شما برای نگارش پایان‌نامه خود زحمت زیادی کشیده‌اید، اشک و عرق ریخته‌اید و ساعت‌های بی‌شماری را برای تکمیل آن صرف کرده‌اید. پایان نگارش پایان‌نامه یک لحظه هیجان‌انگیز است و به‌معنای به ثمر نشستن تمام تلاش‌های شما در طول دوران تحصیل است.
اما پایان‌نامه شما توسط اساتید مختلف و هیئت داوران بازبینی می‌شود و اگر اشتباهات زیادی در متن پایان‌نامه شما وجود داشته باشد، مجبور خواهید شد که بارها پایان‌نامه خود را برای بازبینی مجدد به اساتید ارائه کنید. بدین ترتیب زمان زیادی را از دست خواهید داد و مهم‌تر از همه اینکه وجهه علمی شما نیز خدشه‌دار خواهد شد.
بنابراین منطقی است که بخواهید پایان‌نامه خود را به بهترین شکل ممکن آماده کنید. بدین منظور لازم است که پس از پایان نگارش پایان‌نامه، متن آن را ویرایش کنید. اما ویرایش متن یعنی چه؟
در این مطلب خواهید خواند:
منظور از ویرایش متن چیست؟
ویرایش متن به فرآیند اصلاح و آماده‌سازی انواع آثار مکتوب گفته می‌شود که به‌منظور تسهیل انتقال اطلاعات از نویسنده به خواننده انجام می‌شود.
فرآیند ویرایش شامل تصحیح، تغییر، سازمان‌دهی و سایر اصلاحاتی است که با هدف تولید یک متن درست، یکپارچه، دقیق و کامل انجام می‌شوند. ویرایش آثار مکتوب عمدتاً شامل بازبینی و اصلاح غلط‌های املایی، دستور زبان، شیوه بیان، علائم نگارشی، شیوه خط و نظم و آراستگی است.
اگر ویرایش متن توسط فردی غیر از نویسنده انجام شود، به آن شخص ویراستار گفته می‌شود. نویسنده چه خود به ویرایش بپردازد و چه آن را به ویراستار بسپارد، باید در طول روند ویرایش، بر اثر خود نظارت داشته باشد. ویراستاران نیز باید تعامل نزدیکی با نویسنده داشته باشند و نویسنده را در جریان تغییرات متن قرار دهند. بنابراین، می‌توان ویرایش را مجموعه‌ای از مهارت‌های خلاقانه، روابط انسانی و روش‌های دقیق دانست.
انواع ویرایش متن
ویرایش متون فارسی را با توجه به نوع، حوزه محتوایی، عرصه کاربردی، حجم و مخاطبان اثر طبقه‌بندی می‌کنند که در مقالات دیگر به تفضیل به شرح آن‌ها پرداخته‌ایم. در اینجا قصد داریم به انواعی از ویرایش بپردازیم که در روند ویراستاری یک پایان‌نامه (رساله) انجام می‌شوند.
- ویرایش تخصصی (علمی)
اولین و مهم‌ترین گام در ویرایش آثار علمی از جمله پایان‌نامه، ویرایش تخصصی است که به آن ویرایش علمی نیز گفته می‌شود. در ویرایش تخصصی، تنها به جنبه‌های علمی متن پرداخته می‌شود و صحت اطلاعات و داده‌های ارائه‌شده و همچنین نحوه بیان آن‌ها در چهارچوب موازین علمی سنجیده می‌شوند. خود نویسنده معمولاً نمی‌تواند اثر خود را از نظر علمی ویرایش کند و باید از ویراستار علمی کمک بگیرد. ویراستار علمی باید دانش و تحصیلات هم‌سو با موضوع اثر داشته باشد و از نظر سطح علمی از نویسنده بالا‌تر باشد.
دوره آموزشی ویرایش و درست‌نویسی – دبستان ترجمیک
- ویرایش محتوایی
ویرایش محتوایی به مفهوم و ساختار متن توجه دارد. در ویرایش محتوایی، ویراستار تلاش می‌کند تا با حذف، جابه‌جایی یا گسترش برخی مطالب هرگونه سوء‌برداشت از مفهوم نوشته‌ها را برطرف نماید. ویراستار همچنین باید با بازنگری در نحوه چیدمان کلمات و جملات، شرح موارد نامفهوم، حذف مطالب غیر مستند و ایجاد نظم و ترتیب در مطالب، به تسهیل انتقال پیام نویسنده به خواننده کمک کند. در ویرایش پایان‌نامه معمولاً ویرایش تخصصی و محتوایی هم‌زمان با یکدیگر انجام می‌شوند.
