۸ نکته مهم در ویرایش پایان‌نامه در ورد

جلسه دفاع از پایان‌نامه یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مراحل دوران تحصیلی شماست. چراکه در این جلسه، حاصل زحماتی که برای به ثمر نشستن یک پروژه علمی کشیده‌اید، توسط اساتید ارزیابی می‌شود.

ازسوی‌دیگر داوران اهمیت زیادی به بی‌عیب و نقص بودن متن پایان‌نامه می‌دهند و از کوچک‌ترین خطاها نیز چشم‌پوشی نمی‌کنند. لذا توصیه ما این است که قبل از دفاع خودتان را جای داور بگذارید و ایرادات احتمالی را برطرف کنید. به عبارت دیگر، باید بعد از مرحله نگارش پایان‌نامه، مرحله ویرایش پایان نامه را نیز پشت سر بگذارید.

در این مطلب خواهیم دید که مقصود از ویرایش پایان‌نامه چیست و پایان‌نامه ویرایش‌شده چه ویژگی‌هایی دارد. با سایت ترجمه تخصصی ترجمیک همراه باشید!

مطالب مرتبط:

آیا در مقالات علمی می‌توان از ویکی‌پدیا استفاده کرد؟

آخرین به روزرسانی: ۱۴۰۳/۰۷/۱۰

منظور از ویرایش پایان نامه چیست؟

ویرایش پایان نامه به فرآیند اصلاح و آماده‌سازی آن گفته می‌شود. این فرایند به‌منظور تسهیل انتقال اطلاعات از نویسنده به خواننده انجام می‌شود و شامل موارد زیر است:

• تصحیح، تغییر، سازمان‌دهی متن
• درست و یکپارچه‌سازی دقیق و کامل متن
• بازبینی و اصلاح غلط‌های املایی و دستوری
• اصلاح شیوه استفاده از علائم نگارشی
• اطمینان از نظم و آراستگی متن

حال اگر ویرایش متن توسط فردی غیر از نویسنده انجام شود، به آن شخص ویراستار گفته می‌شود. با این حال خود نویسنده باید به روند ویرایش اثر خود نظارت داشته باشد. ویراستاران نیز باید تعامل نزدیکی با نویسنده داشته باشند و نویسنده را در جریان تغییرات متن قرار دهند. بنابراین، می‌توان ویرایش را مجموعه‌ای از مهارت‌های خلاقانه، روابط انسانی و روش‌های دقیق دانست.

انواع ویرایش پایان نامه

ویرایش پایان نامه و به طور کلی متون فارسی با توجه به نوع، حوزه محتوایی، عرصه کاربردی، حجم و مخاطبان اثر در چند دسته قرار می‌گیرند. در اینجا قصد داریم به انواعی از ویرایش بپردازیم که در روند ویراستاری یک پایان‌نامه (رساله) انجام می‌شوند.

ویرایش تخصصی (علمی)

اولین و مهم‌ترین گام در ویرایش آثار علمی از جمله پایان‌نامه، ویرایش تخصصی است که به آن ویرایش علمی نیز گفته می‌شود. در ویرایش تخصصی، تنها به جنبه‌های علمی متن پرداخته می‌شود. یعنی صحت اطلاعات و داده‌های ارائه‌شده و همچنین نحوه بیان آن‌ها در چهارچوب موازین علمی سنجیده می‌شود. خود نویسنده معمولاً نمی‌تواند اثر خود را از نظر علمی ویرایش کند و باید از ویراستار علمی کمک بگیرد. البته ویراستار علمی باید تحصیلات هم‌سو با موضوع اثر را داشته باشد و از نظر سطح علمی از نویسنده بالا‌تر باشد.

ویرایش محتوایی

ویرایش محتوایی به مفهوم و ساختار متن توجه دارد. در ویرایش محتوایی، ویراستار با حذف، جابه‌جایی یا گسترش برخی مطالب هرگونه سوء‌برداشت از مفهوم نوشته‌ را برطرف می‌کند. ویراستار همچنین باید با بازنگری در نحوه چیدمان کلمات و جملات، شرح موارد نامفهوم، حذف مطالب غیر ‌مستند و ایجاد نظم و ترتیب در مطالب، به تسهیل انتقال پیام نویسنده به خواننده کمک کند. در ویرایش پایان‌نامه معمولاً ویرایش تخصصی و محتوایی هم‌زمان با یکدیگر انجام می‌شوند.

