چالش‌های مترجمان و راهکارهای مقابله با آن‌ها

در دنیای امروز، ظهور اینترنت و فضای مجازی مرز بین کشورها را درنوردیده است و مفهومی جدید تحت عنوان دهکده جهانی به وجود آورده است. در این دهکده جهانی، بسیاری از کسب و کارها، مایل به تبادل و تجارت با بازارهای جهانی هستند.

با این وجود، تجارت با کشورهای خارجی، همانند یک جاده پرفرازونشیب است و چالش‌های ترجمه، یکی از دست‌اندازها و موانع آن است. مدیریت این چالش‌ها و تلاش برای حفظ کیفیت ترجمه، یکی از اصلی‌ترین وظایف مترجمان است.

در این مطلب، مهم‌ترین چالش‌های مترجمان را بررسی می‌کنیم و راهکارهای کارآمدی برای مقابله با آن‌ها ارائه می‌کنیم. اگر شما هم عضوی از خانواده بزرگ مترجمان هستید، این مطلب را از دست ندهید.

مطالب مرتبط:

بررسی زندگی‌نامه و آثار شیوا مقانلو نویسنده، منتقد و مترجم

چالش شماره ۱: تفاوت‌های زبانی و فرهنگی

داشتن درکی عمیق و صحیح از ساختارهای دستوری زبان مبدا و مقصد، از مهم‌ترین پیش‌نیازهای ترجمه متون است. توجه به تفاوت‌های فرهنگی و معنای اصطلاحات و کلمات نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر کیفیت ترجمه است.

به عنوان مثال، در فرهنگ ما زمانی که درباره شخصی صحبت می‌کنیم و آن شخص ناگهان سر می‌رسد، می‌گوییم «چه حلال‌زاده!» حال تصور کنید که به عنوان مترجم همزمان مشغول به کار شده‌اید و باید این اصطلاح را به انگلیسی یا چینی ترجمه کنید.

قطعا ترجمه تحت‌اللفظی این اصطلاح، در زبان مقصد بی‌معنا به نظر می‌رسد و شنونده متوجه مقصود شما نخواهد شد. در عوض معادل صحیح این عبارت در زبان انگیسی “speak of the devil” و در زبان چینی معادل “speak of Cao Cao and Cao Cao arrives.” است. در حالی که این عبارات در زبان فارسی خنده‌دار به نظر می‌رسند!

این مثال، به‌خوبی نشان‌دهنده این است که دو زبان متفاوت چگونه می‌توانند از دیدگاه‌های مختلفی به یک موضوع مشخص نگاه کنند. دقیقا چالش ترجمه نیز همین است؛ پیدا کردن معادل مناسب برای:

• کلماتی که در زبان مقصد معادلی ندارند!
• اصطلاحات و عبارات عامیانه
• مسائلی که ریشه فرهنگی دارند
• طنز و کنایه‌ها

حتی مترجمان کارکشته نیز ممکن است ساعت‌ها روی این موارد زمان بگذارند و در نهایت، باز هم به مشورت با یک فرد بومی نیاز داشته باشند.

به عبارت دیگر، هر زبانی مملو از ویژگی‌ها و دیدگاه‌های منحصربه‌فردی است که به‌آسانی به زبان‌های دیگر ترجمه نمی‌شوند. بنابراین، این مشکل ترجمه را می‌توان به عنوان یک معمای فرهنگی و دستورزبانی در نظر گرفت.

راهکار: متن را ساده‌سازی کنید و از یک فرد نیتیو کمک بگیرید

پیش از آن که ترجمه متن را آغاز کنید، اصطلاحات، عبارات محاوره‌ای، موضوعات فرهنگی و هر چیزی که انتقال آن به زبان مقصد دشوار است را شناسایی و مشخص کنید. اگر خوب دقت کنید خواهید دید که برخی از این مفاهیم، با کمی ساده‌سازی به‌خوبی ترجمه می‌شوند. این عبارات را حذف نکنید.

با این حال، برخی از مواردی که مشخص کردید، به هیچ عنوان قابلیت ترجمه ندارند. این موارد را حذف کنید. حذف این المان‌‌های پیچیده، زمان و هزینه پروژه ترجمه را کاهش می‌دهد و کار شما را راحت‌تر می‌کند.

پس از ساده‌سازی متن، در صورت امکان از یک فرد نیتیو بخواهید تا در ترجمه متن به شما کمک کند. هیچ‌کس نمی‌تواند به‌اندازه یک فرد نیتیو مسائل فرهنگی و عبارات محاوره‌ای را ترجمه کند.

