شاید شما هم جزو کسانی هستید که دوست دارند نام‌شان را بر روی جلد کتاب‌ها درج کنند.
البته اگر هدف‌تان نویسنده کتاب بودن است، مسئله دیگری است که در این مقاله صحبت از آن نمی‌گنجد. اگرچه اگر یک دانشجوی دکتری هستید، قبلا مقاله‌ای را در وبسایت ترجمیک درخصوص اینکه چگونه از پایان‌نامه خود مقاله، یا فصل کتاب را استخراج کنیم، نوشته‌ایم. به احتمال زیاد این مقاله در تدوین کتاب از نتایج پایان‌نامه دکتری برای‌تان راهگشا باشد.
آنچه در این مقاله دنبال صحبت از آن هستیم، ترجمه کتاب است. فرقی نمی‌کند که ترجمه کتاب از زبان فارسی به زبان‌های دیگر یا بالعکس هدف باشد. ترجمه کتاب قوانین و اصولی دارد که باید در مسیر ترجمه به دقت دنبال کنید. اگر این قوانین را سرلوحه کار خود قرار دهید، بدون شک کتابی درخور و مورد استقبال خوانندگان بی‌شمار خواهید داشت.
بگذارید تا در ابتدای راه، خط خود را مشخص کنیم و هدف خود از ترجمه کتاب را کمی روشن‌تر کنیم. کافی است که سری به بازارهای آنلاین یا کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب تهران بزنید. خواهید دید که هم ناشر زیاد است و هم مترجم.
تا دلتان بخواهد می‌توان نام مترجم لیست کرد. اما اندک هستند افرادی که نام‌شان به عنوان مترجم‌های برجسته مانند زنده‌یاد نجف دریابندری یا علی بدرخشد. اینها افرادی هستند که نام‌شان خود به برندی در حوزه ترجمه بدل شده‌است.
ما در این مقاله دنبال آن هستیم تا بر نکاتی تکیه کنیم که کتاب ترجمه‌شده توسط شما را به عنوان یک مترجم برجسته، کتابی شاخص و استثنایی بسازد. اکنون که هدف از این متن را با شما اشتراک گذاشتیم، دعوت می‌کنیم تا همراه ما باشید تا قدم به قدم درباره راهی که یک مترجم خوب باید برود و بخصوص اینکه چگونه باید کتابی را برای ترجمه انتخاب کند، صحبت کنیم.
تاریخ آخرین به روزرسانی:
۱۴۰۳/۰۹/۱۹
در این مطلب خواهید خواند:
شاخص‌های لازم برای مترجمی خوب بودن
بدون شک، اگر مترجم، مترجمی خوب نباشد، بهترین کتاب را هم که برای ترجمه انتخاب کند، نتیجه چنگی به دل نمی‌زند؛ به‌خصوص در دنیای امروز که دیگر مثل گذشته فقط عده محدودی زبان‌های بیگانه را نمی‌شناسند و تقریبا بخش زیادی از جامعه ایرانی در فضای انگلیسی زبان، به نوعی حاضر هستند. پیش از این که به سراغ نکات برجسته در انتخاب کتاب بپردازیم، اجازه دهید اشاره کوتاهی به مترجم خوب داشته باشیم.
ویژگی‌های مترجم کتاب حرفه‌ای از نظر سایر مترجمان
از مطالعه مصاحبه‌ها و نوشته‌های اغلب مترجمین برجسته می‌توان به نکات زیر به عنوان اصلی ترین شاخص‌های لازم برای یک مترجم خوب بودن اشاره کرد.
داشتن دانش حرفه‌ای در سطح پیشرفته از هر دو زبان مبدا و مقصد: به نحوی که مترجم بتواند در هر دو زبان به خوبی به نگارش مقاله و متن‌های ادبی غنی اقدام نماید.
داشتن دانش کافی از حوزه تخصصی هدف کتابی که قرار است ترجمه شود. مثلا اگر می‌خواهید کتابی در حوزه فلسفه را ترجمه کنید، توصیه می‌شود آگاهی کافی از مطالب مطرح شده در کتاب داشته باشید و حداقل دیدگاه‌های فلسفی کسانی که کتاب از نظرات آنها بهره برده‌است را بشناسید.
