قسمت باشد. مثلاً بهتر است ابتدا از اهمیت ماهیان دریای خزر و نقشی که در زیست­‌بوم منطقه و هم­چنین کسب­‌وکار ساکنین حاشیه ساحلی دریای خزر دارند بگویید. سپس باید خوانندگان را توجیه کنید چرا به سراغ بررسی رفتار تولیدمثلی ماهیان دریای خزر رفته‌­اید.

یک کار مفید می‌­تواند اشاره به کمبود اطلاعات در حوزه­ تحقیقاتی مورد نظر شما باشد. برای مثال به این نکته بپردازد که تعداد مقالات چاپ شده در این حوزه بسیار کم بوده و بنابراین یک حفره اطلاعاتی در حوزه مطالعه رفتار تولیدمثلی ماهیان دریای خزر وجود دارد که باید پُر شود. بدین شکل خواننده شما با علاقه بحث را ادامه خواهد داد چراکه هم‌­اکنون برایش توجیه گردیده است که چرا این تحقیق را انجام دادید. مراقب باشید این بخش از خلاصه بسته به نیاز شما ممکن است از چند خط تا چند صفحه متغیر باشد. این شمایید که باید با توجه به مخاطب و نیازمندی­‌های دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی که در آن فعالیت می‌­کنید اقدام به نوشتن این بخش کنید.

حالا بگویید چطور تحقیقتان را انجام دادید

در این مرحله باید بطور مختصر به این نکته اشاره کنید که نتایج پژوهش شما با استناد به کدام روش‌­ها بدست آمده است. ممکن است در این بخش نیاز باشد تا از برخی کلمات تخصصی استفاده کنید. از همین رو باید مراقب باشید با استفاده بیش از حد از کلمات تخصصی مخاطب خود را خسته نکنید. بسیاری از افراد در همین مرحله مخاطب خود را از دست می‌­دهند به این دلیل که رشته­ کلام به واسطه­ ثقیل بودن متن پاره می‌­شود و تمایلی برای خواندن تا انتهای متن وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر، ساده­‌نویسی بیش از حد نیز با مضراتی همراه است که می‌­بایست از آن­ها حذر کرد. از جمله سؤتفاهم­‌هایی که ساده­‌نویسی بیش­‌ازحد به دنبال دارد، از دست دادن اعتماد مخاطب است. چراکه در این حالت مخاطب تصوری غلط از تحقیق شما پیدا می­کند و چه بسا به این نتیجه برسد که تحقیقات انجام شده در پژوهش شما کافی نبوده است.

ساده‌­نویسی بیش‌­ازحد و هم­چنین استفاده زیاد از حد از کلمات تخصصی همانطور که اشاره کردیم منجر به نتایج خوبی نخواهد شد. بنابراین سعی کنید در دو الی سه خط به تمامی روش­‌های علمی استفاده شده اشاره کرده و نگذارید از نوشته شما سؤبرداشت شود. اگر تحقیق شما مثلاً در یک شهر خاص یا یک زمان خاص انجام شده است حتماً آن را ذکر کنید. یادتان به این موضوع باشد که این چند خطی که در مورد روش­‌های به کار گرفته در تحقیقتان اختصاص یافته است، به نوعی تسهیل­‌کننده­ بخش بعدی خلاصه شما یعنی بیان نتایج خواهد بود. در ادامه به بیان نتایج می‌­پردازیم.

نتایج خود را برمبنای اولویت تحقیقاتی خود بیان کنید

بگذارید اینطور بگویم. تصوری شما از نتایج تحقیقاتتان بسیار متفاوت از نگرش دیگران است. شاید شما در ارتباط با بخشی از نتایج تحقیقاتتان هیجان‌­زده باشید، اما اجازه ندهید احساساتتان تأثیر منفی روی خلاصه‌­نویسی شما بگذارید. در واقع، نکته­ بسیار واضح از این قرار است که نمی‌­توانید تمام نتایج به‌دست­‌آمده از پژوهش خود را وارد خلاصه­‌نویسی کنید. از همین رو، باید دست به اولویت­‌بندی بزنید و نتایجی را در بخش نتایج برجسته سازید که اولویت شماست. شاید در یک الی سه خط به برخی از نتایج جانبی و حاشیه­ای پرداخته ولی یک الی دو نتیجه را برجسته کرده و بیشتر روی آن­ها تمرکز کنید.

در این بخش هم سعی کنید تا حد امکان از واژه­‌های تخصصی کمتر استفاده کرده و رویکرد مینیمالیستی را پی بگیرید به‌گونه‌­ای نتایج به واضح­‌ترین و ساده­‌ترین شکل ممکن به خواننده منتقل شوند. اگر به خوبی از عهده این کار برآیید کار شما در مرحله بعد که بحث و نتیجه‌­گیری شماست بسیار آسان‌­تر خواهد بود.

نتایج را با استفاده از مطالعه دیگر مقالات منتشرشده سنتز و رویکرد جدیدی مطرح کنید

این بخش که معمولاً آخرین بخش از خلاصه­‌ شماست کمتر ساختارمند است. در واقع شما می­توانید با عنایت به نتایجی که بدست آورده­‌اید نقطه‌­نظر خود در رابطه با موضوع تحقیق را برملا کنید. سپس می­‌توانید کمی از دلایلتان در راستای تأیید نقطه­‌نظراتتان استفاده کنید. همین­جاست که می‌­گوییم یک سنتز جامع صورت گرفته. نتایجی منتشر شده و از مقایسه آن­ها با نتایج دیگر مقالات دیدگاه جدیدی به دست آمده است می­تواند مرزهای دانش آن حوزه تحقیقاتی را جابجا کند.

منظور از جابه‌جایی مرزهای دانش چیست؟ در واقع شما با بحث و نتیجه­‌گیری از نتایج و مقایسه با دیگر مطالعات برخی سؤال‌­های چالشی را پاسخ داده یا حداقل جهت حل آن­ها راه­‌حل­‌های ارائه می‌­دهید. در خلاصه‌­نویسی این سؤال‌­ها باید به طور واضح مشخص باشند. علاوه بر پاسخ به برخی سؤالات، سؤالات بدون پاسخ دیگری نیز ممکن است ایجاد شوند که هر کدام ابزار تحقیقاتی مورد نظر خود را می‌­خواهند. بیان سؤالات بی­‌پاسخ یا پیشنهاداتی جهت چگونه انجام دادن تحقیقات جهت رسیدن به چنین پرسش­‌هایی را می‌توان یک پایان بسیار مناسب برای خلاصه شما دانست.

امیدواریم این مطلب توانسته باشد فرآیند خلاصه‌نویسی مقاله شما را بهبود دهد و در جهت ارتقای مقاله شما موثر باشد. همواره مطلعید که می‌توانید کار ترجمه مقاله خود را به ترجمیک سپرده و بهترین برگردان را در جهت ارسال به ژورنال مورد نظر خود انتظار داشته باشید.