مهارت ویرایش و نیاز به آموزش ویرایش تخصصی، از جمله موضوعاتی است که مورد نیاز تمام نویسندگان اعم از مترجمان، نویسندگان و کارشناسانی است که باید گزارشاتی یا متن‌هایی را به صورت تفصیلی و تفسیری تدوین کنند.
برای مطالعه مطالب آموزشی ویرایش تخصصی به بخش ویراستاری وبلاگ ترجمیک مراجعه کنید.
متاسفانه در سیستم آموزشی رسمی، آن طور که باید و شاید به مهارت ویرایش تخصصی توجه نشده است و حتی بسیاری از افراد تحصیل‌کرده نیز با نحوه ویرایش تخصصی و اصول آن به اندازه کافی آشنا نیستند. در این مقاله سعی خواهیم کرد تا برخی از نکات مهم مربوط به آموزش ویرایش، ویراستاری حرفه‌ای، امانت‌داری در ویرایش و نحوه ویرایش با کیفیت را با شما در میان بگذاریم.
در این مطلب خواهید خواند:
ضرورت و اهمیت آموزش ویرایش
آشنایی با مفهوم ویرایش و اصول آن، از جمله ضروریات اصلی آن دسته از افرادی است که شغلشان با گزارش‌نویسی و تدوین متن درآمیخته است. کسانی از قبیل مترجمان، مولفان کتب تخصصی، نویسندگان داستان، تولید کنندگان محتوا و تمام کارشناسان و مدیرانی که نیازمند تدوین گزارشات مختلف متنی در زمینه‌های گوناگون هستند.
ویرایش در کل یعنی «بررسی و اصلاح یک متن بر اساس استانداردهای از پیش تعیین شده». بنا بر این تعریف، آموزش ویرایش را نمی‌توان صرفاً به حوزه آموزش اصول نگارش و دستور زبان محدود کرد.
از این رو، آموزش ویرایش را می‌توان به دو بخش ویرایش صوری و ویرایش محتوایی تقسیم‌بندی کرد. ویرایش صوری صرفاً به بررسی و اصلاح اشتباهات و غلط‌های نگارشی و دستور زبانی متن می‌پردازد، در حالی که لازمه یک ویراستاری خوب وارد شدن به محتوای متن و در صورت نیاز اصلاح بخش‌هایی از محتواست. به ویرایش محتوایی می‌توان واژه ویراستاری علمی و یا تخصصی را نیز اطلاق کرد.
با توجه به گسترش امکانات و نرم‌افزارهای ویرایشی و همچنین ارتقای سطح سواد عمومی، دیگر اشتباهات دستوری، نگارشی و فنی در متون پذیرفتنی نیست و تأثیر منفی به سزایی در نگرش مخاطبین نسبت به صاحب اثر خواهد گذاشت.
این موضوع در کنار فقدان منابع آموزشی کافی در منابع رسمی، ضرورت آموزش ویرایش و یادگیری نحوه ویرایش را در میان دانشجویان، اساتید، مترجمین و تولیدکنندگان محتوای عمومی و تخصصی بیش از پیش آشکار می‌کند. امانت داری در ویرایش نیز یکی از همین نکات است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
امانت داری در انواع ویرایش
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، نحوه ویرایش و ویراستاری حرفه‌ای را می‌توانیم به دو بخش ویرایش صوری و ویرایش محتوایی تقسیم‌بندی کنیم که خود این بخش‌ها را نیز می‌توان به عناصر اختصاصی‌تری تفکیک کرد که عبارت‌اند از:
ویرایش صوری:
- اصلاح و تغییر شکل ظاهری متن و صفحه‌بندی مطلب. این نحوه ویرایش در واقع تغییر شکل ظاهری مطلب با استفاده از نرم افزارهای ویرایش متن نظیر Word است. بسیاری از دانشجویان و اساتیدی که درخواست ویرایش متن دارند، در واقع منظورشان تطبیق ویژگی‌های متن با استانداردهای ویرایشی تعریف شده از سوی مرجع پذیریش نظیر دانشگاه‌ها یا دستگاه‌های مختلف است.
نکاتی از قبیل تغییر متن به لحاظ فونت، اندازه فونت، فاصله از حاشیه‌ها، پاراگراف بندی، شماره صفحه، تنظیم عناوین تکرارشونده در صفحات، فاصله میان خطوط، رنگ‌ها، شکل جداول و اشکال، نحوه استناد کردن، و غیره در این بخش قرار می‌گیرند.
- تغییر متن مبتنی بر اصلاح املا و دستور زبان نگارش. در این نحوه ویرایش، غلط‌های تایپی، املایی، و دستور زبانی اصلاح می‌شود. بدون اینکه تغییری در محتوای متن به وجود بیاید. برخی از کارفرمایان که در پلتفرم‌های آنلاین سفارش ویرایش متن می‌دهند، تصورشان از ویرایش چیز دیگری است. ویرایش متن، قرار نیست دخالتی در متن ایجاد کند.