- ویرایش زبانی (ادبی)
یکی از موارد مهمی که کیفیت پایان‌نامه را ارتقا می‌دهد، ویرایش زبانی است که به آن ویرایش ساختاری یا ادبی نیز گفته می‌شود. در ویرایش ادبی متن فارسی به بازبینی و تصحیح ساختار جملات پرداخته می‌شود و تلاش می‌شود تا با گزینش واژگان مناسب، حذف کلمات و عبارت‌های زائد، حذف اصطلاحات عامیانه، اصلاح انحراف‌ها از زبان علمی، بهینه‌سازی طول جملات و حذف هرگونه ابهامی متنی روان و سلیس حاصل شود.
- ویرایش فنی (صوری)
در ویرایش پایان‌نامه، پس از ویراستاری علمی، ویراستاری فنی اهمیت بالایی دارد. ویرایش فنی یا صوری همانند ویرایش علمی، صرف زمان و تمرکز بالایی را طلب می‌کند. در ویرایش فنی، آراستگی و یکدستی ظاهر متن موردتوجه قرار می‌گیرد و ویراستار فنی باید به یکدست کردن شیوه خط، تصحیح غلط‌های املایی، بررسی ارتباط جملات، اصلاح علائم نگارشی، رعایت قواعد عدد‌نویسی، ثبت اعلام، شرح اختصارات در پاورقی، بررسی فهرست مطالب، یکدست کردن ارجاعات، اصلاح جداول و تصاویر اقدام کند.
- بازخوانی
درست است که در فرایندهای ویرایشی که در بالا توضیح داده شد، به بررسی چندباره متن پایان‌نامه اقدام می‌شود، اما باز هم ممکن است اشتباهات کوچکی از دید شما پنهان باقی بمانند. برای رفع اشکالات جزئی که به‌خاطر حرکات سریع چشم و خستگی فکری از نظر شما مخفی مانده‌اند، باید پایان‌نامه خود را پس از ویرایش، بازخوانی کنید. بهتر است بازخوانی توسط فرد دیگری انجام شود، اما اگر شخصاً به این کار اقدام کردید، باید چند روز از پایان‌نامه خود فاصله بگیرید و سپس آن را ترجیحاً با صدای بلند بازخوانی کنید. در این حالت اگر چشمان شما خطایی را نادیده بگیرند، گوش‌هایتان به کمک شما می‌آیند.
همچنین در این لینک انواع ویراستاری مقاله را بخوانید.
نحوه ویرایش پایان‌نامه در ورد
پیش از اینکه به نکات و ترفند‌های ویرایش متون فارسی همچون پایان‌نامه در نرم‌افزار ماکروسافت ورد (Microsoft Word) بپردازیم، ذکر یک نکته ضروری است. اعمال تغییرات روی کل متن به کمک قابلیت‌های خودکار نرم‌افزار ورد باید در انتهای کار حتماً مورد بازبینی قرار بگیرند. چرا‌که در برخی موارد، تغییراتی که بر کل متن اعمال می‌شوند، به‌دلایل مختلف روی تمام بخش‌ها اثر نمی‌گذارند. به‌ویژه اینکه نرم‌افزار‌های ورد در ایران کرک‌شده هستند و همین موضوع سبب کارکرد ناقص آن‌ها می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین ترفند‌های ویرایش پایان‌نامه در نسخه‌های ۲۰۱۰ به بالای ورد می‌پردازیم.
- انتخاب کل متن
برای اینکه تغییری را در تمام متن ایجاد کنید، بایستی کل آن را انتخاب کنید. برخی دانشجویان با کلیک و نگه‌داشتن آن در کل تمام صفحات اقدام به انتخاب کل متن می‌کنند که با توجه به حجم بالای پایان‌نامه‌ها کاری زمان‌بر و دشوار است. شما به‌راحتی می‌توانید با فشردن کلید‌ها «Ctrl+A» در کسری از ثانیه تمام نوشته‌ها را انتخاب کنید.
