انتخاب املای صحیح کلمات در ترجمه و ویرایش

هر زبانی پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های خاص خودش را دارد که مترجم، نویسنده و ویراستار باید با این نکات آشنا باشند. یکی از این پیچیدگی‌ها، کلمات دو املایی هستند. بارها پیش می‌آید که در ترجمه تخصصی و ویرایش متون مختلف، با املایی ناآشنا از یک کلمه، برخورد می‌کنیم. آیا اگر یک املا ناآشنا باشد، لزوما هم نادرست است؟ پاسخ این سوال خیر است.

گاهی مواقع هر دو املای یک کلمه درست است و استفاده از آن اشکالی ندارد. گاهی هم یک املا قدیمی‌تر و منسوخ است ولی در مواقعی خاص استفاده شود. البته بعضی مواقع هم پیش می‌آید که املای اشتباه یک کلمه رایج‌تر از املای صحیح آن باشد. همه این موارد نکاتی هستند که در ترجمه تخصصی، ویرایش تخصصی متون، ویرایش نیتیو و تولید محتوای متنی باید به آن‌ها توجه کنید.

برای آشنایی با انواع کلمات دو املایی در زبان فارسی و انگلیسی و شیوه مواجه با آن‌ها، در ادامه این پست وبلاگ ترجمیک همراه ما باشید.

مطالب مرتبط:

کاربرد علائم نگارشی (نشانه گذاری)

چالش‌های رایج در مواجه با املاهای مختلف

کلمات چند املایی انواع مختلفی دارند. بعضی از این املاها اشتباه هستند ولی در جامعه جا افتاده‌اند. بعضی دیگر نیز ناشی از تفاوت‌های تلفظ در گویش‌های مختلف است. در ادامه دقیق‌تر به هر کدام از این موارد می‌پردازیم.

املاهای مختلف مبتنی بر گویش‌های متفاوت انگلیسی

رایج‌ترین مشاهده و مواجه شدن با املاهای مختلف یک کلمه زمانی اتفاق می‌افتد که از گویش‌های مختلفی در نوشتار استفاده می‌شود. ترجمه تخصصی و ویراستاری از زبان فارسی به انگلیسی یا انگلیسی به فارسی را در نظر بگیرید. بین زبان‌های انگلیسی آمریکایی و بریتیش (UK and US English)، تفاوت‌های املایی خاصی برای ترکیب حروف خاص و انتهای کلمات وجود دارد.

در ویرایش نیتیو و ترجمه از زبان فارسی، ابتدا باید مشخص کنید که متن باید به کدام گویش زبان انگلیسی، برگردانده شود. برای مثال در انگلیسی امریکن، در کلماتی مانند center/centre ،fibre/fiber ،sombre/somber ،litre/liter و …، پایان های «-er» را به «-re» ترجیح می‌دهند..

ولی نمی‌توانیم صرفا این قاعده را برای همه کلمات در نظر بگیریم. در واقع هر دو کلمه‌ای که پایانشان به به re و er ختم می‌شود، معنای کاملا مشابهی با هم ندارند. برای مثال موارد زیر را در نظر بگیرید:

• انگلیسی بریتانیایی از «metre» با املای استاندارد «-re» برای اندازه‌گیری فاصله و اصطلاحات ادبی (poetic term) استفاده می‌کند. ولی در انگلیسی آمریکایی کلمه «meter» بیشتر برای پسوند ابزاری استفاده می‌شود که برای اندازه‌گیری چیزی (برای مثال gas meter، speedometer و …) به کار می‌رود.
• بسیاری از تئاترهای ایالات متحده از املای بریتیش این کلمه (Theatre) در نوشتن نام خود استفاده می‌کنند (برای مثال the Saenger Theatre in New Orleans)، حتی اگر «theater» املای استاندارد این کلمه در انگلیسی آمریکایی باشد.

اگر مطمئن نیستید که کدام نوع املا در انگلستان رایج‌تر است یا آمریکا، از Google Ngram Viewer استفاده کنید. در این سایت به سادگی املاها را وارد کنید و یک گویش را انتخاب کنید، سپس امکان مقایسه استفاده از آن در طول زمان را دارید.

البته یک راه دیگر هم این است که هر دو املا را با هم در گوگل جست و جو کنید. آن‌وقت سایت‌های بسیاری را خواهید دید که به مقایسه این دو املا و کاربرد آن‌ها پرداخته‌اند.

