انواع قطع کتاب برای چاپ کتاب

اگر تصمیم به انتشار کتاب گرفته‌اید، فراموش نکنید که طراحی مناسب صفحات داخلی کتاب، به اندازه طراحی جلد مهم است. چراکه صفحه آرایی (page layout) مناسب، منجر به تشویق خوانندگان و جذابیت هرچه بیشتر کتاب شما می‌شود. مهم نیست که قصد ترجمه کتاب را دارید یا می‌خواهید خودتان کتابی بنویسید، در هر صورت بهتر است که با اصول چاپ کتاب آشنا شوید.

یکی از مهم‌ترین اصول صفحه آرایی، رعایت استانداردهای حاشیه‌بندی است. اندازه این حاشیه‌ها و استانداردهای آن‌ها به قطع و اندازه کتاب بستگی دارد. بنابراین می‌توان گفت آشنایی مقدماتی با  قطع کتاب، حاشیه‌بندی و استانداردهای لازم برای انتشارات ضروری از پیش‌نیازهای انتشار کتاب است.

در این مطلب تمامی این موارد را به تفصیل مورد بررسی قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

مطالب مرتبط:

ویرایش کتاب و هر آن‌چه باید درباره آن بدانید

قطع کتاب چیست؟

حتما تاکنون نام‌هایی مانند قطع وزیری، رحلی و خشتی به گوشتان خورده است. این اسامی در ایران به انواع ابعاد کتاب نسبت داده می‌شود. به اندازه طول و عرض هر صفحه نیز سایز کتاب (book size) گفته می‌شود.

کتاب‌ها بر اساس نوع، تعداد صفحات و موضوع، می‌توانند در قطع‌های متفاوتی تهیه شوند. انتخاب قطع مناسب را می‌توان یکی از اولین و مهم‌ترین قدم‌های صفحه آرایی در نظر گرفت.

صفحات هر کتاب پس از چاپ در چاپخانه برش زده می‌شوند تا یکسان و مرتب شوند. قطع یا Trim size همان ابعاد برش کتاب است که در قالب طول×عرض کتاب تعریف می‌شود.

استاندارد ابعاد کتاب در آمریکا بر حسب اینچ، اروپا میلی‌متر و ایران سانتی‌متر تعریف شده‌است. جلوگیری از هدرفت کاغذ، یکی از دلایل به وجود آمدن انواع مختلف قطع کاغذ است. تسهیل ابعاد برش کاغذ برای حمل و نگهداری آسان، از دلایل دیگر ایجاد قطع‌های مختلف است.

دلیل اهمیت اندازه و قطع کتاب

انتخاب قطع مناسب، اهمیت فراوانی دارد و نقشی مهمی در موفقیت و افزایش فروش کتاب شما ایفا می‌کند.

ابعاد کتاب، ظاهر کتاب را تعیین می‌کند. هر چه ابعاد کتاب کوچک‌تر باشد، طبیعتا به تعداد صفحات افزوده می‌شود و در نتیجه شیرازه کتاب قطورتر می‌شود.

بنابراین، اگر بخواهید کتابی با حجم مطالب بالا منتشر کنید استفاده از قطع کوچک اصلا مناسب نخواهد بود.

قطع و اندازه کتاب علاوه بر ویژگی‌های ظاهری بر هزینه چاپ و در نتیجه قیمت کتاب نیز تاثیر می‌گذارد. قطع کتاب باید طوری انتخاب شود که علاوه‌بر حفظ زیبایی ظاهری، هزینه چاپ کتاب را نیز به حداقل برساند. در نتیجه سود حاصل از فروش کتاب افزایش خواهد یافت.

انواع قطع کتاب

برای انواع قطع کتاب، اصلاحات خاصی بین ناشران رواج یافته است. بر این اساس استاندارد هر قطع و سایز کتاب، با نام خاص خودش شناخته می‌شود.

قطع وزیری

رایج‌ترین و معروف‌ترین سایز کتاب در بازار انتشارات ایران، قطع وزیری است. ابعاد استاندارد این قطع، ۱۷ در ۲۴ سانتی‌متر و ۱۶٫۵ در ۲۳٫۵ سانتی‌متر است.

ابعاد متن داخل این کتاب‌ها معادل  B5 است.  برای درک بهتر ابعاد، کاغذی با ابعاد ۷۰ در ۵۰ سانتی‌متر را در نظر بگیرید. قطع وزیری با ۳ بار تا کردن این کاغذ حاصل می‌شود. قطع وزیری معادل  Medium octavo در استانداردهای آمریکا است که ابعادی برابر با  inch 6 ^۱⁄_۲ × 9 ^۱⁄_۴   دارد.

از قطع وزیری اغلب برای نشر کتاب‌های درسی و علمی، تبدیل پایان نامه به کتاب و کتب تخصصی استفاده می‌شود.

قطع خشتی

این‌بار اگر کاغذی به ابعاد ۴۵× ۶۵ سانتی‌متر را شش بار تا بزنیم، به ابعاد مساوی ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر می‌رسیم. قطع خشتی، مربعی و مناسب برای طراحی کاتالوگ، کتاب‌های داستان کودکانه و عکس است.