با این وجود در صورت عدم دسترسی به افراد نیتیو، با جست و جو در اینترنت و کانال‌های یوتیوب نیز اطلاعات خوبی دستگیرتان خواهد شد.

چالش شماره ۲: ترجمه کلماتی که چند معنی مختلف دارند

در زبان انگلیسی، بسیاری از کلمات بر اساس نحوه استفاده آن‌ها در جمله، معانی مختلفی دارند. به عنوان مثال، واژه can می‌تواند به معنای کنسرو باشد یا نقش یک فعل کمکی را داشته باشد.

برخی کلمات نیز با وجود داشتن املا و تلفظ یکسان، معنای متفاوتی دارند. مانند break. این واژه، می‌تواند به معنای «شکستن» و «وقفه» باشد.

گروه دیگری از کلمات، تلفظ یکسان اما املای متفاوتی دارند. break و brake، grate و great جزء این دسته از کلمات هستند.

در زبان انگلیسی، صدها واژه این‌چنینی وجود دارد که کار مترجمان را سخت می‌کند. در واقع ترجمه کلماتی که چند معنی دارند، پاشنه آشیل کار مترجمان به حساب می‌آیند. چراکه ترجمه نادرست این واژگان، به طور مستقیم صحت و کیفیت ترجمه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

راهکار: متن را بادقت بخوانید

تشخیص واژگانی که چند معنی متفاوت دارند، در گرو دقت و هوشیاری مترجم است. پیش از که دست به قلم شوید و ترجمه را روی کاغذ پیاده کنید، هر جمله یا پاراگراف را بادقت تا انتها بخوانید. بدین ترتیب مفهوم کلی متن را درک خواهید کرد. این کار، انتخاب معادل صحیح واژگان را برای شما آسان‌تر می‌کند.

به طور کلی ترجمه هر جمله را یک بار برای خودتان بخوانید. سپس به این فکر کنید که متن ترجمه‌شده، مفهوم درستی دارد یا عجیب به نظر می‌رسد؟ قطعا در صورت انتخاب نادرست معنی واژگان، متن عجیب به نظر می‌رسد و مفهوم را به‌درستی منتقل نمی‌کند. بنابراین بازخوانی متن، بهترین راهکاری است که برای مقابله با این چالش وجود دارد.

مطالب مرتبط:

چگونه مترجمی عالی باشیم؟

چالش شماره ۳: زمان‌بر بودن فرایند ترجمه

ترجمه متون تخصصی، به تمرکز و دقت زیادی نیاز دارد. از سوی دیگر، پس از چند ساعت کار بی‌وقفه، خواه ناخواه ذهن مترجم خسته می‌شود و تمرکز خود را از دست می‌دهد. طبیعتا این موضوع، کیفیت و خروجی کار مترجم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

تصور کنید که در حال انجام چند پروژه مهم و سنگین هستید و در اواسط کار، دچار بی‌انگیزگی و خستگی مفرط شده‌اید! در این حالت، قطعا دچار اضطراب می‌شوید و شاهد نارضایتی مشتریان خواهید بود.

علاوه بر تمرکز و انرژی، ترجمه متون به صرف زمان مناسب و کافی نیاز دارد. روشن است که تنها زمانی قادر به ارائه ترجمه‌ای روان، دقیق و اصولی خواهید بود که به اندازه کافی زمان بگذارید و حوصله به خرج دهید.

اما شما ترجمه را به عنوان راهی برای امرار معاش و کسب درآمد انتخاب کرده‌اید. بنابراین باید طوری برنامه‌ریزی کنید که پروژه‌های زیادی بگیرید و مشتریان مختلفی پیدا کنید. اگر به‌تازگی وارد بازار کار ترجمه شده باشید، احتمالا فکر می‌کنید که این موضوع با صرف دقت و زمان کافی برای ترجمه متون در تضاد است. حتی ممکن است نگران میزان درآمد خود باشید. این در حالی است که راهکارهای مختلفی برای مدیریت این چالش وجود دارد.

راهکار: برای ذخیره و دسترسی به پروژه‌های قبلی، از نرم‌افزارهای ترجمه کمک بگیرید

پس از تکمیل چند پروژه ترجمه، متوجه کلمات، عبارات و حتی جملات تکراری خواهید شد. در این حالت، احتمالا به این فکر می‌افتادید که برای پیدا کردن معادل مناسب، پروژه‌های قبلی را زیر و رو کنید.

این در حالی است که ممکن است به دلایل مختلفی به فایل پروژه‌های قبلی دسترسی نداشته باشید. حتی ممکن است تعداد پروژه‌ها آن‌قدر زیاد باشند، که جست و جو در آن‌ها، خود فرایندی زمان‌گیر باشد.