ویرایش زبانی (ادبی)

ویرایش زبانی یکی از موارد مهمی است که کیفیت پایان‌نامه را ارتقا می‌دهد. به این نوع ویرایش، ویرایش ساختاری یا ادبی نیز گفته می‌شود. در ویرایش ادبی متن فارسی به بازبینی و تصحیح ساختار جملات پرداخته می‌شود. همچنین تلاش می‌شود تا با گزینش واژگان مناسب، حذف کلمات و عبارت‌های زائد، حذف اصطلاحات عامیانه، اصلاح انحراف‌ها از زبان علمی، بهینه‌سازی طول جملات و حذف هرگونه ابهامی متنی روان و سلیس حاصل شود.

ویرایش فنی (صوری)

در ویرایش پایان‌نامه، پس از ویراستاری علمی، ویراستاری فنی اهمیت بالایی دارد. ویرایش فنی یا صوری همانند ویرایش علمی، صرف زمان و تمرکز بالایی را طلب می‌کند. در ویرایش فنی، آراستگی و یکدستی ظاهر متن موردتوجه قرار می‌گیرد. لذا ویراستار فنی باید به یکدست کردن شیوه خط، تصحیح غلط‌های املایی، بررسی ارتباط جملات، اصلاح علائم نگارشی، رعایت قواعد عدد‌نویسی، ثبت اعلام، شرح اختصارات در پاورقی، بررسی فهرست مطالب، یکدست کردن ارجاعات، اصلاح جداول و تصاویر اقدام کند.

بازخوانی

درست است که در فرایندهای ویرایشی که در بالا توضیح داده شد، به بررسی چندباره متن پایان‌نامه اقدام می‌شود. با این حال باز هم ممکن است اشتباهات کوچکی از دید شما پنهان باقی بمانند. برای رفع اشکالات جزئی که به‌خاطر حرکات سریع چشم و خستگی فکری از نظر شما مخفی مانده‌اند، باید پایان‌نامه خود را پس از ویرایش، بازخوانی کنید. بهتر است بازخوانی توسط فرد دیگری انجام شود. اما اگر شخصاً به این کار اقدام کردید، باید چند روز از پایان‌نامه فاصله بگیرید و ترجیحاً آن را با صدای بلند بخوانید. در این حالت اگر چشم شما خطایی را نادیده بگیرند، گوش‌‌تان به کمک شما می‌آیند.

مطالب مرتبط:

انواع ویراستاری مقاله

نحوه ویرایش پایان‌نامه در ورد

پیش از اینکه به نکات ویرایش پایان‌نامه در نرم‌افزار ماکروسافت ورد (Microsoft Word) بپردازیم، ذکر یک نکته ضروری است. اعمال تغییرات روی کل متن به کمک قابلیت‌های خودکار نرم‌افزار ورد باید در انتهای کار حتماً مورد بازبینی قرار بگیرند. چرا‌که در برخی موارد، تغییراتی که بر کل متن اعمال می‌شوند، به‌دلایل مختلف روی تمام بخش‌ها اثر نمی‌گذارند. به‌ویژه اینکه نرم‌افزار‌های ورد در ایران کرک‌شده هستند و همین موضوع سبب کارکرد ناقص آن‌ها می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین ترفند‌های ویرایش پایان‌نامه در نسخه‌های ۲۰۱۰ به بالای ورد می‌پردازیم.

انتخاب کل متن

برای اینکه تغییری را در تمام متن ایجاد کنید، باید کل آن را انتخاب کنید. برخی دانشجویان با کلیک و نگه‌داشتن آن در تمام صفحات، کل متن را انتخاب می‌کنند. (با توجه به حجم بالای پایان‌نامه‌ها کاری زمان‌بر و دشوار است.) بنابراین بهتر است از کلید میانبر «Ctrl+A» کمک بگیرید.

تنظیم فونت فارسی و انگلیسی

اغلب دانشگاه‌ها دانشجو را ملزم به رعایت فونت فارسی و انگلیسی مشخص و با اندازه معین می‌کنند. برای اطمینان از رعایت فونت مورد‌نظر کافی است که کل متن را انتخاب نمایید. سپس کشوی گزینه «Font» از زیر‌مجموعه‌های تب «Home» را باز کنید. در کشوی باز‌شده در قسمت «Latin text»، فونت انگلیسی و اندازه آن را تعریف کنید. در قسمت «Complex script» نیز فونت فارسی را به‌همراه سایز آن مشخص نمایید و سپس روی «OK» کلیک کنید. البته توجه کنید که بعد این کار باید به‌صورت دستی اندازه قلم عنوان‌ها و زیر‌نویس جداول و اشکال و … را تنظیم کنید.

