اگر از شما بپرسند که در دنیا چند زبان وجود دارد، چه پاسخی می‌دهید؟ به نظر می‌آید به ازای هر کشور در دنیا یک زبان وجود داشته باشد؛ نه بیشتر و نه کمتر. اما ماجرا این‌گونه نیست و در دنیا در حدود ۶ هزار زبان وجود دارد. این در حالی است که در دنیا در حدود ۲۰۰ کشور وجود دارد. پس این ۶ هزار زبان متعلق به چه کسی است؟
در این مطلب به ریشه‌یابی تاریخی زبان‌های مختلف در جهان می‌پردازیم و شباهت این زبان‌ها را بررسی می‌کنیم.
مطالب پیشین و مرتبط وبلاگ ترجمیک در ادامه آمده است:
- آیا تلاش فرهنگستان منجر به ارتقای کیفیت زبان فارسی می‌شود؟
- ترجمه متون ادبی از زبان میانجی، چرا و چگونه؟
- اولین سفارش ترجمه در تاریخ ایران! سرگذشت دارالترجمه ناصری
- ارائه چند ترجمه از یک اثر در بازار کتاب، درست یا غلط؟
در این مطلب خواهید خواند:
دلیل شباهت بین زبان‌ها چیست؟
رده‌شناسی شاخه‌ای از زبان‌شناسی است که به مطالعه شباهت‌های ساختاری بین زبان‌های مختلف، بدون در نظر گرفتن پیشینه آن‌ها می‌پردازد تا این زبان‌ها را بر اساس رده و طبقه، دسته‌بندی کند.
بسیاری از زبان‌هایی که در کشورهای مختلف می‌شنوید، به گوش شما آشنا می‌آید؛ یا تصور می‌کنید که چنین زبانی را قبلاً درجایی شنیده‌اید و یا تصور می‌کنید که شاید این زبان، همان لهجه‌ای است که در شهر دیگری شنیده‌اید.
دلیل این موضوع این است که زبان‌های مختلف درگذشته، ریشه‌های مختلف داشته‌اند و امروزه تغییر کرده‌اند؛ اما هنوز هم شبیه ریشه کهن خود هستند و یا یک کشوری درگذشته، مستعمره کشور دیگر بوده است.
سه کشور با زبان دانمارکی
دانمارکی، سوئدی و نروژی در دنیا به سه نوع زبان متفاوت و مستقل شهرت دارند و درواقع در دید شما این سه زبان هیچ ریش یکسانی ندارند؛ اما واقعیت این نیست.
مثلاً «بزرگ» به سوئدی می‌شود stora، در دانمارکی هم می‌شود stora در نروژی که مثلاً زبانی کاملاً متفاوت است، بازهم می‌شود stora. به همین شکل، در سوئدی، دانمارکی و نروژی «غاز» می‌شود gos.
این سه زبان از در اکثر موارد شبیه به یکدیگر هستند و در مواردی بسیار باهم تفاوت دارند و در برخی از موارد نیز این شباهت‌ها بسیار پیچیده و غیرقابل فهم می‌شود.
در زمان‌های گذشته، دانمارکی‌ها بر نروژ و سوئد حکومت می‌کردند و این سه کشور فعلی، درگذشته یک کشور یک‌تکه و تک‌بخشی بوده است. تا این‌که در قرن ۱۶ سوئد اعلام استقلال می‌کند و نروژ نیز در قرن ۱۹ اعلام استقلال و جدایی‌طلبی می‌کند. تا پیش‌ازاین زمان، اصلاً زبانی در دنیا تحت عنوان زبان نروژی و سوئدی وجود نداشت؛ اما هم‌اکنون هرکدام از این مناطق یک کشور شده‌اند و زبان مستقل و خاص خود را دارند.
آیا گویش هم تبدیل به زبان می‌شود؟
زبان مولداوی بسیار شبیه به رومانی است. زبان مولداوی درگذشته، تنها گویشی از زبان رومانیایی محسوب می‌شد. اما بعد از آن‌که مولداوی به اتحاد جماهیر شوروی پیوست، گویش مولداوی کم‌کم به‌عنوان زبان مستقلی در دنیا جا افتاد.
در آن زمان، دانشمندان شوروی قصد داشتند تا تفاوت‌های زبان‌های مولداوی و رومانیایی را متوجه شوند تا مولداوی را یک‌زبان مستقل در نظر بگیرند. درنتیجه به زبان‌شناسان مولداوی مأموریت دادند تا برای زبان این کشور، گرامر یا دستور زبان خاص خودش را طراحی کنند.
بنابراین تعریف‌های دستوری برای مولداویایی نوشته شد، اما با الفبای سیریلیک و به زبان روسی. ولی به‌هرحال دقیقاً همان زبان رومانیایی بود. درواقع هیچ تفاوت خاصی بین آن‌ها نبود؛ تنها به دلیل جدا شدن این دو کشور از یکدیگر، اصرار بر این بود که زبان‌های این کشور نیز باید از هم جدا و مستقل شوند.
تفاوت‌های فرهنگی، دلیل شباهت دو زبان
تفاوت‌های فرهنگی نیز باعث شباهت بین دو زبان مختلف می‌شود. به‌عنوان‌مثال اردو و هندی را در نظر بگیرید؛ هندی و اردو تا حد زیادی بسیار به یکدیگر شبیه هستند و تفاوت‌های بارزی ندارند؛ مهم‌ترین تفاوت‌های این دو زبان در این است که اردو واژگانی را از عربی وام گرفته است و هندی واژه‌ها را از سانسکریت وام‌گیری کرده است.