در چنین مواردی، نرم‌افزارهایی که قابلیت ذخیره‌سازی و دسترسی آسان به عبارات و واژگان را دارند، به کمک شما می‌آیند. کافیست عبارات و واژگان تخصصی، اصطلاحات و به طور کلی موارد خاصی که با آن‌ها برخورد می‌کنید را وارد نرم‌افزار کنید. بدین ترتیب، نیازی به جست و جوی مجدد و ترجمه این عبارات نخواهید داشت. translation memory، یکی از نرم‌افزارهایی است که به افزایش سرعت ترجمه و صرفه‌جویی در زمان کمک می‌کند.

استفاده از نرم‌افزارهای مترجم‌یار نیز ایده خوبی به نظر می‌رسد. این نرم‌افزارها در نسخه‌های آنلاین و آفلاین در دسترس هستند و مانند یک دستیار حرفه‌ای، ترجمه متون را برای شما ساده‌تر می‌کنند.

مطالب مرتبط:

راهنمای انتخاب نرم‌افزار کمک‌مترجم

چالش شماره ۴: مشکلات مربوط به قالب‌بندی فایل مبدا و مقصد

یکی دیگر از مشکلات رایج مترجمان، مربوط به چیدمان و قالب‌بندی فایل ترجمه است. حتما برای شما هم پیش آمده که ترجمه نهایی را در قالب یک فایل InDesign یا Word در اختیار مشتری قرار دهید و سپس متوجه شوید که تمام متن در سیستم مشتری به‌هم‌ریخته و به‌درستی نمایش داده نمی‌شود.

به طور کلی موارد زیر می‌توانند چنین مشکلاتی را به وجود بیاورند:

• عدم پشتیبانی سیستم کارفرما از فونت‌ها و کاراکترهای سیستم مترجم
• وجود عناصر مختلف طراحی در فایل نهایی و به‌هم‌ریختگی آن‌ها در سیستم مشتری
• وجود جداول و تصاویر مختلف و عدم نمایش صحیح آن‌ها

بسیاری از افرادی که ترجمه متون خود را برون‌سپاری می‌کنند، با محدودیت زمانی مواجه هستند. در نتیجه بروز چنین مشکلاتی، می‌تواند باعث کلافگی و نارضایتی این دسته از مشتریان شود.

البته تمام این مشکلات می‌تواند برای مترجم نیز به وجود بیاید. یعنی ممکن است فایل مبدا در سیستم مترجم به‌درستی اجرا نشود و روند کار وی را باکندی مواجه کند.

راهکار: در خصوص قالب‌بندی فایل با کارفرما رایزنی کنید

خوشبختانه مدیریت این چالش نه تنها کار سختی نیست، بلکه آمادگی برای جلوگیری از آن چهره‌ای حرفه‌ای از شما به نمایش می‌گذارد و باعث جلب نظر مشتری می‌شود. برای جلوگیری از بهم‌ریختگی فایل نهایی در سیستم مشتری، یکی از راهکارهای زیر را انتخاب کنید:

• هنگام ثبت سفارش، از مشتری بخواهید تا فونت، سایز و سایر جزئیات قالب موردنظرش را در اختیار شما بگذارد. بدین ترتیب، می‌توانید مطمئن باشید که مشکلی از بابت عدم پشتیبانی فونت در سیستم مشتری به وجود نخواهد آمد.
• فایل نهایی را در قالب PDF در اختیار مشتری قرار دهید. بدین ترتیب فرقی نمی‌کند که از چه فونتی استفاده کنید. قابلیت‌های فایل PDF از جزئیات متن شما محافظت می‌کند و آن را در هر سیستمی به اجرا درمی‌آورد.
• برخی افراد هنوز از نسخه‌های قدیمی ورد استفاده می‌کنند. برخی دیگر نیز نسخه‌های جدید را ترجیح می‌دهند. نسخه‌های قدیمی، از نسخه‌های جدید پشتیبانی نمی‌کنند. اما نسخه‌های جدید از تمام نسخه‌ها پشتیبانی می‌کنند.

بدین ترتیب، کافیست فایل نهایی را در نسخه‌های قدیمی تایپ و ارسال کنید. بدین ترتیب می‌توانید مطمئن باشید که فایل شما به‌درستی را سیستم مقصد باز خواهد شد.

برای جلوگیری از بهم‌ریختگی فایل مبدا نیز کافیست از مشتری بخواهید تا متن موردنظر خود را در قالب PDF تحویل دهد. سپس برای ویرایش متن یا استفاده از نرم‌افزارهای مترجم‌یار، از ابزارهای تبدیل PDF به WORD کمک بگیرید.