داشتن شوق و انگیزه درونی برای ترجمه کتاب؛ این سومی تمایز میان یک مترجم خوب و یک مترجم معمولی است. از خودتان بپرسید من چرا می‌خواهم این کتاب را ترجمه کنم؟ فراموش نکنید وقتی صحبت از انگیزه درونی قوی می‌کنیم، منظور ما لزوما انگیزه‌های مالی صرف نیست اگرچه انگیزه مالی نیز می‌تواند یکی از دلایل فردی درونی برای ترجمه کتاب باشد.
همچنین، یک شاخص ویژه مترجمین خیلی خوب، پایبندی به اخلاق ترجمه حرفه‌ای است. در این مقاله بعدا بیشتر در این خصوص صحبت خواهیم کرد. ولی فعلا در چند کلمه اشاره کنیم که وقتی صحبت از اخلاق حرفه‌ای مترجم در میان است، منظور تعهد به باورها و نگاه نویسنده کتاب، تعهد به خوانندگان برای انتقال صحیح کلام و تعهد به خویش برای انجام کاری ماندگار است.
اکنون که مشخصه‌های بنیادی یک مترجم خوب را برشمردیم، نوبت به آن می‌رسد تا هدف اصلی این مقاله را دنبال کنیم و ببینیم یک مترجم خوب چگونه باید کتابی را برای ترجمه انتخاب کند؟
هدف از ترجمه کتاب
مهمتر از هر چیز در انتخاب کتاب برای ترجمه، هدف از ترجمه است. همیشه پیش از آنکه به طور جدی به ترجمه کتابی اقدام کنید، از خودتان بپرسید که: «من به چه دلیلی دنبال ترجمه این کتاب هستم؟»
پاسخ صادقانه و دقیق و کامل به این پرسش راهگشای حقیقی شما در تمام طول مسیر ترجمه برای دستیابی به یک متن خوب خواهد بود.
در اینجا بخوانید چالش‌های انتخاب کتاب برای ترجمه از آمازون
اکنون بیایید نگاهی به انواع دلایل درونی و بیرونی که یک مترجم می‌تواند در هنگام تصمیم برای ترجمه یک کتاب داشته‌باشد، نگاهی دقیق بیاندازیم:
دلایل درونی برای ترجمه کتاب
اینها مهمترین پیشران‌هایی هستند که یک مترجم خوب و نهایتا یک ترجمه خوب را از یک مترجم معمولی و یک ترجمه معمولی یا حتی بد، متمایز می‌کنند.
کمک به ارتقای فرهنگ کشور خود
موارد زیادی وجود دارد که یک کتاب خاص به‌خصوص در حوزه‌های علوم انسانی ارزش ترجمه و معرفی آن به جامعه پارسی زبان را دارد.
فراموش نکنیم که اگر در طول تاریخ ترجمه به زبان پارسی، بزرگانی از مترجمین برجسته عمر خویش را برای ارتقای فرهنگ و ادبیات کشور نگذاشته‌بودند، شاید امروز انبوه جوانان ایرانی با اندیشه‌های غیرپارسی زبانان آشنا نبودند و شاید سیر تحول فرهنگی و ارتقای فکری کشور به گونه دیگری بود.
لذا یک مترجم خوب همواره تلاش می‌کند، اثری خوب را شناسایی کند و پس از کشف آن، تلاش ارزشمندی را برای ترجمه خوب آن اثر به خرج دهد تا بتواند خدمتی به وطن خویش کند. بدون شک چنین انگیزه درونی سبب توجه خاص مترجم و ارتقای کیفی متن ترجمه خواهدشد.
کمک به ارتقای علم و دانش و بومی‌سازی دانش در کشور خود و گسترش دانش
در حوزه علوم نیز معرفی و انتقال دانش به محققین کشور یکی از والاترین ارزش‌های علمی است که یک مترجم آکادمیک و دانشگاهی می‌تواند به عنوان انگیزه درونی خویش برای ترجمه یک کتاب، سرلوحه اهداف‌اش قراردهد.
کمک به جهانیسازی دانش‌های موجود در کشور و معرفی آن به جامعه جهانی
فراموش نکنیم که از گذشته‌های دور تاکنون ایرانیان نیز همواره دستی در علم و دانش داشته‌اند.