- تنظیم فونت فارسی و انگلیسی
اغلب دانشگاه‌ها دانشجو را به رعایت فونت فارسی و انگلیسی مشخص با اندازه معین ملزم می‌کنند. برای اطمینان از رعایت فونت مورد‌نظر کافی است که کل متن را انتخاب نمایید، سپس کشوی گزینه «Font» از زیر‌مجموعه‌های تب «Home» را باز کنید. در کشوی باز‌شده در قسمت «Latin text»، فونت انگلیسی و اندازه آن را تعریف کنید و در قسمت «Complex script» فونت فارسی را به‌همراه سایز آن مشخص نمایید و سپس روی «OK» کلیک کنید. البته باید توجه داشته باشید که پس از این عمل باید به‌صورت دستی اندازه قلم عنوان‌ها و زیر‌نویس جداول و اشکال و … را تنظیم کنید.
- تنظیم پاراگراف‌ها
معمولاً در دستورالعمل‌های دانشگاه‌ها، دانشجویان ملزم به رعایت فاصله خطوط مشخص (۱۵/۱ یا ۲۵/۱) با تورفتگی سطر ابتدایی هر پاراگراف هستند. بهترین کار این است که در ابتدای نگارش این موارد را رعایت کنید، اما اگر چنین کاری را انجام نداده‌اید، نگران نباشید. شما با انتخاب کل متن و سپس باز کردن کشوی «Paraghraph» و مراجعه به قسمت «Line spacing» و انتخاب گزینه «Multiple» می‌توانید مقدار فاصله خطوط دلخواه خود را در کادر کنار آن وارد کنید و سپس روی «OK» کلیک کنید.
برای تورفتگی ابتدای پاراگراف‌ها نیز با استفاده از گزینه «Special» در کشوی «Paraghraph» و انتخاب «First line» از منوی آن می‌توانید مقدار تورفتگی سطر اول هر پاراگراف را در کادر کناری آن وارد کنید. بدین ترتیب کل پاراگراف‌های متن اصلاح می‌شوند.
- جایگزین کردن کلمات
ممکن است شما کلمه‌ای را که بارها در طول متن پایان‌نامه تکرار شده است، اشتباه نوشته باشید یا داوران از شما بخواهند واژه بهتری را جایگزین آن کنید. همچنین ممکن است در طول نگارش، رعایت فاصله و نیم‌فاصله میان کلمات مرکب را نادیده گرفته باشید.
در این حالت، جستجوی متن طولانی پایان‌نامه برای کلمه یا کلمات مربوطه بسیار دشوار است. شما به‌راحتی می‌توانید با استفاده از گزینه «Replace» که از زیر‌مجموعه‌های تب «Home» است، اقدام به جایگزین کردن کلمه درست با کلمه نادرست کنید. در رابطه با فاصله و نیم‌فاصله نیز می‌توانید دقیقاً همین کار را تکرار کنید. برای مثال، «می‌شود» را با «می شود» جایگزین کنید.
- اعمال نیم‌فاصله رسمی
یکی از ایرادات شایعی که به پایان‌نامه دانشجویان وارد می‌شود و در ویرایش متون فارسی نیز اهمیت زیادی دارد، رعایت نیم‌فاصله‌ها به‌ویژه برای اسامی جمع است. راه‌های مختلفی برای اعمال نیم‌فاصله در متن وجود دارد، اما ما به شما کلید ترکیبی «Ctrl+shift+2» را پیشنهاد می‌کنیم. مزیت استفاده از این کلید ترکیبی این است که وقتی شما قسمت‌هایی از متن پایان‌نامه را در نرم‌افزار پاورپوینت یا نرم‌افزار‌های دیگر کپی پیست (Copy Paste) کنید، علامت خط فاصله به‌جای نیم‌فاصله درج نمی‌شود و ساختار کلمات به‌هم نمی‌ریزد.
- فهرست مطالب خودکار
این قابلیت ورد برای نگارش پایان‌نامه اهمیت زیادی دارد تا جایی که برخی دانشگاه‌ها استفاده از آن را اجباری کرده‌اند. برای ایجاد یک فهرست خودکار، کافی است که هر یک از عناوین اصلی و فرعی را به‌ترتیب با هدینگ‌های ۱ و ۲ مشخص کنید. برای این کار باید عنوان یا عناوین مورد‌نظر خود را انتخاب کنید (برای انتخاب چند عنوان با یکدیگر کلید Ctrl را نگه دارید) و در تب «Home» به قسمت «Styles» مراجعه کنید. در قسمت «Styles» می‌توانید با کلیک روی «Heading1» و «Heading 2» به‌ترتیب عناوین اصلی و فرعی خود را تعریف کنید.