مطالب مرتبط:

شغل ویراستاری چیست؟ (بررسی مهارت‌ها و وظایف ویراستار)

املای متفاوت در اسامی خاص

در اسامی خاص اغلب از املای قدیمی یا غیرعادی کلمات آشنا استفاده می‌شود.

برای مثال goal را در نظر بگیرید. املای gaol در مقابل jail (به معنای زندان) قدیمی‌تر است و معمولا هم زیاد استفاده نمی‌شود. اما برای مثال زندانی به نام HM Prison Reading در انگلستان وجود داشته است که به Reading Gaol هم معروف است. در ویرایش نیتیو نام این ساختمان، لازم نیست که goal را با jail یا Prison جایگزین کنید. ولی در حالت کلی اگر خواستید که زندان را به انگلیسی ترجمه کنید، بهتر است که از jail یا Prison استفاده کنید.

نام شرکت و محصول نیز ممکن است که برای تمایز، با املایی غیر از املای معمول آن نوشته شود. برخی از نمونه‌های معروف عبارتند از«Krispy Kreme»، «Froot Loops» و «Tumblr». هنگامی که املای غیر استاندارد را در نامی خاص می‌بینید، حتما آن را در گوگل جست و جو کنید.

مطالب مرتبط:

غلط‌های املایی رایج در زبان فارسی

در ترجمه نام‌های افراد نیز گاهی این مشکل وجود دارد. گاهی به علت این‌که مترجم با تلفظ صحیح نام فرد آشنا نیست یا ترجمه از زبانی میانجی و واسطه انجام شده است، از املا و تلفظ درستی استفاده نمی‌کند. برای مثال به املای فارسی نام نویسنده مشهور روسی، Fyodor Dostoyevsky توجه کنید؛ در زبان فارسی این نام با املاهایی مانند داستایوفسکی، داستایوسکی، داستایِفسکی و … نوشته می‌‌شود.

با توجه به گسترش دنیای وب و به اشتراک‌گذاری اطلاعات، برای اطلاع از تلفظ یک نام بهتر است که کلمه را به زبان اصلی‌اش در گوگل جست و جو کنید. در این حالت می‌توانید که از تلفظ صحیح واژه، مطلع شوید.

املای رسمی در مقابل غیررسمی

گاهی اوقات، بعضی کلمات، یک املای رسمی دارند و املایی غیر رسمی. این مورد در زبان‌های انگلیسی، فارسی و سایر زبان‌ها وجود دارد. برای مثال کلماتی مانند بخوام (بخواهم)، می‌ره (می‌رود)، می‌ذارم (می‌گذارم) و … را مشاهده کنید. املای اول، شکسته‌نویسی و املای دوم رسمی‌نویسی است.

بهتر است که در ترجمه تخصصی متون و تولید محتوای متنی برای سایت‌ها از املای رسمی کلمات استفاده کنید. ولی در ترجمه شعارهای تبلیغاتی، دیالوگ کتاب‌ها و … استفاده از شکسته‌نویسی، پذیرفته شده است.

مطالب مرتبط:

صفر تا صد شکسته‌نویسی | بایدها و نباید‌های استفاده از زبان گفتاری

کلماتی مانند مهمان و میهمان، سالانه و سالیانه، آینه و آیینه، ملیارد و میلیارد و … را در نظر بگیرید. هر دو املای این کلمات درست هستند ولی حالت دوم، رسمی‌تر از حالت اول است. ولی هر دو املا را می‌توان هم در متون رسمی و هم غیر رسمی استفاده کرد.

البته گاهی بعضی افراد برای نوشتن متنی رسمی، از املایی از کلمات استفاده می‌کنند که کاملا اشتباه است. برای مثال، دو کلمه نهار و ناهار را در نظر بگیرید. ناهار کلمه‌ای است که به معنای غذایی است که در نیم‌روز می‌خورند. نهار کلمه‌ای عربی است که به معنی روز است. بنابراین استفاده از کلمه نهار به جای ناهار کاملا اشتباه است. (منبع: کتاب دست‌نامه ویرایش بهروز صفرزاده)

در زبان انگلیسی نیز چنین مواردی وجود دارد. برای مثال کلماتی مانند gotta (got to)، gonna (going to)، wanna (want to) و … را در نظر بگیرید. یکی املای رسمی و دیگری غیررسمی (محاوره) است.