لذا شاید یکی از دلایل خوب برای انتخاب یک کتاب به منظور ترجمه به زبان‌های بیگانه بتواند معرفی دانش داخلی به جامعه بین‌المللی باشد. نکته‌ای که در این کار ترجمه وجوددارد، درآمد ارزی است که شاید یک مترجم خوب بتواند از رهگذر ترجمه خوب یک کتاب، درآمد ارزی خوبی نیز حاصل آورد.
کمک به شناخت بیشتر فرهنگ کشور در میان جامعه جهانی
شکی نیست که همین امروز هم فرصت ترجمه متون ادبی و فرهنگی و فکری کشور به زبان‌های بیگانه یکی از بکرترین زمینه‌های پیش روی هر مترجمی است. متاسفانه در حوزه فرهنگ و ادب، گویی تنها قطره‌ای از دریای بی‌کران پارسی به زبان‌های دیگر برگردانده‌شده‌است و حتی بخش زیادی از آن نیز به دلیل عدم اشراف کافی مترجمین از زبان مبدا یا مقصد، کیفیت مناسبی ندارد.
شاید این حوزه بتواند ایران و زبان پارسی را بهتر به جهان معرفی نماید. به‌طور مثال شاید در حال حاضر ترجمه‌های زیادی از اشعار پارسی به زبان‌های دیگر وجودداشته‌باشد؛ ولی اگر به عنوان یک شاعر زبان‌شناس به این ترجمه‌ها نگاه کنید، خواهیددید که تقریبا هیچکدام از آنها بیش از نیمی از نگاه شاعر پارسی زبان را به خواننده غیرپارسی زبان منتقل نمی‌کند.
علاقه شخصی به یک نویسنده خاص یا موضوع خاص و تمایل شخصی به معرفی آن به دیگران
گاهی پیش می‌آید که شما یک نویسنده را دوست دارید و کارهایش را به دلایل شخصی می‌پسندید.
در چنین شرایطی معمولا می‌توانید کتاب‌های یک نویسنده خاص یا مرتبط با یک موضوع خاص را به راحتی و به صورت تکنیکال به زبان مقصد برگردانید. این توانایی خاص، شما را از دیگر مترجمین متمایز خواهدکرد. پس اگر به کتاب‌های فرد خاصی علاقه‌مند هستید و یا در حوزه خاصی تبحر ویژه دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتما از پتانسیل‌های خود در این زمینه بهره‌بگیرید.
دلایل بیرونی شخصی برای ترجمه کتاب
اینها اگرچه قدرت‌شان کم از دلایل درونی نیست ولی بدون شک اگر یک مترجم دلایل درونی قوی برای ترجمه نداشته‌باشد، نتیجه کارش با زمانی که دلایل قوی درونی او را به پیش می‌برند، تفاوت شایانی خواهدداشت.
ارتقای رتبه علمی
بسیاری از اساتید دانشگاه یا مراکز تحقیقاتی برای ارتقای رتبه علمی خود به کار ترجمه کتاب می‌پردازند. خوب این انگیزه خوبی است ولی متاسفانه اغلب کسانی که به ترجمه کتاب با این انگیزه اقدام کرده‌اند، کارهای ترجمه بسیار بدی انجام داده‌اند.
حتی برخی از اساتید از توان دانشجویان برای ترجمه بخش‌های کتاب در قالب پروژه‌های درسی بهره می‌گیرند که نتیجه عموما یک فاجعه است. البته به دلیل اینکه در آن حوزه تخصصی افراد کمی دانش دارند، اغلب این ترجمه‌های ناخوب توسط ناشران یا انتشارات دانشگاه منتشر می‌شوند و این مسئله سبب وجود انبوهی از کتاب‌های بد ترجمه‌شده در بازار شده‌است.
پیشنهاد می‌کنیم اگر یک استاد دانشگاه هستید و به دلیل وقت یا مسایل دیگر امکان ترجمه کلی کتاب را ندارید، از بخش حرفه‌ای ترجمه کتاب مجموعه ترجمیک کمک بگیرید.