تنظیم پاراگراف‌ها

معمولاً در دستورالعمل‌های دانشگاه‌ها، دانشجویان ملزم به رعایت فاصله خطوط مشخص با تورفتگی سطر ابتدایی هر پاراگراف هستند. بهترین کار این است که در ابتدای نگارش این موارد را رعایت کنید، اما اگر چنین کاری را انجام نداده‌اید، نگران نباشید. شما با انتخاب کل متن و سپس باز کردن کشوی «Paraghraph» و مراجعه به قسمت «Line spacing» و انتخاب گزینه «Multiple» می‌توانید مقدار فاصله خطوط دلخواه خود را در کادر کنار آن وارد کنید و سپس روی «OK» کلیک کنید.

برای تورفتگی ابتدای پاراگراف‌ها نیز با استفاده از گزینه «Special» در کشوی «Paraghraph» و انتخاب «First line» از منوی آن می‌توانید مقدار تورفتگی سطر اول هر پاراگراف را در کادر کناری آن وارد کنید. بدین ترتیب کل پاراگراف‌های متن اصلاح می‌شوند.

جایگزین کردن کلمات

ممکن است کلمه‌ای که بار‌ها در طول متن پایان‌نامه تکرار شده است را اشتباه نوشته باشید یا داوران از شما بخواهند واژه بهتری را جایگزین آن کنید. همچنین ممکن است در طول نگارش، رعایت فاصله و نیم‌فاصله میان کلمات مرکب را نادیده گرفته باشید.

در این حالت، جستجوی متن طولانی پایان‌نامه برای کلمه یا کلمات مربوطه بسیار دشوار است. شما به‌راحتی می‌توانید با استفاده از گزینه «Replace» که از زیر‌مجموعه‌های تب «Home» است، اقدام به جایگزین کردن کلمه درست با کلمه نادرست کنید. در رابطه با فاصله و نیم‌فاصله نیز می‌توانید دقیقاً همین کار را تکرار کنید. برای مثال، «می‌شود» را با «می شود» جایگزین کنید.

اعمال نیم‌فاصله رسمی

عدم رعایت نیم‌فاصله‌ها به‌ویژه برای اسامی جمع، یکی از ایرادات شایعی که به پایان‌نامه دانشجویان وارد می‌شود و در ویرایش متون فارسی نیز اهمیت زیادی دارد. راه‌های مختلفی برای اعمال نیم‌فاصله در متن وجود دارد، اما ما به شما کلید ترکیبی «Ctrl+shift+2» را پیشنهاد می‌کنیم. مزیت استفاده از این کلید ترکیبی این است که وقتی شما قسمت‌هایی از متن پایان‌نامه را در نرم‌افزار پاورپوینت یا نرم‌افزار‌های دیگر کپی پیست (Copy Paste) کنید، علامت خط فاصله به‌جای نیم‌فاصله درج نمی‌شود و ساختار کلمات به‌هم نمی‌ریزد.

مطالب مرتبط:

روش‌های تایپ نیم فاصله در ورد Word و اکسل Excel

فهرست مطالب خودکار

این قابلیت ورد برای نگارش پایان‌نامه اهمیت زیادی دارد تا جایی که برخی دانشگاه‌ها استفاده از آن را اجباری کرده‌اند. برای ایجاد یک فهرست خودکار، کافی است که هر یک از عناوین اصلی و فرعی را به‌ترتیب با هدینگ‌های ۱ و ۲ مشخص کنید. برای این کار باید عنوان یا عناوین مورد‌نظر خود را انتخاب کنید (برای انتخاب چند عنوان با یکدیگر کلید Ctrl را نگه دارید) و در تب «Home» به قسمت «Styles» مراجعه کنید. در قسمت «Styles» می‌توانید با کلیک روی «Heading1» و «Heading 2» به‌ترتیب عناوین اصلی و فرعی خود را تعریف کنید.

سپس به ابتدای پایان‌نامه مراجعه کرده و روی تب «References» کلیک کنید و کشوی «Table of Contents» را باز کنید و یکی از انواع فهرست‌هایی را که به دستورالعمل دانشگاه نزدیک‌تر است، انتخاب کنید تا فهرست خودکار مطالب ایجاد ‌شود.