- به این نکته توجه داشته باشید که گاهی ممکن است یک جمله یا یک پاراگراف هیچ مشکلی به لحاظ نگارش و دستور زبان فارسی نداشته باشد؛ معنی نداشته باشد. یعنی به هر دلیل، نویسنده متن نتوانسته باشد منظور خود را به درستی بیان کرده باشد. در سطح ویرایش صوری، این اشتباهات را نمی‌توان (و بلکه اصلاً نباید) اصلاح کرد.
یک ویراستار یا ناشر حرفه‌ای که پروژه ویرایش ادبی یک متن را می‌پذیرد، صرفاً مسئولیت صحت جمله‌بندی‌ها و رعایت دستور زبان متن را بر عهده دارد و نمی‌تواند (و نباید) درباره محتوای آن نظری داشته باشد.
بنابر تعاریف فوق، امانت داری در ویرایش صوری موضوعیت ندارد چرا که در سطح ویرایش صوری، ویراستار اصلاً مجاز به تغییر یا اصلاح محتوایی متن نیست.
ویرایش تخصصی:
- تغییر متن بر اساس دانش تخصصی. در ویرایش تخصصی، ویراستار وظیفه دارد که از انتقال صحیح مفاهیم تخصصی و علمی متن به مخاطبین صیانت کند و اشتباهات احتمالی را در این زمینه برطرف کند.
- · مثلاً ممکن است گاهی نیاز باشد که از مترداف دیگری برای بیان یک مفهوم استفاده کرد یا بخش‌هایی را حذف و یا توضیحاتی را اضافه کرد. ویراستار حرفه‌ای علمی در واقع به نویسنده اصلی کمک می‌کند که بیان خود را در حوزه تخصصی‌اش اصلاح کند. در ویرایش علمی و تخصصی، ویراستار قرار نیست که نظر یا برداشت نویسنده اصلی متن را تغییر دهد.
- تصحیح: تصحیح نیز نوعی ویرایش تخصصی و علمی به شمار می‌رود؛ اما در اینجا ویراستار که دیگر می‌توان او را مصحح خطاب کرد، خود را در مقام قضاوت قرار داده و با تغییر متن بخش‌هایی از آن را حذف، اضافه و یا اصلاح می‌کند. تصحیح را دیگر نمی‌توان کاملاً یک فرایند ویراستاری حرفه‌ای تلقی کرد چرا که نظرات فرد اصلاح‌کننده وارد متن اصلی خواهد شد.
بحث امانت داری در ویرایش درباره ویراستاری محتوایی بسیار اهمیت می‌یابد. در واقع تا زمانی که ویراستار و یا مترجم در مقام ویرایش و ترجمه عمل می‌کنند باید نسبت به متن اصلی وفادار بمانند و نباید برداشت یا صلاحدید خودشان را به متن اصلی تحمیل کنند.
امانت داری در ویرایش یعنی اینکه پیام نویسنده اصلی تحریف نشود حتی اگر به لحاظ محتوایی و تخصصی پیام غلطی باشد (مگر آنکه نویسنده اختیار تصحیح را به ویراستار داده باشد). در یک ویراستاری خوب، اصل امانت داری در ویرایش همواره رعایت می‌شود.
امانت داری در ویرایش ترجمه
نکته مهم مربوط به آموزش ویرایش که در اینجا باید بدان توجه کنیم، این است که مترجمان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در حین ترجمه متن تخصصی، به لحاظ محتوایی نیز آن را ویراستاری می‌کنند. به عبارت دیگر، ترجمه متن به نوعی در ذات خود ویرایش محتوایی را نیز به همراه خواهد داشت.
پس مترجم همواره اصل امانت‌داری در ویرایش را (چه به لحاظ صوری در ترجمه متون تخصصی و فنی و چه به لحاظ محتوایی در متون ادبی، عمومی و مفهومی) رعایت می‌کند و حتی در مواقعی که لازم است، بخش‌های ضروری برای درک بهتر خواننده را به متن اضافه کند و درون [کروشه] ذکر کند.
ویرایش باید در حدی تخصصی باشد که به متن اصلی ترجمه یا تألیف جلوه بصری و محتوایی ببخشد. یعنی ویرایش تخصصی اصولی، تا حدی تضمین کننده کیفیت یک متن نوشته شده است.
ترجمیک یک موسسه فعال در زمینه‌های ترجمه، ویرایش، تولید محتوا، پارافریز است که با بهره گیری از بهترین ویراستاران سطح کشور، بهترین متن را از لحاظ نگارشی و محتوایی در اختیار شما قرار می‌دهد.
برای استفاده از خدمات ویرایش ترجمیک، کافیست روی ارسال سفارش کلید کنید.