ارتقای رزومه شخصی
این انگیزه خوبی است که اغلب دانشجویان دکتری آن را دنبال می‌کنند تا در آینده فرصت‌های کاری خود را بیشتر کنند. توصیه می‌کنیم اگر این دلیل در میان انگیزه‌های شما است، بر حوزه‌های تخصصی که در آن تبحر دارید، تمرکز کنید.
دلایل بیرونی غیرشخصی
اگرچه این دلایل بیشتر جنبه مالی و اقتصادی دارد ولی بدون شک برای یک ترجمه خوب، دسترسی به این مشوق‌ها سبب بهبود کیفیت ترجمه کتاب خواهدشد. متاسفانه بعضی از مترجمان کتاب در دام این دلایل بیرونی غیرشخصی می‌افتند. به همین دلیل مسیر ترجمه را به سوی کارهای تجاری، کم کیفیت، عجولانه ترجمه‌شده و حتی گاهی ترجمه‌های بد می‌برند.
پیشنهاد می‌کنیم اگر خود را یک مترجم خوب، متعهد و حرفه‌ای می‌دانید یا می‌خواهید در زمره کسانی باشید که نام‌تان در میان انبوه اسامی مترجمین بدرخشد، این دلایل بیرونی غیرشخصی را در زمره اولویت‌های اصلی خود برای ترجمه یک کتاب قرارندهید.
البته ما بر این نکته هم تاکید داریم که کار خوب باید ارزش بالای خود را داشته‌باشد و به قول معروف: «مشک آن است که خود ببوید…» فراموش نکنید اگر شما مترجم خوبی باشید، کسی کارتان را ارزان نخواهد خرید و روی ترجمه‌های شما حساب ویژه‌ای توسط ناشران بازخواهد شد.
مهمترین دلایل بیرونی غیرشخصی
مهمترین دلایل بیرونی غیرشخصی از قرار زیر است:
- کسب درآمد
- فعالیت حرفه‌ای به عنوان مترجم برای ناشران و شرکت‌های ترجمه
- درخواست دیگران از مترجم برای پذیرش کار ترجمه یک اثر
در مسیر ترجمه کتاب طوری رفتار کنید که ناشران خودشان سراغ شما بیایند. این را هم به یاد داشته باشید که برای یک مترجم خوب و شناخته‌شده بودن، باید صبر داشته‌باشید و هرگز دنبال آن نباشید که نخستین کار ترجمه‌تان در کنار کارهای غول‌های ترجمه قراربگیرد.
برای انتخاب یک کتاب جهت ترجمه چه گام‌هایی را برداریم؟
در نهایت، پس از بررسی انگیزه‌های شخصی از ترجمه، نکات زیر را مطرح می‌کنیم که شما به عنوان یک مترجم باید در انتخاب کتاب موردنظرتان برای ترجمه به آن توجه کنید.
از خودتان بپرسید: «چرا می‌خواهم این کتاب را ترجمه کنم؟» به این پرسش صادقانه جواب دهید سعی کنید انگیزه‌هایی درونی را برای ترجمه کتاب در ذهن خود ایجاد کنید.
از خودتان بپرسید: «متن ترجمه این کتاب پس از ترجمه چه سرنوشتی خواهدیافت؟» پاسخ این پرسش اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر شما ترجمه خوبی انجام دهید ولی کتاب‌تان با استقبال ناشران مواجه نشود یا پس از نشر با اقبال خریداران و خوانندگان مواجه نشود، شما یک شکست به رزومه حرفه‌ای ترجمه خود خواهید افزود که حتی ممکن است شما را سرخورده کند و از ترجمه برای همیشه دست بکشید.
اکنون که به اینجا رسیدیم، باید به نکات زیر نیز اشاره کنیم:
چه نوع کتابی را برای ترجمه انتخاب کنیم؟
اگر این سوال برای شما هم پیش آمده که کتاب‌های قدیمی یا جدید، کدام گزینه بهتر است، پس این قسمت از مقاله برای شماست.
کتاب قدیمی یا جدید؟ مساله این است!
حقیقت این است که این مسئله مهمی است. اگر کتابی را که انتخاب می‌کنید یک کتاب قدیمی باشد و حتی قبلا ترجمه شده‌باشد، باید دلایل قوی داشته‌باشید که ترجمه شما می‌تواند چیزی فراتر از ترجمه‌های قبلی را به خوانندگان بدهد.