فهرست خودکار دو مزیت بزرگ دارد: پس از ویرایش با به‌روزرسانی فهرست مطالب، شماره صفحات و حتی عناوین تغییر‌یافته، خود‌به‌خود اصلاح می‌شوند. همچنین برای مراجعه به قسمتی از پایان‌نامه برای ویرایش آن نیازی به جستجو نیست و با «کلیک+Ctrl» روی هر عنوان به قسمت مربوطه هدایت می‌شوید.

اصلاح غلط‌های املایی

تصحیح غلط‌های املایی یکی از مراحل ویرایش فنی است. خوشبختانه نرم‌افزار‌های مختلفی برای شناسایی غلط‌های املایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.

یکی از این نرم‌افزار‌ها، بسته زبان فارسی نرم‌افزار ماکروسافت ورد است. تنها مشکلی که این بسته دارد، این است که تنها روی برخی از نسخه‌های ورد مانند ورد ۲۰۱۶ نصب می‌شود و از سوی دیگر گاهی به‌خاطر کرک بودن برخی نرم‌افزار‌های ورد در ایران روی نسخه سازگار هم نصب نمی‌شود. بهترین انتخاب، نرم‌افزار‌های ویراستیار و پاک‌نویس هستند که علاوه بر غلط‌های املایی، عدم رعایت نیم‌فاصله‌ها و واژگان غیرفارسی را نیز مشخص می‌کنند. این دو نرم‌افزار به‌صورت افزونه روی نرم‌افزار ورد نصب می‌شوند.

استفاده از قابلیت Track Changes

زمانی‌که ویرایش متون فارسی یا انگلیسی خود را به یک ویراستار می‌سپارید، بهتر از او بخواهید که ویرایش اثر شما را با «Track Changes» انجام دهد.

هنگامی‌که این قابلیت فعال باشد، شما تغییرات اعمال‌شده روی متن خود را به‌راحتی مشاهده می‌کنید و نیازی به مقایسه دو متن نخواهد بود. این موضوع برای پایان‌نامه که حجم بالایی دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. اما زمانی‌که پایان‌نامه ویرایش‌شده با «Track Changes» به‌دست شما می‌رسد، باید چه کنید؟ شما باید به تب «Review» ورد بروید. دو گزینه «Accept» و «Reject» را مشاهده می‌کنید که با گزینه اول، تغییر اعمال‌شده را می‌پذیرید و با گزینه دوم ویرایش انجام‌شده را رد می‌کنید.

مطالب مرتبط:

ترک چنج یا Track Changes چیست؟‌

یکسان‌سازی رسم‌الخط

یکی دیگر از نکات مهمی که معمولا هنگام ویرایش پایان‌نامه از قلم می‌افتد، یکسان‌سازی رسم‌الخط و لحن متن است. برای مثال اگر در قسمتی از متن از واژه زیست‌فناوری استفاده کرده‌اید، بهتر است که در سایر قسمت‌های متن هم همین واژه را به کار برید نه واژه بیوتکنولوژی را. هم‌چنین اگر برای یک کلمه خاص از نیم‌فاصله استفاده کرده‌اید، باید در سایر بخش‌های متن هم از این حالت واژه استفاده کنید نه این‌که مثلا آن را با فاصله بنویسید.

جمع‌بندی

گفتیم که ویرایش مرحله‌ای از تولید یک اثر است و بهتر است توسط فردی غیر از نویسنده انجام گیرد. زیرا همان‌طور که یک کارگردان نمی‌تواند فیلم خود را نقد کند، یک نویسنده نیز نمی‌تواند به‌اندازه یک ویراستار خطا‌ها، کجی‌ها و انحرافات متن خود را شناسایی کند. به همین دلیل مؤسسه ترجمیک گروهی از ویراستاران حرفه‌ای با تخصص‌ها و تحصیلات مختلف گرد هم آورده است تا سهمی کوچک در ارتقای آثار علمی و ادبی شما سروران گرامی داشته باشد.

یکی از خدمات ویراستاری ترجمیک، ویرایش پایان‌نامه دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی است. برای اطلاع از شرایط و هزینه‌های ویرایش تخصصی پایان‌نامه یا ثبت سفارش می‌توانید به وب‌سایت ترجمیک مراجعه کرده یا به صفحه هزینه ترجمه مراجعه کنند.