با وجوداین تفاوت‌ها و وام‌گیری از زبان‌های مختلف، زبان هندی و اردو به‌راحتی می‌توانند با یکدیگر صحبت کنند و حرف‌های یکدیگر را کاملاً متوجه شوند.
تفاوت‌های فرهنگی باعث احساس جدا بودن این دو زبان را ایجاد می‌کند. به‌عنوان‌مثال، اردوها اکثراً مسلمان هستند و اما هندی‌ها به این شکل نیستند و دین و مذهب‌های متفاوتی دارند و یا زبان اردو با خط عربی نوشته می‌شود و اما خط هندی با خط ناگری نوشته می‌شود. به دلیل تفاوت بسیار زیاد این دو زبان، ازلحاظ ظاهری و دستور خط، این تصور پیش می‌آید که این دو زبان خیلی باهم تفاوت دارند.
شباهت‌های ریشه‌ای زبان‌های فارسی، دری و تاجیکی
نقش استعمار را در ایجاد و دامن زدن اختلافات در قلمرو زبانِ فارسی در نظر بگیرید. انگلیس‌ها و روس‌ها مشترکاً تلاش کردند که زبانِ فارسی را تضعیف کنند و به حاشیه برانند. بلشویک‌ها در پی انقلاب اکتبر ١٩١٧میلادی نام زبانِ فارسی را به تاجیکی تغییر دادند و تلاش کـردند که برای فارسی‌زبانان آسـیای‌میانه تلقـین کنـند که زبانِ شما «تاجـیکی» است و با زبانِ «فارسی» و یا «دری» که زبانِ ایران و افغانستان است، تفـاوت بنیادین دارد.
در این میانه دولت محمد ظـاهرشـاه تلاش کرد که با تغییر نام زبان از فارسی به دری برای مردم افغانستان بقبولاند که زبان شما «دری» است و با زبانِ «فارسی» و «تاجیکی» تفاوت دارد. این سه زبات در گذشته ریشه یکسان داشته‌اند؛ اما به دلیل موقعیت‌های سیاسی مجبور به تغییر نام زبان شده‌اند.
انواع رده‌شناسی
در علم رده‌شناسی، زبان‌ها را از منظرهای مختلف از یکدیگر جدا می‌کنند و یا به یکدیگر تشبیه می‌کنند. این منظرها عبارتند از:
- رده‌شناسی معنایی
- رده‌شناسی آوایی
- رده‌شناسی نحوی و واژی
درنهایت در علم رده‌شناسی، برای پاسخ به وجود شباهت بین زبان‌های دنیا، فرضیه‌هایی را بیان کرده‌اند که در ادامه به این فرضیه‌ها می‌پردازیم.
فرضیه زبان آغازین
یکی از دلایل رده شناسان و زبان شناسان برای توجیه چنین شباهت‌های فاحشی بین زبان‌ها، وجود یک ریشه مشترک بین تمام زبان‌های دنیا است. به این معنی که گذشتگان ما در ابتدا، همه به یک‌شکل و یک‌زبان صحبت می‌کردند؛ اما در طول تاریخ و جغرافیا پخش‌شده‌اند و زبان یکسان خود را دستخوش تغییرات بسیاری کرده‌اند.
بر اساس نظریه‌های باستان‌شناسی و زبان‌شناسی نیز، فرضیه زبان آغازین نه قابل‌اثبات است و نه رد می‌شود.
رده‌شناسی ادراکی
ادراک انسان‌ها از پایه به یک‌شکل است و در این نظریه، استدلال می‌کنند که انسان‌ها همه زبان‌ها را به یک‌شکل تصور می‌کنند. مانند ادراک رنگ‌ها که معمولاً همه توصیف مشخصی از رنگ‌ها دارند.
تبیین‌های اجتماعی
در نبود انسان‌ها، هیچ زبانی به وجود نمی‌آمده است. برخی از زبان شناسان، پایه زبان را بر اساس اصول اجتماعی فرض می‌کنند.
فراگیری و پردازش
هر چه نظام یک‌زبان ساده‌تر و منظم‌تر باشد، کودکان آسان‌تر و سریع‌تر زبان را یاد می‌گیرند. برخی از زبان شناسان نیز عقیده دارند که هر چه قاعده‌های زبان توصیف‌شده و توصیف شونده باشد، فراگیری آن آسان‌تر خواهد شد و ایجاد تغییرات در آن نیز آسان‌تر از زبان‌های پیچیده است.
ترجمیک تفاوت بین زبان‌ها را می‌شناسد
بهترین مترجم‌ها و ویراستارهای ایران در ترجمیک به ارائه خدمات می‌پردازند تا مشکلات شما در زمینه ویرایش، ترجمه، پارافریز، تولید محتوا و … را برایتان حل کنند. این مترجمان تفاوت و شباهت بین زبان‌های مختلف را به‌خوبی می‌شناسند و متن شما را به بهترین نحو ترجمه خواهند کرد. برای استفاده از خدمات ترجمیک، روی کلید ثبت سفارش بزنید. اگر هم قصد فعالیت به عنوان مترجم، نویسنده یا ویراستار را دارید، می‌توانید از صفحه استخدام مترجم، در ترجمیک استخدام شوید.