اگر چنین کتابی را برای ترجمه انتخاب می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم اول ترجمه‌های موجود را بخوانید و مشکلات آنها را بررسی کنید و در تمام طول ترجمه خود سعی کنید دچار اشتباهات مترجمین قبلی نشوید.
کتاب‌های به روز جهان
این نوع کتاب‌ها فرصتی است برای مترجمان و حتی گاهی کسی که اول کتاب را ترجمه کند، کارش موفق‌تر خواهدبود. اگر تصمیم به ترجمه کتاب‌های جدید می‌گیرید، نیم‌نگاهی به سایر مترجمان و رقبا داشته‌باشید و حتی از قبل با یک ناشر هماهنگ شوید. حمایت یک ناشر از چنین کتاب‌هایی و برعهده گرفتن هزینه تبلیغات توسط آنها، می‌تواند راهگشای موفقیت کتاب ترجمه شده توسط شما باشد.
به اخلاق حرفه‌ای ترجمه پایبند باشید
در پایان این مقاله باید بر حرفه‌ای‌گری در کار ترجمه کتاب تاکید کنیم. در این راستا پیش از انتخاب نهایی و نیز در حین کار ترجمه، به اصول زیر پایبند باشید:
مطمئن شوید که نویسنده کتاب یا ناشر اصلی، اجازه ترجمه اثر را به شما خواهدداد. در جهان امروز حق نشر اهمیت زیادی دارد.
حتی اگر شما در کشوری زندگی می‌کنید که زیاد به حق مالکیت معنوی بهایی نمی‌دهند، اگر کتابی را بدون اجازه ترجمه کنید و بعدا بخواهید در خارج از کشور از آن به عنوان رزومه خود یاد کنید، نویسنده یا ناشر اصلی در کشور ثالث به راحتی از شما شکایت خواهندکرد.
سعی کنید ارتباط موثر با نویسنده و یا ناشر اصلی داشته‌باشید و آنها را در جریان روند کار ترجمه و نشر کتاب قراردهید.
حتما به نویسنده متعهد باشید. شما به عنوان یک مترجم حق ندارید، کلام نویسنده را اشتباه یا نادرست ترجمه کنید. اینجا قدرت و توان انجام ترجمه خوب اهمیت دارد و تمام نکاتی که پیشتر در مورد یک مترجم خوب گفتیم را باید به یادداشته‌باشید.
به خوانندگان وفادار باشید طوری که در طول ترجمه کتاب خودتان را جای آنها بگذارید و دایما مطمئن شوید که منظور نویسنده را به روشنی و دقیق برداشت می‌کنند. اگر نیاز است حتی پاورقی بنویسید و مطالب را بیشتر شرح دهید. سعی کنید کار ترجمه را طوری پیش ببرید که در نهایت اطمینان داشته‌باشید، خوانندگان کتاب خواهند گفت چه ترجمه خوبی انجام شده‌است.
سخن پایانی
در پایان به عنوان یک مترجم حرفه‌ای خوب، هرگز کیفیت را فدای کمیت و مسائل اقتصادی نکنید و برای برند نام خود ارزش قایل باشید.
اگر شما در مسیر ترجمه کتاب برای ارتقای رزومه خود هستید و یا به دنبال ترجمه کتابی از جهت جهانی شدن آن هستید. ترجمیک پلتفرمی‌ست که بدون تردید می‌توانید به آن اعتماد و آن را انتخاب کنید.
ترجمیک از ابتدای کار یعنی انتخاب کتاب و ارسال نمونه از متن کتاب شما در کنار شما خواهد بود و با همکاری با مترجمان متخصص و پشتیبانی ۲۴ ساعته تضمین ترجمه کتابی درخور و مناسب را به شما می‌دهد.
اگر به انواع خدمات ترجمه مقاله، ترجمه کتاب، ویرایش تخصصی و … نیاز دارید، با خیالی مطمئن از خدمات سایت ترجمه ترجمیک استفاده کنید. برای مشاهده هزینه و قیمت ترجمه کلیک کنید.
5 دیدگاه در «چگونه یک کتاب مناسب برای ترجمه و چاپ انتخاب کنیم؟»