سپس به ابتدای پایان‌نامه مراجعه کرده و روی تب «References» کلیک کنید و کشوی «Table of Contents» را باز کنید و یکی از انواع فهرست‌هایی را که به دستورالعمل دانشگاه نزدیک‌تر است، انتخاب کنید تا فهرست خودکار مطالب ایجاد شود.
فهرست خودکار دو مزیت بزرگ دارد: پس از ویرایش با به‌روزرسانی فهرست مطالب، شماره صفحات و حتی عناوین تغییر‌یافته، خود‌به‌خود اصلاح می‌شوند. همچنین برای مراجعه به قسمتی از پایان‌نامه برای ویرایش آن نیازی به جستجو نیست و با «کلیک+Ctrl» روی هر عنوان به قسمت مربوطه هدایت می‌شوید.
- یافتن غلط‌های املایی
تصحیح غلط‌های املایی یکی از مراحل ویرایش فنی است. خوشبختانه نرم‌افزار‌های مختلفی برای شناسایی غلط‌های املایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
یکی از این نرم‌افزار‌ها، بسته زبان فارسی نرم‌افزار ماکروسافت ورد است. تنها مشکلی که این بسته دارد، این است که تنها روی برخی از نسخه‌های ورد مانند ورد ۲۰۱۶ نصب می‌شود و از سوی دیگر گاهی به‌خاطر کرک بودن برخی نرم‌افزار‌های ورد در ایران روی نسخه سازگار هم نصب نمی‌شود. بهترین انتخاب، نرم‌افزار‌های ویراستیار و پاک‌نویس هستند که علاوه بر غلط‌های املایی، عدم رعایت نیم‌فاصله‌ها و واژگان غیرفارسی را نیز مشخص می‌کنند. این دو نرم‌افزار به‌صورت افزونه روی نرم‌افزار ورد نصب می‌شوند.
- استفاده از قابلیت Track Changes
زمانی‌که ویرایش متون فارسی یا انگلیسی خود را به یک ویراستار می‌سپارید، بهتر از او بخواهید که ویرایش اثر شما را با «Track Changes» انجام دهد.
هنگامی‌که این قابلیت فعال باشد، شما تغییرات اعمال‌شده روی متن خود را به‌راحتی مشاهده می‌کنید و نیازی به مقایسه دو متن نخواهد بود. این موضوع برای پایان‌نامه که حجم بالایی دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. اما زمانی‌که پایان‌نامه ویرایش‌شده با «Track Changes» به‌دست شما می‌رسد، باید چه کنید؟ شما باید به تب «Review» ورد بروید. دو گزینه «Accept» و «Reject» را مشاهده می‌کنید که با گزینه اول، تغییر اعمال‌شده را می‌پذیرید و با گزینه دوم ویرایش انجام‌شده را رد می‌کنید.
۴ قالب (تمپلیت)آماده پایان‌نامه
برای تسهیل کار نگارش و ویرایش پایان‌نامه، ۴ قالب (Template) آماده را برای دانلود قرار داده‌ایم که می‌توانید از آن‌ها استفاده نمایید. البته برخی دانشگاه‌ها رعایت قالب ویژه خود را از دانشجویان می‌خواهند که در این صورت باید از قالب دانشگاه خود استفاده کنید.
خدمات ویرایش پایان‌نامه در ترجمیک
ویرایش مرحله‌ای از تولید یک اثر می‌باشد که بهتر است توسط فردی غیر از نویسنده انجام گیرد. زیرا همان‌طور که یک کارگردان نمی‌تواند فیلم خود را نقد کند، یک نویسنده نیز نمی‌تواند به‌اندازه یک ویراستار خطا‌ها، کجی‌ها و انحرافات متن خود را شناسایی کند. به همین دلیل مؤسسه ترجمیک گروهی از ویراستاران حرفه‌ای با تخصص‌ها و تحصیلات مختلف گرد هم آورده است تا سهمی کوچک در ارتقای آثار علمی و ادبی شما سروران گرامی داشته باشد. یکی از خدمات ویراستاری ترجمیک، ویرایش پایان‌نامه دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی است. برای اطلاع از شرایط و هزینه‌های ویرایش تخصصی مقاله پایان‌نامه یا ثبت سفارش می‌توانید به وب‌سایت ترجمیک مراجعه کرده یا با شماره تلفن‌های صفحه تماس با ما حاصل فرمایید.
لینک قالب ها کار نمیکنن
باسلام . متشکر از مطلب خوب و کاربردی که گذاشتید.