مطالب مرتبط:

۶ سایت رایگان برای تبدیل PDF به Word

چالش شماره ۵: مشکلات شخصی

تمام مواردی که تا اینجا بررسی کردیم، به دانش، مهارت‌ها و ابزار کار مترجم بستگی دارد. با این وجود، دسته دیگری از مشکلات، از زندگی شخصی مترجم ناشی می‌شود و بر بازدهی کار تاثیر منفی می‌گذارد.

به عنوان مثال، اغلب مترجمان به صورت دورکار فعالیت می‌کنند. در نتیجه در کنار ترجمه متون، کارهای شخصی‌شان را نیز انجام می‌دهد. همین ادغام زندگی شخصی و کاری، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های شغل مترجمان است. در صورت عدم مدیریت این چالش، ممکن است هم از زندگی شخصی باز بمانید و هم سفارش‌ها را با تاخیر و کیفیت پایین تحویل دهید.

رقابت با سایر مترجمان، قیمت‌گذاری و تبلیغات از دیگر موانعی هستند که می‌تواند روند کار مترجم را مختل کنند.

راهکار: خودتان را بشناسید

هیچ راهکار استاندارد و مشخصی برای مقابله با این چالش وجود ندارد. تنها راه حل این است که خودتان را بشناسید و کارها را اولویت‌بندی کنید. برای برنامه‌ریزی صحیح و اولویت‌بندی کارها، به سوالات زیر پاسخ دهید:

• در طول روز چه کارهایی برای انجام دارم؟

تمام وظایف و مسئولیت‌هایی که بر عهده دارید (اعم از کاری و شخصی) را روی کاغذ بیاورید. هیچ کاری را از قلم نیندازید و حتی کارهای کوچک و کم‌اهمیت، مثل آب دادن به گل‌ها یا پرداخت قبض تلفن را نیز به حساب بیاورید.

• کدام کارها اولویت بیشتری دارند؟

لیستی که در مرحله قبل تهیه کردید را بر اساس اولویت مرتب کنید. بدین ترتیب کارهای ضروری و مهم، از کارهای غیرضروری و کم‌اهمیت‌تر جدا خواهند شد.

• برای انجام هر یک از کارها چه‌قدر زمان نیاز دارم؟

سپس مقدار زمانی که برای انجام هر یک از کارها نیاز دارید، مشخص کنید. سعی کنید واقع‌بین و صادق باشید. چراکه هیچ چیز به اندازه اطلاعات واقعی، نمی‌تواند به برنامه‌ریزی کمک کند.

• در کدام یک از ساعات شبانه‌روز بازدهی بیشتری دارم؟

همان‌طورکه گفته شد، ترجمه مقاله به تمرکز و دقت زیادی نیاز دارد. بنابراین، باید ساعاتی که بازدهی بیشتری دارید را به زندگی کاری خود اختصاص دهید.

• برای انجام کدام دسته از کارها می‌توانم از کمک دیگران استفاده کنم؟

در صورت امکان برخی کارهای شخصی مثل خرید منزل یا آشپزی را به فرد دیگری محول کنید. بدین ترتیب زمان آزاد بیشتری خواهید داشت و پروژه‌های ترجمه را با آرامش بیشتری پیش خواهید برد.

نکته: فراموش نکنید که حتما زمانی را به استراحت و تجدید قوا اختصاص دهید. در غیر این صورت، پس از مدت زمان کوتاهی دچار افت انرژی و انگیزه خواهید شد.

اگر به تازگی به جمع مترجمان فریلنسر پیوسته‌اید و با تبلیغات، نحوه قیمت‌گذاری و روش‌های پیشی گرفتن از رقبا آشنا نیستید، مطلب زیر را مطالعه کنید.

مطالب مرتبط:

۸ گام برای تبدیل شدن به یک کپی رایتر موفق

سخن پایانی

تمامی مشاغل با چالش‌ها و معضلات مختلفی مواجه هستند و مترجمی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این مطلب، برخی از رایج‌ترین و اساسی‌ترین چالش‌های مترجمان را بررسی کردیم و برای هر یک راهکاری منطقی پیشنهاد کردیم. امیدواریم تا مطالعه این مطلب، در پیشرفت شغلی شما موثر باشد.

بسیاری از مترجمان و نویسندگان مجرب در داخل و خارج کشور، به صورت دورکاری با ترجمیک فعالیت دارند. در صورت تمایل به همکاری با این موسسه، رزومه خود را به صفحه استخدام مترجم ارسال کنید.