قطع خشتی به دو دسته تقسیم می‌شود.

قطع خشتی بزرگ

این قطع، با شش بار تا کردن کاغذی با اندازه ۵۰× ۷۰ به دست می‌آید. استاندارد قطع خشتی بزرگ در انتشارات به صورت ۲۳× ۲۳ تعریف شده‌است.

قطع خشتی کوچک

 اگر کاغذ ۴۵ در ۶۰ سانتی‌متری  یا ۵۰ در ۷۰ به جای ۶ بار، ۱۲ بار تا شود، به ترتیب به دو سایز ۵/۱۴ × ۵/۱۴ یا ۵/۱۶×۵/۱۶  سانتی‌متری می‌رسیم که به عنوان قطع خشتی کوچک شناخته می‌شوند.

قطع رقعی

قطع رقعی، عمدتا برای کتاب‌هایی با مخاطب عام مانند انواع رمان، کتاب‌های داستان، شعر، زندگی‌نامه و … استفاده می‌شود. علاوه بر این، قطع رقعی استاندارد برای کتاب‌هایی که تعداد صفحات آنها کم است نیز مناسب است.

قطع رقعی در استاندارد انتشارات آمریکا با نام Crown octavo شناخته می‌شود. این قطع با سه بار تا زدن کاغذی با اندازه ۶۰×۴۵ سانتی‌متر حاصل می‌شود.

در بازار انتشاراتی ایران، اگر بخواهید در تیراژ بالا و با چاپ افست کتابی چاپ کنید، استاندارد قطع رقعی ۲۲ در ۱۵ سانتی‌متر است. اما اگر قصد چاپ در تعداد محدود دارید، باید چاپ دیجیتال را برگزینید. ابعاد قطع رحلی در این نوع چاپ برابر کاغذ  A5 یا ۲۱×۱۴ است.

مطالب مرتبط:

بهترین روش‌های آموزش ویراستاری و کسب درآمد

قطع رحلی

علت نامگذاری قطع رحلی این بوده است که در گذشته برای خواندن کتاب، آن را روی دو پایه کوچکی به نام رحل قرار می‌دادند.

قطع رحلی دارای سه استاندارد کوچک، متوسط و بزرگ است که رایج‌ترین آن همان ابعاد کاغذ A4 یعنی ۲۱ × ۲۸ سانتیمتر است. قطع رحلی برای کتاب‌های کمک درسی و آموزشی، کتاب‌های موسیقی، کتاب‌های کار و چاپ آثار هنری مناسب است.

قطع جیبی

کتاب‌های جیبی همان‌طور که از نامشان برمی‌آید، کتاب‌های کوچک و جمع و جوری هستند. این کتاب‌ها برای چاپ کتاب‌هایی در تیراژ وسیع و به صورت فشرده چاپ می‌شوند و قیمت کمتری دارند.

بعد از قطع وزیری، رایج‌ترین قطع کتاب، قطع جیبی است. همانند سایر قطع‌های کتاب، برای قطع جیبی نیز اندازه‌های استاندارد مختلفی وجود دارد که در گستره وسیعی از ابعاد منتشر می‌شود.

قطع پالتویی

در تمامی استانداردهای یاد شده برای ابعاد کتاب، شیت‌ها به صورت افقی قرار می‌گیرند و صفحات کتاب به صورت عمودی هستند.

در قطع پالتویی، صفحات به صورت افقی قرار می‌گیرند. بسته به سلیقه طراح، نویسنده و انتشارات، از این قالب برای زیباسازی برخی کتاب‌ها استفاده می‌شود.

حاشیه‌بندی استاندارد برای انواع قطع کتاب

در جدول زیر انواع قطع کتاب، رایج‌ترین ابعاد استاندارد برای هر کدام، دسته‌بندی موضوعی بر اساس اندازه و نیز اندازه حاشیه‌بندی مناسب برای هر قطع آورده شده است. جدول زیر می‌تواند راهنمای خوبی برای انتشار کتاب باشد.

سخن پایانی

هر نویسنده‌ای برای چاپ کتاب خود، باید با اصول و قواعد خاصی آشنایی داشته باشد. قطع و اندازه کتاب، از جمله این موارد است. در این مطلب به طور کامل با انواع قطع کتاب و جزئیات هر یک آشنا شدیم. امیدواریم مطالعه این مطلب، مسیر انتشار کتاب را برای شما همواره کرده باشد.

بسیاری از نویسندگان برای ورود به بازارهای جهانی، دست به ترجمه کتاب می‌زنند. اگر شما هم به فکر جهانی شدن آثارتان هستید، ترجمه کتاب خود را به سایت ترجمه ترجمیک بسپارید.

اگر مترجم هستید و به ترجمه کتاب و مقاله علاقه دارید، ترجمیک با آغوشی باز آماده همکاری با شماست. کافیست سری به صفحه استخدام مترجم بزنید.