این که آیا املای غیررسمی یا محاوره‌ای مورد قبول است، به زمینه متن و نظر کارفرما بستگی دارد. در برخی موارد، املای غیر رسمی شاید حتی به املای رسمی ترجیح داده شود. به‌عنوان مثال، در حالی که استفاده از «gonna» و «gotta» در یک مقاله دانشگاهی کاملاً نامناسب است ولی استفاده از آن‌ها در شعارهای تبلیغاتی و دیالوگ‌ها رایج است.

اگر در بخش‌های مختلف متن از املاهای رسمی و غیررسمی به تناوب استفاده شده باشد، بهتر است که نظر کارفرما را در این‌باره جویا شوید. ‌

املاهای متفاوت برای کلمات مرکب

کلمات مرکب در زبان انگلیسی اشکال مختلفی مانند با فاصله (ice cream)، بدون فاصله (firefighter) و با خط فاصله (up-to-date) دارند. ولی بعضی مواقع املای این کلمات مرکب، در گذر زمان تغییراتی را تجربه کرده‌اند. برای مثال کلمات email و ebook، در زمان‌های نه‌چندان دور به صورت e-mail و e-book نوشته می‌شدند.

کلمات مرکب بافاصله	کلمات مرکب بی‌فاصله	کلمات مرکب با خط تیره
black eye	airport	check-in
cell phone	anybody	clean-cut
close call	everyone	editor-in-chief
cotton candy	nowhere	empty-handed
first aid	background	far-fetched
full moon	football	merry-go-round
high school	desktop	long-distance
hot dog	keyboard	one-sided

هم‌چنین در زبان انگلیسی، گاهی کلمات مرکب به دو شیوه مختلف، جمع بسته می‌شوند که این امر در املای آن‌ها تاثیر می‌گذارد. برای مثال در جمع بستن کلمه Cupful، هم املای cupsful صحیح است و هم cupfuls؛ البته cupfuls رایج‌تر است.

اگر برای کلمه‌ای چند املا وجود داشت، یادداشت‌‌های مشتری خود را بررسی کنید که کدام املا را ترجیح می‌دهد. اگر اطلاعاتی در دسترس نبود، بررسی کنید که کدام املا رایج‌تر است و آن را انتخاب کنید.

در زبان فارسی کلمات مرکب با نیم‌فاصله نوشته می‌‌شوند. اما حتما به این نکته توجه کنید که عبارت موردنظر، یک کلمه مرکب است یا یک ترکیب اضافی یا وصفی. زیرا اگر کلمه مرکب باشد، به نیم‌فاصله نیاز دارد ولی بین کلمات یک ترکیب اضافی و وصفی از نیم‌فاصله استفاده نمی‌شود.

املاهای رایج اشتباه

بعضی مواقع املاهایی از کلمات وجود دارند که اشتباه هستند ولی بیشتر از املای صحیح واژه‌ها، در جامعه رواج پیدا کرده‌اند. برای مثال بلیت، درد دل، پیش‌خان، باتری و … املای صحیح این دسته از واژگان هستند ولی املاهای بلیط، درد و دل، پیش‌خوان، باطری و … هم رواج بیشتری دارند.

مطالب مرتبط:

۷ نکته ساده برای نوشتن یک متن فارسی بی غلط + مثال کاربردی

برای اطلاع از املای صحیح این واژگان استفاده از کتاب‌های ویرایشی مانند دست‌نامه ویرایش (بهروز صفرزاده) و … استفاده کنید. هم‌چنین در سایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، راهنمایی جامع از املا و دستورخط زبان فارسی قرار گرفته است.

دریافت فرهنگ املایی خط فارسی

دریافت دستور خط زبان فارسی

سخن پایانی

این‌که کدام املای کلمه صحیح است،لزوما از یک قانون مشخص پیروی نمی‌کند. مانند بسیاری از جنبه‌های ترجمه، تولید محتوا، ویرایش و نمونه‌خوانی، همیشه یک پاسخ درست یا اشتباه وجود ندارد و بسیاری از مواقع این امر به نظر کارفرما، سلیقه مترجم و ویراستار، نوع متن و … بستگی دارد.

بنابراین متن را با دقت بررسی کنید! اگر املایی ناآشنا می‌بینید، آن را به صورت پیش‌فرض تصحیح نکنید. شاید خود مشتری این سبک از املا را انتخاب کرده باشد.

اگر به خدماتی مانند ترجمه تخصصی، ترجمه مقاله و کتاب، ویرایش نیتیو، ویراستاری و تولید محتوا نیاز دارید، پروژه خود را به سایت ترجمه ترجمیک بسپارید. سفارش شما توسط افراد متخصص و با بالاترین کیفیت انجام خواهد شد.